Ως έννοιες, ο εσωτερικός έλεγχος και το επάγγελμα του εσωτερικού ελεγκτή είναι σχετικά νέες στη χώρα μας και έγιναν ευρύτερα γνωστές μόλις στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, και αυτό χάρη στην απόφαση 5/204/14-11-2000 της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και στο νόμο 3016/2002. Από την άλλη, οι παραπάνω έννοιες είναι γνώριμες εδώ και χρόνια στις αγγλοσαξωνικές χώρες, μιας και αυτές φημίζονται παραδοσιακά για την ελεγκτική – λογιστική τους κουλτούρα.
Συγκεκριμένα, ο εσωτερικός έλεγχος είναι κλάδος της οικονομικής των επιχειρήσεων, που σκοπό έχει να υποβοηθήσει τη διοίκηση ενός οργανισμού σε ζητήματα εταιρικής διακυβέρνησης, ανάπτυξης συστήματος εσωτερικού ελέγχου και διαχείρισης επιχειρηματικών κινδύνων, υπό το πρίσμα πάντα της οικονομίας, της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας στη χρήση των πόρων του – πτυχών ιδιαίτερα σημαντικών για τη βιωσιμότητα κάθε οικονομικής μονάδας.
Στην Ελλάδα, διευθύνσεις εσωτερικού ελέγχου συναντάμε σε εισηγμένες εταιρείες, σε ελεγχόμενα από την Τράπεζα της Ελλάδος χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, καθώς και σε οργανισμούς που διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους για τη διατήρηση μιας τέτοιας διεύθυνσης (σ.σ.: στην περίπτωση αυτή η ύπαρξή της έγκειται, σχεδόν αποκλειστικά, στη διακριτική ευχέρεια της διοίκησης).
Το επάγγελμα του εσωτερικού ελεγκτή γνωρίζει άνθηση διεθνώς. Όλο και περισσότεροι οργανισμοί αντιλαμβάνονται την ουσία του εσωτερικού ελέγχου και επενδύουν σε αυτόν. Αναγνωρίζουν τον αντίκτυπο που έχει στη βελτίωση της αποδοτικότητάς τους και στην προστιθέμενη αξία που τους προσφέρει. Η τάση αυτή, ακόμα και στην Ελλάδα, δημιουργεί ευκαιρίες απασχόλησης λόγω της ανάγκης για στελέχωση των διευθύνσεων εσωτερικού ελέγχου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί να στρέφονται στον εσωτερικό έλεγχο και να εκτελούν χρέη ελεγκτών χωρίς να διαθέτουν την κατάλληλη κατάρτιση. Γεγονός που επιδεινώνεται και από την απουσία σαφούς νομικού πλαισίου που να καθορίζει τη λειτουργία του επαγγέλματος και να διασφαλίζει την ποιότητα του παρεχόμενου ελεγκτικού έργου.
Σε σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Σχολή Επιστημών της Διοίκησης – Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων) εντοπίζουμε ενδιαφέροντα στοιχεία για τη χώρα μας, που προβάλλουν και επιβεβαιώνουν τις παραπάνω επικρατούσες τάσεις αναφορικά με την ανάπτυξη του επαγγέλματος του εσωτερικού ελεγκτή, την ανάγκη προαγωγής και θεσμοθέτησής του, καθώς και την ανάγκη για πιστοποίηση των επαγγελματιών του κλάδου. Τα βασικότερα σημεία της έρευνας είναι τα ακόλουθα:
– Η αύξηση των πιστοποιημένων εσωτερικών ελεγκτών επιβεβαιώνεται από το ότι περίπου ο ένας στους δύο (51%) είναι κάτοχος επαγγελματικής πιστοποίησης, ενώ από τους μη πιστοποιημένους ο ένας στους τρεις (36%) βρίσκεται ήδη σε διαδικασία πιστοποίησης. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και το υψηλό μορφωτικό επίπεδο όσων ασχολούνται με τον εσωτερικό έλεγχο, μιας και το 68% είναι κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων.
– Το 87% των ερωτηθέντων θεωρεί πως η πιστοποίηση αποτελεί ένδειξη κατάρτισης και υπεροχής για τον κάτοχό της. Μάλιστα, το 62% πιστεύει πως είναι και απαραίτητη για να ασχοληθεί κάποιος/α επαγγελματικά με τον έλεγχο.
– Η πιστοποίηση θεωρείται από το 78% ότι προάγει την εικόνα του εσωτερικού ελέγχου και εν γένει του κλάδου.
– Η ποιότητα της παρεχόμενης ελεγκτικής υπηρεσίας φαίνεται πως επηρεάζεται αρκετά έως πολύ (73%) από το εάν ο ελεγκτής είναι πιστοποιημένος, ενώ παράγοντες που επίσης βοηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η εμπειρία και η επιμέλειά του.
– Υπάρχει τάση για ενδυνάμωση των διευθύνσεων εσωτερικού ελέγχου με πιστοποιημένους εσωτερικούς ελεγκτές (76%), από τη στιγμή που η πιστοποίηση προσφέρει γνώση και κατάρτιση επί του ελεγκτικού αντικειμένου.
– Τέλος, το 72% αισθάνεται αρκετά έως πολύ ασφαλές για την ποιότητα του ελέγχου εάν γνωρίζει πως πραγματοποιείται από πιστοποιημένο ελεγκτή.
Έχοντας ως οδηγό τις τάσεις του κλάδου, οι οποίες επιβεβαιώνονται και στατιστικά, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η Ελλάδα έχει μόνο να κερδίσει εάν αλλάξει στάση απέναντι στο πώς πρέπει να ασκείται ο εσωτερικός έλεγχος και από ποιους. Αυτό μπορεί να συμβεί εάν θεσμοθετηθεί το επάγγελμα του εσωτερικού ελεγκτή, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση του ορκωτού ελεγκτή λογιστή. Με άλλα λόγια, όποιος/α επιθυμεί να εργασθεί ως εσωτερικός ελεγκτής και να ανελιχθεί σε ανώτατο στέλεχος θα πρέπει να διαθέτει, αφενός, επαρκή ελεγκτική εμπειρία και, αφετέρου, την απαραίτητη πιστοποίηση. Έτσι και ο κλάδος του εσωτερικού ελέγχου θα ενισχυθεί αλλά και το κύρος του ίδιου του επαγγέλματος.