ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ
Η ύφεση έχει κινητοποιήσει τους μελετητές αλλά και τους εκδότες με αποτέλεσμα την έκδοση πολλών βιβλίων που προβληματίζονται για το σήμερα και το αύριο.
Τζόζεφ Στίγκλιτς
To τίμημα της ανισότητας
Μετάφραση: Νίκος Ρούσσος
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, σ. 493 €19,99
Ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς έχει πολλές φορές προβλέψει το οικονομικό μέλλον, όπως το 2003 με το βιβλίο του Η μεγάλη αυταπάτη (εκδ. Λιβάνη) ή το 2011 με το Ο θρίαμβος της απληστίας (εκδ. Παπαδόπουλος). Στο τελευταίο βιβλίο του, Το τίμημα της ανισότητας (εκδ. Παπαδόπουλος), αναλύει το καθεστώς ανισότητας που εντείνεται σε περιόδους ύφεσης και το πώς αυτή δρα καταστροφικά για τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Ο Στίγκλιτς αποδεικνύει με συγκεκριμένα στοιχεία ότι και σε φάση ύφεσης οι ανισότητες εντείνονται και οι δύο πόλοι (πλούσιοι – φτωχοί) απομακρύνονται. Στη μελέτη του αναφέρεται σε τρεις βασικούς μηχανισμούς που καθορίζουν αυτήν την τάση. Ο πρώτος είναι ο μηχανισμός της προσοδοθηρίας, δηλαδή πηγαίνουν πόροι σε ανθρώπους που δεν τους δικαιούνται. Ανέφερε και παραδείγματα από τη χώρα μας, όπως τα οφέλη που προσπορίζονται τα πολιτικά και επιχειρηματικά τζάκια. Τα τραπεζικά και άλλα στελέχη, που είτε η οικονομία πέφτει είτε ανεβαίνει οι μισθοί τους διατηρούνται σταθεροί κ.ά. Ο δεύτερος μηχανισμός είναι σε περίοδο κρίσης η μετακύλιση του κόστους από τους ισχυρούς στους πιο αδύνατους κρίκους της κοινωνίας. Μετακύλιση που μπορεί να είναι και ενδοταξική, όπως κλάδοι με ισχυρά συνδικάτα που αμείβονται καλύτερα από κλάδους με αδύναμα συνδικάτα. Τρίτος μηχανισμός είναι ο διεθνής νεοφιλελευθερισμός, όπου περιοχές με ισχυρό πολιτικό και οικονομικό εκτόπισμα επηρεάζουν με τις πρακτικές τους μικρότερες περιοχές του πλανήτη.
Ο Στίγκλιτς πιστεύει ότι απέναντι σε αυτήν την κρίση το πολιτικό σύστημα πρέπει να αντιτάξει μηχανισμούς εποπτείας της αγοράς και να αρνηθεί τη φετιχοποίηση της λιτότητας. Βεβαίως, όπως παρατήρησε και ο καθηγητής Νίκος Χριστοδουλάκης στην παρουσίαση του βιβλίου, ο Στίγκλιτς το έγραψε για την αμερικάνικη οικονομία και δεν είναι σωστό να γίνονται αυτόματοι παραλληλισμοί. Π.χ. μπορεί η αγορά στην Αμερική να έχει ανάγκη εποπτείας, αλλά η ελληνική αγορά θέτει άλλα ζητήματα σε προτεραιότητα. Επίσης η κριτική του Στίγκλιτς στις αγορές δεν δικαιώνει ούτε τους νεοφιλελεύθερους ούτε τους αριστερούς κρατιστές, καθώς ο νομπελίστας αναζητεί μια εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με κανόνες και τίποτα άλλο.
Terry Eagleton
Γιατί είχε δίκιο ο Μαρξ
Μετάφραση: Πέτρος Γεωργίου
Εκδόσεις Πατάκη, σ. 329, €15,50
Είναι ο καπιταλισμός ένα φυσικό σύστημα, όπως ο αέρας που αναπνέουμε, ή ένα σχετικά πρόσφατο ιστορικό φαινόμενο που μπορεί να αντικατασταθεί από ένα άλλο, φιλολαϊκό; Ο βρετανός καθηγητής Πολιτισμικής Θεωρίας και κριτικός λογοτεχνίας Τέρι Ίγκλετον πιστεύει ότι ο καπιταλισμός μπορεί να ανατραπεί και ο μαρξισμός μπορεί να δώσει απαντήσεις για το τι είδους σύστημα μπορεί να είναι το επόμενο που θα τον αντικαταστήσει. Στο βιβλίο του απαντά ένα προς ένα σε δέκα καθιερωμένες επικρίσεις κατά της μαρξιστικής θεωρίας, προσπαθώντας να βγάλει τον όγκο της λάσπης που έχει επικαθίσει πάνω της, κυρίως μετά την πτώση του «υπαρκτού». Αν και αναφέρει ότι δεν συμφωνεί και ο ίδιος με όλες τις θεωρίες του Μαρξ, εντούτοις σημειώνει ότι οι βασικές αρχές του ισχύουν και σήμερα. Στο βιβλίο του αναλύει τις μαρξιστικές αρχές που ισχύουν ακόμα: την ταξική πάλη, την σοσιαλιστική οικονομία, την επανάσταση και απαντάει γιατί ο μαρξισμός δεν είναι θεολογία, γιατί μπορεί να αναπτυχθεί με δημοκρατία και γιατί τελικά μπορεί να αναπτύξει την ατομικότητα του ανθρώπου μέσα στην κοινότητα. Παρά πιθανές αμφισβητήσεις, που προκαλούνται από το αποτυχημένο πείραμα των χωρών του πρώην ανατολικού στρατοπέδου, πολλά από τα επιχειρήματα του Ίγκλετον είναι άξια προσοχής.
Milton Friedman
Καπιταλισμός και ελευθερία
Μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, σ. 284, €12,99
Όταν κυκλοφόρησε αυτό το βιβλίο, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, πέρασε απαρατήρητο. Οι αλλαγές στη δεκαετία του ’90, η πτώση του υπαρκτού, η αποτυχία της σοσιαλδημοκρατίας στη Βρετανία έκαναν το όραμα του νεοφιλελευθερισμού να ανατέλλει και το βιβλίο του Φρίντμαν να γίνεται η Βίβλος του φιλελευθερισμού. Ο Φρίντμαν υποστηρίζει πώς η αγορά πρέπει να έχει πλήρη ελευθερία από κυβερνητικές παρεμβάσεις και πολιτικά συστήματα.
Ως καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, από το 1946 έως το 1976, συνέβαλε στη δημιουργία μιας στενής κοινότητας διανοουμένων που παρήγαγε αρκετά βραβεία Νόμπελ, γνωστής και ως «Σχολή του Σικάγου». Η Σχολή του Σικάγου, η οποία χαρακτηριζόταν από τον οικονομικό φιλελευθερισμό, είχε μεγάλη επιρροή στα οικονομικά και στο δίκαιο κατά των περιορισμών του ανταγωνισμού. Η πρώτη χώρα στην οποία εφαρμόστηκαν οι νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις της Σχολής του Σικάγου ήταν η Χιλή, με την ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Η απήχηση αυτής της σχολής στη συντηρητική πολιτική παράταξη έφτασε στο απόγειό της επί προεδρίας Ρόναλντ Ρήγκαν και πρωθυπουργίας Μάργκαρετ Θάτσερ. Κύρια πιστεύω της ήταν η απόλυτη εμπιστοσύνη στην ικανότητα αυτορρύθμισης της αγοράς και η δυσπιστία σε κάθε μορφής κρατικό παρεμβατισμό.
Το όνομα του Φρίντμαν και των υπολοίπων της σχολής του Σικάγου συνδέονται με τις αλλαγές της οικονομικής πολιτικής που εφάρμοσαν τα καθεστώτα στην Χιλή, την Αργεντινή και άλλες λατινοαμερικάνικες χώρες. Στον Φρίντμαν επίσης αποδίδεται η θεωρία του δόγματος του σοκ ή θεραπείας σοκ, που βασίζεται στην ιδέα ότι μια οικονομική κρίση ή ένα γεγονός καταστροφής ή πολέμου είναι η ευκαιρία για μεγάλες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις σε ένα κράτος. Η επιτυχία της πολιτικής αυτής βασίζεται στο γεγονός ότι ο φόβος και οι ενοχές για τα αποτελέσματα της κρίσης ή της καταστροφής κάνει τους πολίτες ανεκτικούς και απαθείς σε επαναλαμβανόμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, ακριβώς επειδή πιστεύουν ότι κάτι άλλο χειρότερο έρχεται. Το βιβλίο του Καπιταλισμός και ελευθερία, αν και δεν πούλησε στην αρχή, πραγματεύεται τις βασικές του θεωρίες. Έχει αναδειχθεί εδώ και χρόνια ανάμεσα στα εκατό περισσότερο σημαντικά βιβλία με τη μεγαλύτερη επίδραση από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο μέχρι και σήμερα. Στην μελέτη του αυτή ο Φρίντμαν αναλύει με απλό και κατανοητό τρόπο το πώς μπορούμε να επωφεληθούμε από τις προσδοκίες που προπαγανδίζει το κράτος, ενώ την ίδια ώρα να αποτρέψουμε τους κινδύνους για τις ατομικές ελευθερίες που η διόγκωση του κράτους προμηνύει. Ο Φρίντμαν στο ίδιο βιβλίο αποδεικνύει πως ο ανταγωνιστικός καπιταλισμός αποτελεί εργαλείο και για την επίτευξη οικονομικής ευημερίας και ελευθερίας, αλλά συνιστά και την βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη πολιτικής ελευθερίας.
Tim Harford
Τα κρυμμένα μυστικά της οικονομίας
Μετάφραση: Γιάννης Κατσαντώνης
Εκδόσεις Κλειδάριθμος, σ. 472, €17,50
Το μπεστ σέλερ των Sunday Times φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις σε μια σειρά ερωτημάτων που σχετίζονται με την οικονομία και απασχολούν όλους εκείνους που έχουν μικρή σχέση με την επιστήμη των οικονομικών. Επικεντρώνεται σε θεμελιώδη ζητήματα, όπως την καταπολέμηση της διαφθοράς, το πρόβλημα της γραφειοκρατίας, τον συντεχνιακό συνδικαλισμό, τη δύναμη των ολιγοπωλίων. Ακόμα αναλύει το πώς μια διακυβέρνηση μπορεί με διαφάνεια και ελέγχους να εξασφαλίσει την οικονομική ευημερία των πολιτών της. Ένα βιβλίο που αποκαλύπτει τα παρασκήνια της οικονομίας και φανερώνει αλήθειες που ορισμένοι προσπαθούν να αποσιωπήσουν.
Φρεντ Πηρς
Η εξομολόγηση ενός οικολόγου
Μετάφραση: Ηρώ Νικολάου
Βιβλία Τερζόπουλος, σ. 282, €14,90
Η οικολογία έχει καταγραφεί ως μια «θεάρεστη» αντίληψη και στάση ζωής. Πολλοί έχουν γίνει όψιμα οικολόγοι και άλλοι διακινούν ιδέες που δεν ξέρουμε πόσο ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Ο συγγραφέας προσπαθεί να ξεδιαλύνει τις γκρίζες ζώνες της οικολογίας. Στόχος του είναι να βοηθήσει τον καταναλωτή να επιλέγει σωστά. Π.χ. να γνωρίζει πόσο θα επηρεάσει τους φτωχούς αγρότες της Κένυας που καλλιεργούν φασόλια αν σταματήσει να τα αγοράζει ή αν αγοράζεις κινητό πιθανόν ενισχύεις έναν πολέμαρχο της Αφρικής που αναγκάζει παιδιά στρατιώτες να δουλεύουν στα ορυχεία.
Γιάννης Δραγασάκης
Ποια έξοδος; Από ποια κρίση; Με ποιες δυνάμεις;
Εκδόσεις Ταξιδευτής, σ. 585, €17
Συλλογή άρθρων με κεντρικό άξονα το κομβικό ζήτημα των προτάσεων της Αριστεράς για την κρίση. Ο συγγραφέας καταγίνεται με τα πιο κρίσιμα ζητήματα που θα απασχολήσουν πιθανόν την αριστερά αν πάρει την εξουσία, όπως: με ποιες κοινωνικές δυνάμεις, με ποιους πόρους, με ποιους συμμάχους. Μια προσπάθεια να σχηματιστεί ένα σχέδιο που θα εκφράζει αυτές τις ανάγκες και θα συζητά για το ρόλο του κράτους, των δημόσιων πολιτικών, του ιδιωτικού τομέα, των συνεταιρισμών και του ξένου κεφαλαίου.
Παναγιώτης Ρουμελιώτης
Το άγνωστο παρασκήνιο της προσφυγής στο ΔΝΤ
Λιβάνης, σ. 384, €16,50
Ένα βιβλίο που προξένησε μεγάλο θόρυβο, καθώς ο συγγραφέας από τη θέση του στο ΔΝΤ, από τον Μάρτιο 2011 έως τον Δεκέμβριο 2011, καταγράφει τα γεγονότα που οδήγησαν τη χώρα μας στο μνημόνιο και διατυπώνει επικρίσεις για τους χειρισμούς του 2009 από την τότε κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι ήταν από τότε γνωστό στους κύκλους του ΔΝΤ ότι το μνημόνιο δεν θα μας βγάλει από την κρίση, αλλά θα βυθίσει τη χώρα σε νέα ύφεση. Οι θέσεις του Π. Ρουμελιώτη αμφισβητήθηκαν και θεωρήθηκαν ως «εκ των υστέρων προφητεία».
Benjamin Franklin
Ο δρόμος προς τον πλούτο
Μετάφραση: Γιώργος Γεωργακόπουλος
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, σ. 150, €9,99
Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, πολυμαθής τυπογράφος και εκδότης, διακεκριμένος συγγραφέας, θεωρητικός της πολιτικής και πολιτικός, εφευρέτης, ερμηνευτής του επιστημονικού πειραματισμού, των μετρήσεων και υπολογισμών, κοινωνικός ακτιβιστής, στρατιωτικός και διπλωμάτης, σε αυτό το πόνημά του δίνει απλές και χρηστικές συμβουλές, επίκαιρες σε περιόδους κρίσης. Οι συμβουλές του αφορούν τη δυνατότητα κέρδους και χρηστής ζωής, αλλά δίνουν και μια εικόνα του αμερικά- νικου πολιτισμού, των παραδόσεων και των θεσμών που διαμόρφωσαν την κοινωνία των ΗΠΑ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΩΤ. ΣΤΑΪΚΟΥΡΑΣ
«Γενικές Αρχές Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου και Πρακτικές Εφαρμογές»
2η έκδοση Σεπτέμβριος 2012, σελ. 500 € 30,00
ΕΚΔΟΣΗ: Ινστιτούτο Εκπαίδευσης Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (Ι.Ε.Σ.Ο.Ε.Λ.)
ΔΙΑΘΕΣΗ: Αθήνα, Καποδιστρίου 28 Ι.Ε.Σ.Ο.Ε.Λ. τηλ. 210-3891400. Θεσ/νίκη Γιαννιτσών 31 Ι.Ε.ΣΟ.Ε.Λ. τηλ. 2310- 502980. Εκδόσεις Σταμούλη Αβέρωφ 2, Αθήνα τηλ. 210-5238305