ΒΙΒΛΙΑ 11 | ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ACCOUNTANCY GREECE

ΠΩΣ ΕΙΔΕ Ο ΞΕΝΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΕΥΘΥΜΙΟΥ

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ

Μέχρι τον Οκτώβριο του 2009 οι περισσότεροι ξένοι δημοσιογράφοι που ασχολούνταν με την Ελλάδα είχαν πολύ θετική εικόνα. Ο ελληνικός πολιτισμός, σε συνδυασμό με την ομορφιά της χώρας, αποτελούσαν το βασικό λόγο όχι απλώς συμπάθειας αλλά συχνά και θαυμασμού.

Όλα αυτά άλλαξαν, όμως, δραματικά μέσα σε περίπου δύο χρόνια. Για τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, που άρχισαν σταδιακά να ασχολούνται με την Ελλάδα μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εθνικές εκλογές, η εικόνα της συνδέθηκε με την οικονομική κρίση, την αναξιοπιστία της πολιτικής ηγεσίας, τα ψεύτικα στατιστικά στοιχεία, την ανεργία, τις συνεχείς απεργίες, τα βίαια επεισόδια. Δεν έλειψαν και σχόλια που άγγιζαν συλλήβδην την ελληνική κοινωνία με υποτιμητικό τρόπο, αλλά και προκλητικά δημοσιεύματα με προτροπές να πωληθεί η Ακρόπολη!

Το βιβλίο του Γιώργου Τζογόπουλου, που εκδόθηκε πριν λίγες μέρες από τον φημισμένο βρετανικό οίκο Ashgate, προσφέρει την πρώτη συστηματική καταγραφή του τρόπου που οι ξένοι δημοσιογράφοι κάλυψαν την ελληνική κρίση από το φθινόπωρο του 2009 έως αυτό του 2012. Βασίζεται σε ανάλυση κειμένων αγγλικών, αμερικανικών, γαλλικών, γερμανικών και ιταλικών εφημερίδων, καθώς επίσης και σε προσωπικές συνεντεύξεις του συγγραφέα. Καθώς διηγείται το ελληνικό δράμα, ο Γιώργος Τζογόπουλος μοιράζεται με τους αναγνώστες την προσωπική του εμπειρία ως σχολιαστής σε διάφορα διεθνή μέσα ενημέρωσης και πρακτορεία όπως το Associated Press, το al Jazeera, το BBC, το France 24 και το Reuters.

Μέσα στο βιβλίο οι αναγνώστες δεν θα διαβάσουν μόνο παραδείγματα της κάλυψης της ελληνικής κρίσης από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Θα διαβάσουν, επίσης, κριτική για την αξιοπιστία και την ποιότητα των δημοσιευμάτων και θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον τρόπο λειτουργίας των δημοσιογράφων σε καιρό κρίσης. Ίσως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια είναι αυτό που αναλύει τον τρόπο ζωής στην Ελλάδα από την οπτική των ξένων παρατηρητών. Φανερή είναι η απουσία θετικών ιστοριών και η έμφαση σε προβλήματα και δυσκολίες όπως η ανασφάλεια των ελλήνων πολιτών για τα χρήματά τους, λόγω του φόβου για εθνική χρεοκοπία και έξοδο από το ευρώ. Γιατί, βέβαια, η κρίση είναι υπαρκτή και δεν αφορά μόνο τις αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες.

Τέσσερα χρόνια συμπληρώνονται φέτος τον Οκτώβριο από τις μέρες που ξέσπασε η κρίση. Και, μπορεί λόγω των επικείμενων γερμανικών εκλογών να επικρατεί σχετική ηρεμία, όμως ουδείς μπορεί να είναι σίγουρος πως η ηρεμία αυτή θα συνεχιστεί μετά το σχηματισμό γερμανικής κυβέρνησης. Αρνητικές ιστορίες, όπως αυτές που καταγράφονται στο βιβλίο του Γιώργου Τζογόπουλου, θα αρχίσουν πιθανώς ξανά να απασχολούν την ατζέντα των διεθνών μέσων ενημέρωσης, όταν θα συζητηθεί η πιθανότητα κουρέματος του επίσημου χρέους. Το ελληνικό δράμα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και ακόμα δεν μπορούμε γνωρίζουμε αν θα καταλήξει σε τραγωδία.

Συμπεράσματα

Με αφορμή την ελληνική κρίση χρέους, τα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης έθιξαν όχι μόνο τα οικονομικά προβλήματα της χώρας μας αλλά, προσπαθώντας να αναλύσουν τον ελληνικό τρόπο ζωής, σχολίασαν επιπρόσθετες παθογένειες του κοινωνικοπολιτικού συστήματος, όπως η διαφθορά και η ατιμωρησία.

Η Ελλάδα «έδωσε δικαιώματα» για αρνητική κριτική στο εξωτερικό, όμως οι ξένοι δημοσιογράφοι κάποιες φορές οδηγήθηκαν σε υπεραπλουστεύσεις, υπερβολές, κακεντρεχή σχόλια και παραγωγή στερεοτύπων, αγγίζοντας συλλήβδην την ελληνική κοινωνία. Αντιθέτως, με ελάχιστες εξαιρέσεις, αγνόησαν επιτεύγματα όπως η πορεία της ελληνικής ναυτιλίας.

Οι μόνες φάσεις που ο διεθνής τύπος δεν είναι τόσο καυστικός απέναντι στην Ελλάδα είναι οι πρώτοι πέντε μήνες μετά την υπογραφή του Μνημονίου του Μαΐου του 2010, καθώς επίσης και η περίοδος μετά τη σχετική βελτίωση των ελληνογερμανικών σχέσεων σε πολιτικό επίπεδο, το φθινόπωρο του 2012

Στον γερμανικό, γαλλικό και ιταλικό τύπο υπάρχει «κοινή ανησυχία» για το μέλλον της ευρωζώνης και του ευρώ. Οι γαλλικές και ιταλικές εφημερίδες, όμως, δείχνουν ότι έχουν σε μεγαλύτερο βαθμό ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Εθνικό ενδιαφέρον εντοπίζεται ως προς το ενδιαφέρον τους για το μέλλον των τραπεζών τους και τη συνεισφορά τους στο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας.

Η κάλυψη της ελληνικής κρίσης από τον γερμανικό τύπο πρέπει να διακρίνεται ανάλογα με το συγκεκριμένο μέσο που την περιγράφει, ώστε να αποφεύγονται γενικεύσεις. Η κάλυψη αυτή ναι μεν ήταν εξαιρετικά αρνητική από την εφημερίδα Bild αλλά σε μεγάλο βαθμό ισορροπημένη από τη Süddeutsche Zeitung και τη Handelsblatt. Η Frankfurter Allgemeine Zeitung ήταν περισσότερο συγκρατημένη.

Στον αγγλικό τύπο υπάρχει διάχυτη ικανοποίηση που η χώρα δεν μπήκε στο ευρώ, ενώ στον αμερικανικό η ανησυχία σχετίζεται κυρίως με επενδύσεις, όχι στην Ελλάδα αλλά σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.

Συνήθως, η κάλυψη ενός θέματος διεθνούς ειδησεογραφίας απασχολεί μόνον τους ξένους ανταποκριτές ή τους δημοσιoγράφους που ασχολούνται με το εξωτερικό δελτίο. Στην περίπτωση της ελληνικής κρίσης, όμως, ο κανόνας αυτός παύει να ισχύει, καθώς πολλοί δημοσιογράφοι ή αρθρογράφοι επιχειρούν να σχολιάσουν την ελληνική πραγματικότητα χωρίς να έχουν άμεση επαφή με αυτή.

Παρατηρείται χάσμα ως προς τον τρόπο που η ελληνική πολιτική ελίτ αξιολογεί το έργο των ξένων δημοσιογράφων και τον τρόπο που οι δημοσιογράφοι αυτοί αντιλαμβάνονται τη λειτουργία της ελληνικής κυβέρνησης και του Υπουργείου Οικονομικών. Η ελληνική επικοινωνιακή πολιτική στερείται, όπως φαίνεται, του απαραίτητου συντονισμού και οργάνωσης και βασίζεται σε μεμονωμένες προσπάθειες, αν και σήμερα η κατάσταση έχει βελτιωθεί. λόγω της τριετούς εμπειρίας.

Κριτικές

Καλυψώ Νικολαϊδη, πανεπιστήμιο Οξφόρδης: «Το βιβλίο είναι must για όποιον ενδιαφέρεται για τη μοίρα της Ε.Ε. και τον αντίκτυπο της οικονομικής κρίσης στη συλλογική ταυτότητα των πολιτών».

Ming Gong, δημοσιογράφος CCTV, Κίνα: «O ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ Γ. Τζογόπουλος δίνει μια αυθεντική εικόνα της κρίσης στην Ελλάδα και αναλύει σωστά και αποτελεσματικά τον ρόλο των δημοσιογράφων».

Έλενα Παναγιωτίδη, Neue Zürcher Zeitung, Ελβετία: «Το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί γιατί δίνει μια πειστική εξήγηση για τους λόγους που οι ξένοι δημοσιογράφοι εστίασαν τόσο πολύ στην Ελλάδα».

Hansjörg Brey, Southeast Europe Association, Μόναχο, Γερμανία: «Πρόκειται για την πρώτη συστηματική προσπάθεια ανάλυσης του χάσματος που έχει δημιουργηθεί μεταξύ της Ελλάδος και του έξω κόσμου».

info

Γιώργος Τζογόπουλος

Η ελληνική κρίση στα ΜΜΕ: Στερεότυπα στο διεθνή Τύπο