Γιώργος Κ. Γάκης

BSC, M.B.A Τραπεζικό Στέλεχος, Υποψήφιος διδάκτορας Αzteca University

Έχουν μεσολαβήσει πάνω από 3.000 χρόνια από τότε που o Οδυσσέας με τους συντρόφους του βρέθηκαν στο αινιγματικό νησί της μάγισσας Κίρκης. Στην προσπάθειά τους να ικανοποιήσουν πρωταρχικές βασικές τους ανάγκες, αίσθηση προσανατολισμού, τροφή, στέγη, ένδυση (τις βασικές δηλαδή φυσιολογικές ανάγκες τους, σύμφωνα με τη θεωρία των αναγκών του Maslow1) και παρακινούμενοι απ’ την κατάσταση αυτή, ξεκίνησαν την αναζήτησή τους για να βρουν βοήθεια.

Όντως, λοιπόν, ανακαλύπτουν το παλάτι της Κίρκης. Τα λεοντάρια κι οι λύκοι στην αυλή του κτίσματος δε, τους δέχτηκαν περιέργως με χαρές, ενώ εκείνη τους υποδέχτηκε με το γλυκό της τραγούδι, όπως αρμόζει σε μία ομηρική οικοδέσποινα.

Η Κίρκη όμως τους ξεγέλασε και, καταστρατηγώντας κάθε αρχή φιλοξενίας, που υπερασπίζεται και επιβάλει τόσο ο Ξένιος Δίας και η Αθηνά Ξενία2 όσο και η Νεφέλη3 , εκμεταλλευόμενη την κατάστασή τους που ήταν τραγική4, μετέτρεψε σε χοίρους τους συντρόφους του ομηρικού Οδυσσέα.

Τους μέθυσε, τους μάγεψε με τις προσφορές και την καλοζωία που τους πρόσφερε, εκμεταλλευόμενη πάντα την εμπιστοσύνη που της έδειξαν.

Μετά από τρεις χιλιετίες μία άλλη Κίρκη, με όχι τόσο ξεκάθαρα σχηματοποιημένη μορφή , μετέτρεψε σε PIGS5 πολίτες της Ευρώπης6 και,αφού στην αρχή τους πρόσφερε «μέλι ξανθό και κριθάλευρο…»7, έπειτα, «σε μια στιγμή, τους δίνει μια με το ραβδί της και τους έκλεισε στα χοιρομάντρια μέσα. Χοίρου κορμί απόχτησαν όλοι τους, φωνή, κεφάλι, τρίχες…»8, ενώ αμέσως μετά τους ετάισε με όσα απαιτούσε η νέα τους φύση. «Εκεί κλεισμένοι κλαίγανε, και για να φάνε η Κίρκη, τους έρριχνε πρινόκαρπους, ακράνια, βαλανίδια, που οι χοίροι οι χαμοκύλητοι να τρώνε συνηθάνε»9,10, .

Ποιες συνιστώσες όμως λαμβάνουν χώρα, ώστε το 2011 η ιστορία του Ομήρου να επαναλαμβάνεται τόσο προκλητικά και βασανιστικά σε μία «σύγχρονη και εξελιγμένη» κοινωνία;

Η ευαισθησία του οικονομικού μοντέλου της Δύσης εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, που άλλοτε εκούσια και άλλοτε ακούσια την επηρεάζουν πολύ ή λίγο, ανάλογα με τον δείκτη βαρύτητας της κάθε παραμέτρου. Κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, κεφαλαιαγορές, εποπτικές αρχές, εταιρείες αξιολόγησης, τράπεζες, χρηματιστηριακοί δείκτες, διεθνή funds, είναι τα κομμάτια ενός μωσαϊκού που συνθέτουν τη βασική εικόνα του σύγχρονου «πολιτισμού».

Ακόμη και η εκπαίδευση ή η αλματώδης εξέλιξη της ιατρικής και της τεχνολογίας αναπτύσσονται συχνά για να λειτουργήσουν επικουρικά στα παραπάνω, ενώ ακόμη και η «οικειοποίηση» της τέχνης (πολύ συχνά με τη λογική της κλοπής ή της «εξαγοράς» της και όχι ως καταλύτης για την πνευματικότητα) γίνεται μέσο για την προβολή ενός άκρατου αβδηριτισμού11 Από τη στιγμή όμως που, το μέσο (πλούτος) υιοθετείται ως αξία-σκοπός και εδραιώνεται στον κοινό νου ως τέτοια, η συνεχής αναζήτησή του μετουσιώνεται σε μία καθαυτού έξη προς έναν συβαριτισμό12 ο οποίος δεν επιβλήθηκε defacto αλλά προβάλλεται ως επιθυμητή αξίαθήραμα από το ίδιο το υποκείμενο που τον επιδιώκει. Σαφώς δεν είναι «ανέντιμο» να προσπαθεί κάποιος να αποκτήσει πλούτο για να καλυτερεύσει τη ζωή του, αν και ο όρος «καλύτερη ζωή» είναι σχετικός και απόλυτα υποκειμενικός. Άλλο νόημα έχει για τους κυνικούς φιλσόφους, άλλο για τους σοφιστές.

Άλλο για τους πολίτες μιας φτωχής αφρικανικής χώρας, άλλο για τον μέσο πολίτη των ΗΠΑ. Η διαρκής όμως και απόλυτη θήρευση υλικών αγαθών ως αυτοσκοπός13 («περί μεν του παρορύττειν και λακτίζειν αγωνίζεσθαι τους ανθρώπους, περί δε καλοκα- γαθίας μηδένα»14, δηλαδή πως οι άνθρωποι μοχθούν για να αποκτήσουν άχρηστα πράγματα όχι όμως την αρετή, Διογένης ο Κυνικός), εξατομικεύει τον άνθρωπο, αφού κανείς δεν αγωνίζεται για να πλουτήσει ο άλλος. Η αριστοτελική «ευδαιμονία»15 παραλαμβάνεται ως πνευματικό άλλοθι από τον δυτικό πολιτισμό (αν και η πράξη απέδειξε ότι είναι ίσως αδόκιμο και επικίνδυνο να αντιμετωπίζεται ως ενιαίος) και μετασχηματίζεται με «πονηριά» κατά την εξελικτική διαδικασία της ιστορίας σε «οικονομική ευδαιμονία» που ευαγγελίζεται την ανάπτυξη, την πρόοδο και την ευημερία του σύγχρονου ανθρώπου, είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Ο Αριστοτέλης θεωρούσε πως «ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως ον κοινωνικό»16, όταν όμως γίνεται υπέρτατος αυτοσκοπός ο πλούτος, το άτομο – «ιδιώτης» περιθωριοποιεί το πρόσωπο – «πολίτης».

Ενώ λοιπόν με τον όρο «πολίτης»17 νοείται ο άνθρωπος ως μέλος μίας κοινότητας με σκοπό το «κοινό καλό» (κοινωνία, πολιτεία, επιχείρηση, οικοσύστημα κ.λπ.), ο ορισμός της λέξης «ιδιώτης»18,19, δηλώνει το εκτός κοινωνίας άτομο, το περιθωριοποιημένο ή το αμαθές.

Η αγγλική γλώσσα διατήρησε έως σήμερα την ερμηνεία του αμαθούς υιοθετώντας με ακρίβεια τη λέξη idiot – ι δ(d) ι ώ(ο) τ(t) ης.

Η πρόσφατη οικονομική κρίση απέδειξε πως τα «μεγαλεπήβολα» αναπτυξιακά πλάνα, τα brand names με το «τεράστιο ειδικό βάρος», η «ενδελεχής» ανάλυση των μετοχών των εταιρειών, ο χρηματιστηριακός «πυρετός» και η πληθώρα «ειδικών» επί των χρηματαγορών δεν αποτελούν από μόνα τους ικανά και αναγκαία εχέγγυα για την υγιή πορεία των επιχειρήσεων και της κοινωνίας.

Οι «γκουρού – αυθεντίες» απεδείχθησαν τελικά ανεπαρκείς, αφού η μία κρίση διαδέχεται την άλλη, ενώ η Ευρώπη, λόγω της διαρκούς ασυνεννοησίας και μη συνοχής της, προσπαθεί να ενδυθεί έναν εαυτό που όπως αποδεικνύεται τελικά ποτέ δεν είχε, εκείνον της ενιαίας.

Μέσα σ’ ένα παγκόσμιο παραλογισμό, ο οποίος άρχισε να αποκαλύπτεται κυρίως από το 2008, υπήρξαν και φωνές (ακαδημαϊκές ή μη) που διατύπωσαν την άποψη πως πλέον η κοινωνία, η οικονομία (με την ευρύτερη έννοιά της), αλλά και όλες οι εμπλεκόμενες συνιστώσες, ήρθε η ώρα να αποκτήσουν «αξιακά» όρια στο δρόμο για την ανάπτυξή τους, αναθεωρώντας την έως σήμερα στάση τους, με αναγνώριση πλέον του ανθρώπου όχι ως πόρου (resource), αλλά ως προσωπικότητας (personality). Άλλωστε, όπως αναφέρει και ο Πρωταγόρας, «πάντων χρημάτων μέ- τρον άνθρωπος»20 (μέτρο για όλα τα πράγ- ματα είναι ο άνθρωπος).

Μήπως τελικά «αποπροσανατολίστηκε η πυξίδα της ανθρωπότητας»; Και αν ναι, μπορεί να αυτορυθμιστεί και πάλι; Η απάντηση που προτάσσεται μέσα από την παρούσα συγγραφή είναι πως μόνο μέσω της παιδείας θα μπορέσουμε να σταματήσουμε τη διαρκή ολίσθηση.

Αν η παιδεία δεν υιοθετηθεί με την τυπική εκπαιδευτική της έννοια, αλλά σαν μία αδιάκοπη προσπάθεια έρευνας του εαυτού μας και του κόσμου (με την έννοια των ορατών και μη ορατών) και υπό την συνεχή ακολουθία αξιών, ίσως οδηγηθούμε σε θεαματικά αποτελέσματα επίτευξης τόσο βραχυπρόθεσμων όσο και μακροπρόθεσμων στόχων.

Μεταφέροντας την ανωτέρω συλλογιστική στο χώρο των επιχειρήσεων, είναι βασική μου άποψη πως ένα από τα κλειδιά για ενδεχόμενη ανάκαμψη το κατέχουν ήδη στα χέρια τους και δεν είναι άλλο από το ίδιο το προσωπικό τους. Μια συνιστώσα που, αν αξιοποιηθεί με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι έως σήμερα, μπορεί να αποτελέσει δυναμικό κεφάλαιο στην πορεία για ανασύνταξη και ανάπτυξη. Αρκεί κι εκείνες με τη σειρά τους να αλλάξουν τον τρόπο θεώρησης προσώπων και καταστάσεων και να αρχίσουν να «εξελίσσονται πνευματικά» ως ενιαίες οντότητες.

Ο προσανατολισμός λοιπόν της πρότασης βρίσκεται σαφώς προς την παιδεία. Στη μέθοδο που προτείνεται η πρωτογε- νής γνώση πηγάζει από το ίδιο το «παρωθούμενο ον», το οποίο αρχίζει να την ανακαλύπτει εξαιτίας της «παρωθούσας αιτίας», ενώ η προσπάθεια είναι συνεχής στο διηνεκές. Το πρόσωπο δεν είναι το «μέσο» για την επίτευξη του σκοπού αλλά ο σκοπός. Αναφερόμαστε λοιπόν στην παιδεία η οποία προσανατολίζεται στη συνεχή διερεύνηση, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσει μεθοδολογία για την επίλυση επιμέρους στόχων. Θέτει αξίες στη θεωρία και τη δράση, με στόχο τη συνεχή αναζήτηση της γνώσης, η οποία θα επιφέρει και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Η βιωματική, συνειδητή ακολουθία των τριών βασικών αξιωμάτων της ελληνικής αρχαϊκής εσωτερικής αναζήτησης δηλαδή:

ΓΝΩθΙ ΣΑΥΤΟΝ

(Γνώρισε τον εαυτό σου)

Ε(Ι)

(Είσαι)

ΜΗΔΕν ΑΓΑΝ

(Να μην υπερβάλεις)

ταυτόχρονα με τη συνεχή έρευνα του υλικού και άυλου κόσμου, αποτελεί την απαρχή του δρόμου προς τη γνώση. Είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι για να ξεκινήσει ο άνθρωπος να αναπτύσσεται τόσο πνευματικά και ψυχικά όσο και να λύνει προβλήματα της καθημερινότητας. Γιατί το ζητούμενο δεν είναι η πνευματική ανάταση αποκομμένη από την πραγματικότητα, είναι να μπορεί κανείς, ταυτόχρονα με τις αναζητήσεις του, να καλύπτει και τις περισσότερο εμπράγματες ανάγκες του, εντός του κοινωνικού συνόλου και εντός της ημερήσιας διάταξης του βίου του, με αξιοπρέπεια και διατηρώντας αναλλοίωτο το «αξίωμα» του προσώπου-πολίτη. «Πόλη δεν γίνεται, αν δεν υπάρχει συμμετοχή στο ευ ζην και στις οικογένειες και στα γένη και αν δεν αποσκοπεί σε ολοκληρωμένη και αυτάρκη ζωή»21.

Η αποδοχή της άγνοιας που μας διακατέ- χει είναι πολυδιάστατη και πολυποίκιλη. Το σωκρατικό «εν οίδα, ότι ουδέν οίδα» είναι η υγιής απαρχή της γνώσης. Η αυτοσυνειδησία και η αυτογνωσία, η έξοδος από το σπήλαιο του Πλάτωνα.

Κάνοντας βίωμα τη ρήση αυτή, ο δεσμώτης οδηγήθηκε προς το φως, ενώ οι άλλοι έμειναν στο διαρκές σκοτάδι του σπηλαίου. Ύπνος και Θάνατος ήταν αδέλφια, γιοι της Νυκτός22, αλλά ο πρώτος δίδει τη δυνατότητα της αφύπνισης, ο άλλος όχι.

Ο υπεύθυνος για την αγωγή σε κάθε πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας, σχολείο, πανεπιστήμιο, επιχείρηση, πρέπει να έχει συνειδητοποιήσει καταρχήν ο ίδιος τη μη ύπαρξη «αυθεντίας»23 και αυτό να κοινωνεί στους συνόντες του.

Η αποδοχή επιπλέον του άλλου ως προσωπικότητα (ει), η οποία διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα άλλα έμβια όντα, ενισχύει τα παραπάνω. Ας επανέλθουμε στη διαφορά του ατόμου-ιδιώτη και του προσώπου- πολίτη και ας αναλογιστούμε πως η διαδικασία της ανάπτυξης του ανθρώπου δεν είναι απομονωμένη από την «πόλη» και στην παρούσα συγγραφή από την επιχείρηση (ως κομμάτι της κοινωνίας). «Κανείς δεν πρέπει να διάκειται ως ιδιώτης έναντι του αντικειμένου της αρετής, αν πρόκειται να υπάρξει πόλη»24.

Τέλος, η απόρριψη της οίησης25 ως πρωτογενούς στοιχείου της ανθρώπινης υπερβολής και ματαιοδοξίας συντελεί στη διαυγή θεώρηση και κατανόηση συμπεριφορών, προσώπων και καταστάσεων, μα πάνω απ’ όλα του ίδιου μας του εαυτού.

Η εμβάθυνση όλων των προγραφομένων δεν είναι τίποτε άλλο από μία συνεχής και εξελισσόμενη παιδεία. Μία παιδεία η οποία προσανατολίζεται στη συνεχή διερεύνηση και αναζήτηση, με αξι- ακό υπόβαθρο, την αυτοσυνείδηση, την αποδοχή του άλλου, όχι ως έτερου αλλά ως εταίρου, ως σημαντική προσωπικότητα που έχει να λάβει αλλά και να προσφέρει (δώρον-αντίδωρον), βάζοντας συνειδητά στο περιθώριο την οίηση, ως λανθάνουσα έκφραση του εγώ.

Θέτει αξίες στη θεωρία και τη δράση και επιζητεί την ισορροπία για να έχει τη δυνατότητα της καθαρής σκέψης και κατ’ επέκταση βούλησης, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσει μεθοδολογία για την επίλυση επιμέρους στόχων.

Μία παιδεία που γίνεται ευ (αγαθή και πολύπλευρη) άρα γίνεται Eυπαίδεια – Evpedia (Evpedia©) και η ελληνική γλώσσα, ως ζωντανή, μου δίδει την δυνατότητα να δημιουργήσω μία λέξη που αντικατο- πτρίζει απόλυτα αυτό που επιθυμώ να περιγράψω :

Evpedia©: Είναι μία μέθοδος που προάγει την διαρκή και απρόσκοπτη παιδεία (παίδευση), σε άτυπη ή τυπική μορφή, ενός προσώπου (παρωθούμενο ον), εντός ή εκτός εργασιακού χώρου, αναγνωρίζοντάς το πρώτιστα ως προσωπικότητα και έπειτα ως εργαζόμενο ή με οιαδήποτε άλλη ιδιότητα, και επιδιώκει τη διαρκή ανάπτυξή του, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.

Αποτελεί μία εναλλακτική ματιά πάνω στο Coaching και το Mentoring βασισμένη όχι μόνο στην απόκτηση δεξιοτήτων με τη χρήση τεχνικών, ούτε με σκοπό την a priori αποδοχή κεκτημένης γνώσης. Σκοπό έχει, αρχικά, να αναδείξει την παρωθούσα αιτία η οποία δεν είναι υποχρεωτικό να είναι κάποιο πρόσωπο, αλλά θα μπορούσε να είναι συναίσθημα, φυσικό ερέθισμα, εσωτερική παρόρμηση, σκέψη κ.λπ.

Προτείνει την «διά βίου παιδεία» ως αφετηρία της και όχι την «διά βίου εκπαίδευση» ή την «διά βίου μάθηση». Αποδέχεται αξιακές προδιαγραφές βασισμένες στη σκέψη και τη φιλοσοφία των ελλήνων κλασικών, τις οποίες προσαρμόζει στη σύγχρονη πραγματικότητα, ενώ στοχεύει παράλληλα στη συνειδητοποίηση από την πλευρά του παρωθούμενου της πνευματικής, προσωπικής του αξίας. Υπεύθυνος (με την έννοια της πνευματικής υποχρέωσης) για το πρόσωπο το οποίο αναζητά συνειδητά τη γνώση (Synnoos26), είναι ο Evnoos. Εκείνος παρωθεί, συμβουλεύει, προστατεύει πνευματικά και συνεργεί στην παίδευσή του.

Ταυτόχρονα όμως, μέσω της αλληλεπιδραστικής διδαχής, και εκείνος εξελίσσει την προσωπικότητά του και μαθαίνει διαρκώς. Οι ρόλοι εναλλάσσονται συνεχώς κατά τη διάρκεια της κοινής τους πορείας. Κανείς εκ των δύο δεν αυτοπροβάλλεται εμφανώς ή κεκαλυμμένα ως «αυθεντία» γιατί απεκδύονται αμφότεροι την ιδιότητα αυτή.

Είναι συνοδοιπόροι, συνεργάτες, «συνόντες»27, «φίλοι» (ο Σωκράτης δεν δεχόταν ότι είχε μαθητές αλλά φίλους και συνστο- χαστές, αυτοαναιρώντας την «αυθεντία» του).

Βασίζουν την ανάπτυξή τους σε αξίες από κοινού αποδεκτές, τις οποίες θεωρούν πλέον θεμελιώδη λίθο. Προσπαθούν να προσεγγίσουν το ευ γίγνεσθαι (να γίνει κάποιος μέσω της παιδείας αγαθός και ολοκληρωμένος).

Ο Evnoos προσπαθεί να εκμαιεύσει εκείνα τα στοιχεία (κατεργασμένου ή ακατέργαστου πνευματικού και ψυχικού του πλούτου) του Synnoos, τα οποία όταν ο δεύτερος συνειδητοποιήσει, θα τον βοηθήσουν να αναβαθμίσει την κριτική του σκέψη και να του αναδείξει μια ευρυγώνια οπτική στη διαχείριση προσώπων και καταστάσεων, για να μπορέσει με τη σειρά του να βοηθήσει εκείνους που ενδιαφέρονται να αναβαθμιστούν ως προσωπικότητες.

Η Evpedia©, ως πολυδιάστατη, δεν έχει πεπερασμένα όρια, αποτελεί μία in vivo και όχι in vitro διαδικασία. Ξεκινάει απ’ τη στιγμή που κάποιος αποφασίσει συνειδητά να την ακολουθήσει και συνεχίζει διά παντώς.

Αντιμετωπίζοντας κάθε στέλεχος ή εργαζόμενο σαν ξεχωριστή προσωπικότητα και όχι με συνταγές «ομαδικού τύπου», αφού λάβει υπόψη τις δυνατότητες, τις προσδοκίες και τις αναζητήσεις υπαλλήλων και στελεχών αλλά και των ίδιων των επιχειρήσεων, οδηγεί στην ανάπτυξη ενός πρωτοποριακού συστήματος άμεσα εφαρμόσιμου.

Πρόθεσή μου είναι η ανάδείξη μιας συστηματικής μεθόδου ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού, που δεν θα βασίζεται μόνο στην απόκτηση δεξιοτήτων με τη χρήση τεχνικών αλλά θα στοχεύει κυρίως στην ποιοτική αναβάθμιση του προσώπου και στη συνειδητή εξέλιξή του μέσα σ’ ένα πλέγμα αξιών. Μια μέθοδο η οποία θα είναι άμεσα εφαρμόσιμη στις επιχειρήσεις, αφού υιοθετηθεί συνειδητά, μετά από την κατάλληλη διαδικασία.

Λαμβάνοντας υπόψη τις παρακάτω αρχές:

– Της ενεργής ακρόασης (ΑΚΟΥΣΑΣ ΝΟΕΙ, μας υπενθυμίζει το δελφικό παράγγελμα)

– Της κοινωνικής νοημοσύνης (Social Quotient)

– Της εργασιακής νοημοσύνης (Work Quotient) η οποία, ως όρος, εισάγεται και αναλύεται από τον γράφοντα για πρώτη φορά

– Της συναισθηματικής νοημοσύνης (Emotional Quotient) ας θυμηθούμε την άποψη του Αριστοτέλη περί θυμού στα Ηθικά-Νικομάχεια που αναφέρει πως: «Ο καθένας μπορεί να θυμώσει, αυτό είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στο σωστό βαθμό και στη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο, αυτό δεν είναι εύκολο». Γίνεται προσπάθεια για προσέγγιση και ανάπτυξη του προσώπου και της ομάδας, μέσα από συνεχή παιδεία και αμφίδρομη επικοινωνία, με σκοπό όχι μόνο το βέλτιστο εργασιακό αποτέλεσμα αλλά και την ικανοποίηση των λειτουργών των επιχειρήσεων ως προσωπικότητες. Η μέθοδος αναπτύσσεται με δομή, ενότητες και συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης, που βοηθούν ανθρώπινο δυναμικό και επιχειρήσεις να εξελίσονται υπό το πρίσμα μίας τελείως διαφορετικής έως τώρα λογικής, συγκεκριμενοποιήθηκε δε, στην πρακτική της διάσταση, σε ένα πρόγραμμα με την ονομασία:

¤ P.H.I.V.O.S. project© Discover Evpedia in Classical Values

Path of Hellenic Individuals Values Of Spirit Τι επιχειρείται όμως πρακτικά να επιτευχθεί από την εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος;

– Η συνειδητή υιοθέτηση αξιών, ως παράγοντα που επηρεάζει τη σκέψη και την πρακτική του ανθρώπινου δυναμικού αλλά και των ίδιων των επιχειρήσεων.

– Η προσέγγιση της ελληνικής κλασικής σκέψης ως εναλλακτική οπτική ανάπτυξης.

– Η προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη στελεχών και υπαλλήλων, μέσω της ποιοτικής αναβάθμισής τους.

– Η ενθάρρυνση παρωθούμενων και παρωθούντων.

– Η ανάπτυξη της ομαδικότητας.

– Ο καθορισμός και η επίτευξη στόχων.

– Η ανάδειξη στελεχών.

– Η συγκεκριμενοποίηση μεθοδολογίας δράσης.

– Η ικανοποίηση στελεχών και υπαλλήλων για τον καθημερινό τρόπο εργασίας, καθώς και για την επίτευξη των αμοιβαίων στόχων.

– Η διαπίστωση επιλογών και η αναγνώριση ευκαιριών, ακόμη και σε συνθήκες κρίσης

– Η διαχρονική ισχύς όλων των παραπάνω.

Σαφώς το εγχείρημα δεν είναι εύκολο, απαιτείται η συνειδητοποίηση της ανάγκης για μία διαφορετική οπτική της παιδείας, της κοινωνίας, της επιχείρησης και εντέλει προσφέρεται ως εναλλακτική στάση ζωής.

«Οι αρχαίοι Έλληνες έκρουσαν πρώτοι τον κώδωνα του κινδύνου για την οικονομική κρίση και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μπορεί η οικονομική κρίση και η υπερθέρμανση του πλανήτη να “καίνε” στον 21ο αιώνα, όμως τα μαθήματα για την αντιμετώπισή τους έχουν ηλικία 2.500 ετών και υπογραφή αρχαιοελληνική». Richard Seaford, Βρετανός καθηγητής, υπεύθυνος τομέα Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Έξιτερ.

1. Maslow, A. H., Motivation and Personality (2nd ed.), Harper and Row, 1970, New York.

2. Προσωνύμια του Δία και της Αθηνάς ως προστάτες των ξένων.

3. Θεά της φιλοξενίας.

4. Ομήρου Οδύσσεια, κ, 221, ed. D. B. Monro and T. W. Allen, Oxford [1920], μετάφραση: Ν. Καζαντζάκη – Ι. Θ. Κακριδή (1938), Αθήνα.

5. «PIGS is a horrible acronym. But this is how the financial markets refer to the troubled and heavily-indebted countries of Europe –Portugal, Ireland, Greece and Spain. (Some analysts use PIIGS to include Italy –Europe’s longstanding biggest debtor)», BBC News, 11/2/2010.

6. Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Ευρώπη είναι γνωστή η κόρη του Φοίνικα και της Τηλέφασσας. Ο Δίας την ερωτεύτηκε και την απήγαγε και μαζί απέκτησαν τρία τουλάχιστον παιδιά. Emmy Patsi-Garin, Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα, 1969.

7. Ομήρου Οδύσσεια, κ, 235, «οἴνῳ Πραμνείῳ ἐκύκα: ἀνέμισγε δὲ σίτῳ…»

8. Ό.π., κ, 237: «αὐτίκ ̓ ἔπειτα ῥάβδῳ πεπληγυῖα κατὰ συφεοῖσιν ἐέργνυ. οἱ δὲ συῶν μὲν ἔχον κεφαλὰς φωνήν τε τρίχας τε…»

9. Ό.π., κ, 242, Μετάφραση: Αργύρης Εφταλιώτης, Εστία, Αθήνα 1995.

10. «Πονεμένο κακό η ανέχεια, ασυγκράτητο, που μεγάλο λαό δαμάζει μαζί με την αδελφή της την αδυναμία», Αλκαίος – Σαπφώ, μετ. Σωκράτης Σκαρτσής, Κάκτος, Αθήνα, 1996

11. αβδηριτισμός, ο: ματαιοδοξία, ανοησία, ηλιθιότητα [λόγ. αβδηρίτ(ης) -ισμός], Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 1998. 12. συβαριτισμός, ο: φιλήδονος, μαλθακός, τρυφηλός τρόπος ζωής [λόγ. < γαλλ. sybaritisme <

sybarit(e) = συβαρίτ(ης) -isme = -ισμός], στο ίδιο. 13.Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων Γ’, Διο- γένης 33, Γεωργιάδης, Αθήνα, Μετάφραση : Ν. Κυριόπουλος

14. Στο ίδιο.

15.«Η ευδαιμονία εστί ψυχής ενέργειά τις κατ’ αρετήν τελείαν», Ηθικά Νικομάχεια, 1102a.

16. Αριστοτέλους, Πολιτικά Γ’, De Agostini, Αθήνα, 2005.

17. πολίτης, -ου, ο ουσιαστικό: ελεύθερος άνθρωπος, που έχει πλήρη πολιτικά δικαιώματα

18. στην πόλη όπου ζει. Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής, Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα.

19. ἰδιώτης, -ου, ο ουσιαστικό: σε αντίθεση προς το κράτος, την πόλη, ο ιδιώτης, το μεμονωμένο άτομο· αυτός που είναι αποτραβηγμένος στην ιδιωτική του σφαίρα· ο ανίδεος σε κάτι, ο άσχετος, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής, Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα

20.ιδιώται αντί του πολίται, ιδιώτης ο αγράμματος, Suidae Lexicon (~1150 μ.Χ) (Λεξικόν Σουίδα, Ανατ. 1854), G. Reimeri, Berolini.

21. Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων Ε’, Πρωταγόρας 35, Γεωργιάδης, Αθήνα Μετάφραση : Ν. Κυριόπουλος· Πλάτων, Θεαίτητος, 171d, J. Burnet, εκδ. (1900-07), Platonis opera Ι-V, Οξ- φόρδη: Clarendon Press, ανατ. 1967-68. Μετάφραση: Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλος, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα, 1980.

22. Αριστοτέλης, Πολιτικά, Άπαντα τόμος 1, Κά- κτος (1993), Αθήνα [σελ. 53]

23. Ησίοδος, Έργα και Ημέραι-Θεογονία-Ασπίς Ηρακλέους, Ζήτρος (), Αθήνα 2001, σ. 211.

24. «είναι καλό κι ο γέρος να μαθαίνει», Αισχύλος, Αποσπάσματα, Κάκτος, Αθήνα 1992, σ. 127.

25. Πλατων, Πρωταγόρας, Κάκτος, Αθήνα 1993, σ. 107. 26. οἴησις: έπαρση, αλαζονεία, J. B. Hofmann, Ετυμολογικόν Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής (1950), μετάφραση: Α. Παπανικολάου, Αθήνα1974, σ. 880.

27. Evnoos – (Ευνοών): Ο εμβριθής, πολύπλευρος άνθρωπος, ο οποίος αναζητά τη γνώση. Synnoos – (Συν-νοών): Ο συνστοχαζόμενος, ο συνδιαλογιζόμενος, ο συναναζητών.

28. Συνόντες: οι σύντροφοι, οι συνυπάρχοντες. «Σωκράτης δ’ ὥσπερ ἐγίγνωσκεν, οὕτως ἔλεγε· τὸ δαιμόνιον γὰρ ἔφη σημαίνειν». «Καὶ πολλοῖς τῶν συνόντων προηγόρευε τὰ μὲν ποιεῖν, τὰ δὲ μὴ ποιεῖν», E. C. Marchant, Xenophontis opera omnia, Ι-V, [εκδ. 1900-21] 2η έκδ. Οξφόρδη: Clarendon Press, ανατ. 1961-71, 1.1.1-1.1.5. «Και εις πολλούς των φίλων του προέλεγε άλλα μεν να πράττουν, άλλα δε να μη πράττουν», μτφρ. Ε. Γ. Παντελάκης (1937), Ξενοφώντος Απομνημονεύματα (Ο βίος και η φιλοσοφία του Σωκρά- τους), Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις, Πάπυρος, Αθήνα.