Πέγκυ Βελλιώτου
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ, ΤΜΗΜΑ PEOPLE SERVICES, KPMG
Η μεταμόρφωση της οικονομικής διαχείρισης μιας εταιρείας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η περίοδος κρίσης που διανύουμε 
υποχρεώνει τους οικονομικούς διευθυντές να ηγηθούν μιας εναλλακτικής πορείας και να διαμορφώσουν οικονομική στρατηγική. Δυστυχώς, δεν υπάρχει μαγική συνταγή. Κάθε «ταξίδι», κάθε οργανισμός και κάθε προορισμός είναι διαφορετικός. Για άλλους οργανισμούς η μεταμόρφωση συνίσταται στην εδραίωση νέων διαδικασιών, υπηρεσιών και στην ανάλυση του κατά πόσον οι εκ βάθρων αλλαγές θα βελτιώσουν τον τρόπο με τον οποίο η Οικονομική Διεύθυνση αλληλεπιδρά με τις υπόλοιπες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Σε άλλες περιπτώσεις, ίσως, η μεταμόρφωση συνάδει με την εφαρμογή νέων τεχνολογιών και επιχειρηματικών μοντέλων, ώστε να παρέχονται πιο αποτελεσματικά τα προϊόντα και οι υπηρεσίες.
Παράλληλα, το περιβάλλον στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν τα σημερινά διοικητικά στελέχη είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο και ανασφαλές, ενώ ο κατάλληλος οικονομικός διευθυντής τού χθες πιθανόν να κριθεί ακατάλληλος για τις συνθήκες του σήμερα. Πώς όμως θα επέμβει ο σημερινός οικονομικός διευθυντής στο DNA του επαγγελματικού του προφίλ και της επιχείρησης, ώστε να προσεγγίσει, να αναλύσει, να σχεδιάσει και να ηγηθεί της αλλαγής;
Ο οικονομικός διευθυντής τού σήμερα ίσως θα πρέπει να αντικαταστήσει την παραδοσιακή προσέγγιση της κατάρτισης προϋπολογισμού και των χρηματοοικονομικών πλάνων με μια πιο επιθετική ανάλυση. Αυτή πρέπει να ενισχύεται και από την επαναξιολόγηση των προηγούμενων υποθέσεων και προβλέψεων για κέρδη και ανάπτυξη, αλλά και από το πόσο βαθιά μπορεί να αποβεί η ύφεση για την εταιρεία και τον κλάδο. Οι οικονομικοί διευθυντές καλούνται πλέον όχι μόνο να συμμετάσχουν στη διασφάλιση της συνέχισης της εταιρείας αλλά και της φήμης της και εμπλέκονται πολύ περισσότερο με τις προβλέψεις, παρά με την προετοιμασία χρηματοοικονομικών αναφορών.
Η κρίση έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στην επιτάχυνση των εξελίξεων σε όλους τους κλάδους επιχειρήσεων. Οι επιχειρηματικοί κύκλοι (R&D, παραγωγή, πωλήσεις, μάρκετινγκ κ.λπ.) γίνονται όλο και μικρότεροι, ενώ η «ορατότητα» του μέλλοντος μειώνεται δραστικά. Ως αποτέλεσμα οι εταιρείες πρέπει να είναι σε ετοιμότητα να αντιδράσουν σε κάθε χρονική στιγμή, καθώς και να αναθεωρήσουν την κατανομή των πόρων τους. Τα ρίσκα και οι ευκαιρίες πρέπει να επαναξιολογούνται συνεχώς σε τακτά χρονικά διαστήματα. Οι οικονομικοί διευθυντές πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε αυτούς τους επιταχυνόμενους επιχειρηματικούς κύκλους, κάνοντας πιο αποτελεσματική διαχείριση του βραχυχρόνιου ορίζοντα και εντείνοντας την εμπλοκή τους στη χάραξη της μακροχρόνιας στρατηγικής.
Όσον αφορά το βραχυχρόνιο ορίζοντα, για να αντιμετωπίσουν αυτήν την πρόκληση οι οικονομικοί διευθυντές πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται σε απαιτήσεις της διοίκησης για πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο. Πρέπει να αναθεωρήσουν και να προσαρμόσουν την οικονομική διαχείριση και τις διαδικασίες προβλέψεων, ώστε να μπορούν να αντιδρούν άμεσα και να αντιπαρέρχονται την έλλειψη «ορατότητας». Χρειάζεται να έχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο έλεγχο όλων των παραμέτρων που μπορούν να επιδράσουν στη διαμόρφωση ενός πλάνου, ώστε να υποστηρίξουν την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων.
Πράγματι, πολλές από τις πιο επιτυχημένες στρατηγικές μεταμόρφωσης εστιάζονται στην αύξηση της αποτελεσματικότητας του οικονομικού τμήματος με ταυτόχρονη μείωση του κόστους και της πολυπλοκότητας. Η πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι οικονομικοί διευθυντές, λοιπόν, είναι να προσδιορίσουν σε πραγματική διάσταση τους στόχους της μεταμόρφωσης του οικονομικού τμήματος. Πολλές φορές αυτό μπορεί να σημαίνει τελικά μεγαλύτερη επένδυση στο τμήμα παρά βραχυχρόνια περικοπή κόστους, οπότε η εξοικονόμηση που προκύπτει από την αύξηση της αποδοτικότητας να μπορεί να χρηματοδοτήσει επενδύσεις που μπορούν να ενισχύσουν και την αποτελεσματικότητα του οικονομικού τμήματος άλλα και της εταιρείας.
Φυσικά, τα κλειδιά της επιτυχούς μεταμόρφωσης των οικονομικών λειτουργιών απαιτούν τη δέσμευση της διοίκησης, την εξασφάλιση των πόρων, την εμπλοκή στο στάδιο του σχεδιασμού όλων όσων θα χρειαστεί η συμμετοχή τους ή θα επηρεαστεί η εργασία τους μέσω εποικοδομητικής και καρποφόρας επικοινωνίας, καθώς και τη μετάφραση των στοιχείων και των αριθμών σε επιχειρηματική γλώσσα που θα μπορεί να γίνει κατανοητή.
Όσον αφορά το μακροχρόνιο ορίζοντα, μια «προφητική» προσέγγιση είναι απαραίτητη ώστε να παρασχεθεί μια κατεύθυνση για το μέλλον, που θα οδηγήσει την επιχείρηση μπροστά. Η φύση του ρίσκου και τα νομοθετικά/κανονιστικά πλαίσια υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές. Η νομισματική αστάθεια, η έκρηξη των τιμών πρώτων υλών, η δυσπιστία των τραπεζών και πολλά άλλα κάνουν το σχεδιασμό και τις προβλέψεις όλο και δυσκολότερες.
Για παράδειγμα, μία από τις προκλήσεις που είναι άμεσα συνδεδεμένες με την οικονομική ανάκαμψη είναι η δυνατότητα επαναξιολόγησης αναπτυξιακών και επενδυτικών πλάνων. Οι οικονομικοί διευθυντές πρέπει να λαμβάνουν μέρος σε στρατηγικές αποφάσεις και διαπραγματεύσεις σχετικές με επενδύσεις, εξαγορές, συγχωνεύσεις και αποεπενδύσεις, όντας πολύ επιλεκτικοί με την επιλογή των εγχειρημάτων και διασφαλίζοντας την απόδοση του κεφαλαίου και της επένδυσης.
Επίσης, η δημιουργία εναλλακτικών σεναρίων για το μέλλον μπορεί να διασώσει μια επιχείρηση σε πολλές περιπτώσεις. Ο σχεδιασμός επιβίωσης για ακραίες συνθήκες πιθανόν να είναι απαισιόδοξη προσέγγιση, μπορεί όμως να αποβεί σωτήριος. Ένα θεαματικά μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων εξακολουθούν να καταρτίζουν τον προϋπολογισμό και τα επενδυτικά τους σχέδια βασισμένες στην υπόθεση ότι θα ανακάμψουν αρκετά σύντομα. Πολλοί οικονομικοί διευθυντές ίσως κληθούν να αντικρούσουν τέτοιες αισιόδοξες υποθέσεις, θέτοντας μερικές «άβολες» ερωτήσεις στα διοικητικά στελέχη, τα οποία πιθανόν να έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες.
Η επαναξιολόγηση των υποθέσεων πάνω στις οποίες μπορεί να βασιστεί ο μακροχρόνιος σχεδιασμός και τα εναλλακτικά σενάρια επιβίωσης πρέπει να εστιάζεται στην πρόβλεψη ρευστότητας (focused on cash flows) και όχι στα λογιστικά κέρδη (accounting profits), καθώς και σε μακροοικονομικές υποθέσεις βασισμένες στις χειρότερες δυνατές συνθήκες. Τα εναλλακτικά σενάρια πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζουν τα εξειδικευμένα ρίσκα που αντιμετωπίζει η συγκεκριμένη επιχείρηση και ο κλάδος, την ξαφνική διακοπή βραχυχρόνιας χρηματοδότησης, τις χρεοκοπίες μεγάλων πελατών ή προμηθευτών και πολλές άλλες παραμέτρους του εξωτερικού περιβάλλοντος.
Για να μπορέσουν να σχεδιάσουν αποτελεσματικά τέτοιου είδους πλάνα, οι οικονομικοί διευθυντές πρέπει να αξιολογήσουν και να ποσοτικοποιήσουν όλες τις πιθανές πηγές διασφάλισης ρευστότητας και κεφαλαίων για κάθε τέτοιο σενάριο.
Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν τη μεταμόρφωση του επαγγελματικού προφίλ και του ρόλου του σημερινού οικονομικού διευθυντή, με κύρια εστίαση στη γενικότερη επιχειρηματική ηγεσία και χάραξη στρατηγικής σε όλο τον οργανισμό, παρά στον αμιγή οικονομικό σχεδιασμό. Διατηρώντας επαφή με τον παλμό της επιχείρησης, της αγοράς και του κλάδου και συνεχή συνεργασία με όλα τα λειτουργικά και εμπορικά επίπεδα του οργανισμού, πρέπει να έχουν πλήρη εικόνα της κατάστασης.
Οι κύριοι άξονες ανάπτυξης δεξιοτήτων και τεχνικών γνώσεων/ικανοτήτων για εμπνευσμένους οικονομικούς ηγέτες μπορούν να συνοψιστούν σε:
- Πρόσθετο εμπλουτισμό της οικονομικής εμπειρίας με περισσότερη ευρύτητα.
- Έκθεση σε στρατηγικό σχεδιασμό όλου του οργανισμού, σε στενή συνεργασία με τη διοίκηση.
- Ανάπτυξη εμπορικής αντίληψης και γνώση των λειτουργιών της επιχείρησης.
- Έκθεση σε ανάπτυξη εργασιών.
- Οικοδόμηση της ισορροπίας μεταξύ των παραδοσιακών οικονομικών λειτουργιών και άλλων ικανοτήτων.
- Εκκίνηση και υλοποίηση εγχειρημάτων οικονομικής μεταμόρφωσης και αλλαγής.
- Απόκτηση εμπειρίας από σχεδιασμό και διεξαγωγή συγχωνεύσεων και εξαγορών.
- Έκθεση στην αγορά που δραστηριοποιείται η επιχείρηση και σε αυτούς που την επηρεάζουν ή την καθορίζουν.
Ο ρόλος του σημερινού οικονομικού διευθυντή έχει γίνει πολυσχιδής και απαιτητικός, όμως η απαισιόδοξη πλευρά της οικονομικής κρίσης μπορεί να κρύβει αισιόδοξες ευκαιρίες ανάπτυξης, ανανέωσης και εξέλιξης, μέσα από τις οποίες θα αναγεννηθεί ένα νέο μοντέλο οικονομικού ηγέτη, που θα οδηγήσει και θα οδηγηθεί με σταθερά βήματα στο μέλλον.