Όταν οι συντάκτες της Διακήρυξης των Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ ανέφεραν ότι «η ζωή, η ελευθερία και η ευτυχία» ήταν οι επιδιώξεις μιας νέας ανεξάρτητης χώρας γνώριζαν για τι μιλούσαν και προσθέτω ότι ο ρόλος των τραπεζών ήταν καταλυτικός για την επίτευξη των προαναφερθέντων παραγόντων.
Γιατί και οι τέσσερεις παράγοντες συνδέονται μεταξύ τους. Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής και της ελευθερίας, αν δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος; Όλες οι θρησκευτικές και πολιτικές παρατάξεις συμφωνούν ότι η ευτυχία πρέπει να είναι αυτοσκοπός. Υπάρχει όμως λιγότερη συναίνεση στο πώς επιτυγχάνεται ο στόχος της ευτυχίας στο πλαίσιο μιας κυβερνητικής πολιτικής και των διαμορφούμενων εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων επηρεασμού.
Εδώ και αρκετά χρόνια, σε κλειστές οικονομίες, ο πλούτος συνδυαζόταν άμεσα με τη σοφή διαχείριση του πλούτου από τις τράπεζες και σαν μέτρο μέτρησης της ευτυχίας του λαού μιας χώρας είχε καθιερωθεί ο δείκτης ΑΕΠ, δηλαδή το σύνολο όλων των προϊόντων και αγαθών που παράγει η χώρα.
Σήμερα όμως ο πλούτος μεταφέρεται ευκολότερα από χώρα σε χώρα, το μέγεθος του σαν ποτάμι τρέχει προς τις τράπεζες που είναι πιο καλές σαν διαχειριστές και η ροή των προϊόντων και αγαθών που προέρχονται από την εκμετάλλευση του πλούτου μοιράζεται και καταλήγει μεταξύ των ολίγων και δυνατών, δημιουργώντας μια σημαντική πραγματική ανισότητα σε ατομικό και σε κρατικό επίπεδο.
Οι στατιστικολόγοι και οικονομολόγοι των διαφόρων κυβερνήσεων και ειδικών οργανισμών, κεντρικών τραπεζών κ.λπ. προσπαθούν να τετραγωνίσουν τον κύκλο μετρώντας την ευτυχία και συνδέοντάς την με χειροπιαστά στοιχεία καλής ζωής, τα οποία οι κυβερνήσεις μπορούν να αλλάξουν και να εφαρμόσουν.
Η επιδίωξη των στατιστικολόγων και οικονομολόγων είναι η βελτίωση της χρήσης του δείκτη ΑΕΠ ως κύριου παράγοντα σύγκρισης (benchmarking) που δείχνει την πρόοδο της χώρας και του πληθυσμού της.
Όμως, παρότι που σε ορισμένες περιπτώσεις, για να θυμηθούμε τις χώρες BRICS, όπως και τη χώρα μας, «τα νούμερα ευημερούν» (π.χ. τα πρόσφατα νούμερα του OECD), υπάρχουν «άνθρωποι που πεινάνε». Οι τράπεζες εμφανίζουν κέρδη και όμως απροσδόκητα και ξαφνικά, σαν «πεινασμένοι ατομικοί ζώντες οργανισμοί», αναγκάζονται να ζητούν πρόσθετα κεφάλαια ή έχοντας και το μαχαίρι στο προσκέφαλό τους προχωρούν σε πράξεις «bail in», δηλαδή κούρεμα καταθέσεων. Θα μου πείτε, βεβαίως, «μήπως δεν γίνεται το ίδιο και σε ατομικό επίπεδο;»
Πώς όμως είναι δυνατόν να μετρηθεί η πραγματική εικόνα του πλούτου των ατόμων με τον δείκτη ΑΕΠ ή με τα κέρδη μιας τράπεζας, για την ευτυχία των ατόμων ή την αντίστοιχη ευτυχία των μετόχων και των διοικήσεων μίας τράπεζας;
Για τα άτομα μιας κοινωνίας αποτελεί μια ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (purchasing power parity) με βάση τις ακαδημαϊκές απόψεις. Παραδείγματος χάριν, το 1990 οι καθηγητές τους Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), με έρευνα που διενήργησαν, απέδειξαν ότι τα άτομα που είχαν μια ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (purchasing power parity) γύρω στο US$10.000 κάθε έτος, η ευτυχία τους δεν εμβάθυνε σημαντικά όταν γίνονταν πιο πλούσιοι –μην το πείτε αυτό στους συνταξιούχους της Ελλάδος.
Για τις τράπεζες και για την ευτυχία των μετόχων το μέρισμα αποτελεί τον κύριο παράγοντα ευτυχίας και, σε ομαλές συνθήκες των αγορών, η ευτυχία αυξάνεται προσθέτοντας τον παράγοντα της αύξησης της αξίας των μετοχών που κατέχουν οι μέτοχοι. Για τα δε μέλη των διοικήσεων, είναι οι αποζημιώσεις (bonuses) που συνδυάζονται με μια μακροπρόθεσμη παραμονή τους στην ίδια θέση.
Στην παρούσα οικονομική κατάσταση και με τα μέτρα κίνησης κεφαλαίων, τείνουμε προς τα ευρήματα της προαναφερθείσας έρευνας του ΜΙΤ, δηλαδή η ευτυχία των τραπεζών, των μετόχων και των διοικήσεων μετράται με την προσδοκία ότι θα υπάρξει η αντίθετη ροή πλούτου από το εξωτερικό προς το εσωτερικό, που θα οδηγήσει σε μια αύξηση της κερδοφορίας και μια επιτέλους μερισματική πολιτική που θα συνδυάζεται και με πλούσιες αποζημιώσεις. Ενώ τα άτομα μιας κοινωνίας την πρόσθετη ευτυχία, μη βλέποντας άλλη διέξοδο, την επιτυγχάνουν με άλλους, μη οικονομικούς, τρόπους ή παράγοντες, όπως π.χ. θρησκευτικούς και συναισθηματικούς (emotional) κ.ά. Σήμερα τα άνεργα παιδιά είναι κοντά στους γονείς τους, οι συνταξιούχοι κάθε Παρασκευή και Κυριακή μαζεύονται στις εκκλησίες κ.ο.κ
Τα προαναφερόμενα σημερινά δεδομένα οδηγούν σε θετική σύγκριση των ευρημάτων της προαναφερόμενης έρευνας των καθηγητών του ΜΙΤ.
Και ως ευχή για την βελτίωση της σημερινής κατάντιας μας, ας θυμηθούμε τι είχε πει τον Μάρτιο του 2013, για την Παγκόσμια Ημέρα της Ευτυχίας, ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι-Μουν, ο οποίος δήλωσε ότι « ο κόσμος χρειάζεται ένα νέο οικονομικό πρότυπο». Ένα πρότυπο που η επιδίωξη της ευτυχίας θα αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο στόχο. Ένα πρότυπο που αναγνωρίζει την ισοτιμία μεταξύ των τριών πυλώνων της αειφόρου ανάπτυξης, δηλαδή της αδιαίρετης κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής ευημερίας και προσθέτω, σε ό,τι αφορά τον τραπεζικό χώρο, της σοφότερης διαχείρισης των κεφαλαίων που τους εμπιστεύονται οι πελάτες τους.
*Πρώην Α’ Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Επίτιμο μέλος (fellow) του Συνδέσμου Ορκωτών Λογιστών Αγγλίας (Association of Certified and Corporate Accountants), μέλος του Συνδέσμου Ελεγκτών Λογιστών Κύπρου, συνταξιούχος ΣΕΣΜΑ.