Προοπτικές για την ελλάδα και την ευρωζώνη

Οι προβλέψεις για έξοδο από την κρίση και το οικονομικό κλίμα, σε Ελλάδα και Ευρώπη, όπως αποτυπώνονται σε μελέτη της Ernst & Young.

Το πακέτο διάσωσης ύψους 110 δισ. ευρώ που ενεργοποιήθηκε στις αρχές Μαΐου απέτρεψε τον άμεσο κίνδυνο αθέτησης πληρωμών της Ελλάδας. Το πακέτο, η χορήγηση του οποίου θα ολοκληρωθεί σε διάστημα τριών ετών, παρέχει επαρκείς πόρους για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της Ελλάδας για τα επόμε- να δύο χρόνια. Ως αντάλλαγμα, η Αθήνα συμφώνησε στην εφαρμογή ενός προγράμματος δημοσιονομικής λιτότητας, προκειμένου να μειώσει το έλλειμμα στο 3% μέχρι το 2014.

• Σύμφωνα με ανασκόπηση του ΔΝΤ, η Ελλάδα έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο σχετικά με την επαναφορά της πορείας των δημοσιονομικών της σε βιώσιμη τροχιά. Το υπόλοιπο διαθεσίμων του κρατικού προϋπολογισμού κατά το διάστημα Ιανουαρίου-Αυγούστου ήταν καλύτερο από το αναμενόμενο, ως αποτέλεσμα της μείωσης των δαπανών. Επιπρόσθετα, το ΔΝΤ σημείωσε ότι έχει πραγματοποιηθεί σημαντική πρόοδος σε ό,τι αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και, ειδικότερα, στο συνταξιοδοτικό σύστημα.

• Ωστόσο, οι προκλήσεις παραμένουν. Η υπέρβαση δαπανών στους τομείς υγείας, κοινωνικής ασφάλισης και τοπικής αυτοδιοίκησης αντισταθμίζουν μέρος του αντίκτυπου των ενεργειών της κεντρικής κυβέρνησης. Επιπλέον, τα έσοδα της κεντρικής κυβέρνησης υπολείπονται του προϋπολογισμού.

• Ως απόρροια του προγράμματος λιτότητας, η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια μακρά περίοδο μειωμένης παραγωγής. Για το 2010 αναμένεται μείωση άνω του 4% και για το 2011, η μείωση αναμένεται να ξεπεράσει το 3%. Το γεγονός αυτό θα εντείνει τις πιέσεις στους δείκτες χρέους.

• Η οικονομία έχει ήδη δείξει σημάδια εξασθένησης. Μετά τη μείωση ύψους 0,8% κατά το πρώτο τρίμηνο, το ΑΕΠ συρρικνώθηκε περαιτέρω κατά 1,8% στο δεύτερο τρίμηνο. Το ποσοστό ανεργίας ανήλθε στο 12% το Μάιο, 3,5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Επίσης, οι πρώιμοι δείκτες του τρίτου τριμήνου υποδεικνύουν περαιτέρω μείωση της παραγωγής. Ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (Purchasing Managers’ Index, PMI) υπέδειξε απότομη συρρίκνωση του κλάδου μεταποίησης τόσο τον Ιούλιο όσο και τον Αύγουστο.

Εν τω μεταξύ, μια σειρά απεργιών και διαμαρτυριών σε όλη τη χώρα ζημίωσαν τον θεμελιώδους σημασίας τουριστικό κλάδο, στο ζενίθ της θερινής περιόδου.

• Όλοι οι επιμέρους τομείς της εγχώριας ζήτησης θα καταγράψουν απότομη επιδείνωση τα επόμενα έτη. Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών θα συρρικνωθεί λόγω των περικοπών στις θέσεις εργασίας και τους μισθούς του δημόσιου τομέα, αλλά και της αύξησης της φορολογίας. Οι επενδυτικές δαπάνες θα καταγράψουν επίσης μείωση, ως αποτέλεσμα της εξυγίανσης των κυβερνητικών προγραμμάτων, των υψηλότερων εταιρικών φόρων και του αυξανόμενου διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού, ενώ η μειωμένη ζήτηση είναι πιθανό να προκαλέσει μείωση των εταιρικών αποθεμάτων. Το ποσοστό ανεργίας προβλέπεται να ξεπεράσει το 15% μέχρι το 2013, δηλαδή θα διπλασιαστεί σε σχέση με το μέσο όρο που είχε καταγραφεί πριν από την κρίση. Μόνον οι καθαρές συναλλαγές θα συμβάλλουν θετικά στην αύξηση του ΑΕΠ.

• Οι επενδυτές παραμένουν προβληματισμένοι ως προς τη μακροπρόθεσμη φερεγγυότητα του ελληνικού κράτους σε σχέση με την αποπληρωμή του χρέους. Παρότι η απόδοση των ελληνικών κρατικών ομολόγων είχε αμβλυνθεί αρχικά μετά την ανακοίνωση του πακέτου, τα περιθώρια κέρδους των ελληνικών ομολόγων 10ετούς διάρκειας έναντι των αντίστοιχων γερμανικών ομολόγων ξε- πέρασαν τις 900 μονάδες βάσης, επίπεδο παρεμφερές με αυτό που είχε καταγραφεί πριν από την ανακοίνωση του πακέτου.

• Οι φόβοι αυτοί ενισχύονται από τη συνεχιζόμενη αύξηση του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ. Λόγω της πολύ ασθενέστερης αύξησης του ΑΕΠ, ο δείκτης θα επιδεινωθεί έως το 2013, με ανώτατο σημείο περίπου το 145% του ΑΕΠ. Αυτά τα υψηλά επίπεδα χρέους υποδηλώνουν εξαιρετικά σημαντική και συνεχιζόμενη επιβάρυνση από τις καταβολές τόκων, γεγονός που σημαίνει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να πα- ρουσιάζει μεγάλο πρωτογενές πλεόνασμα για αρκετά χρόνια στο μέλλον.

• Υπάρχουν ακόμη πολλά προβλήματα σχετικά με τον τραπεζικό κλάδο. Οι εγχώριες καταθέσεις αποστραγγίζονται και οι τράπεζες καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για να εξασφαλίσουν δάνεια από το εξωτερικό, τα οποία με τη σειρά τους περιορίζουν τη ρευστότητα. Ως εκ τούτου, οι τράπεζες εξαρτώνται από τα δάνεια ρευστότητας της ΕΚΤ. Το αποτέλεσμα των τεστ αντοχής των τραπεζών που διεξήχθησαν τον Αύγουστο υποδεικνύουν ότι οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν ορισμένους από τους χαμηλότερους δείκτες βασικών ιδίων κεφαλαίων στην Ευρώπη.

Το πακέτο διάσωσης αποτρέπει την άμεση αθέτηση πληρωμών Καθώς ήρθαν αντιμέτωποι με το δραματικό «ξεπούλημα» των κρατικών χρεωστικών τίτλων, η Ε.Ε. και το ΔΝΤ συνέθεσαν ένα πακέτο διάσωσης ύψους 110 δισ. ευρώ στις αρχές Μαΐου. Η χορήγηση του πακέτου θα ολοκληρωθεί σε διάστημα τριών ετών και παρέχει επαρκείς πόρους για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της Ελλάδας για τα επόμενα δύο χρόνια. Ως αντάλλαγμα, η Ελλάδα συμφώνησε σε ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής λιτότητας, προκειμένου να μειώσει το έλλειμμά της σε επίπεδο κάτω του 3% του ΑΕΠ, το οποίο αποτελεί το όριο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, μέχρι το 2014. Οι περικοπές δαπανών υπολογίζεται ότι θα αποφέρουν έσοδα ύψους 5,25% επί του ΑΕΠ μέχρι το 2013, ενώ τα μέτρα για την αύξηση των εσόδων θα οδηγήσουν σε επιπλέον έσοδα ύψους 4% επί του ΑΕΠ. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό σύστημα θα αποφέρουν έσοδα ύψους 1,8% επί του ΑΕΠ. Αυτό το πρόγραμμα αποτελεί σημαντικότατο εμπροσθοβαρές μέτρο, ενώ το έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί το 2010 στο 8,1% του ΑΕΠ, από 13,6% το 2009.

Προς το παρόν, καταγράφεται πρόοδος στο δημοσιονομικό μέτωπο… Σύμφωνα με την ανασκόπηση που πραγματοποίησε το ΔΝΤ το Σεπτέμβριο, η Αθήνα έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο σχετικά με την επαναφορά της πορείας των δημοσιονομικών της σε βιώσιμη τροχιά. Το κρατικό ισοζύγιο, από την αρχή του έτους έως τον Αύγουστο, βελτιώθηκε κατά 32,2% ετησίως, σε σύγκριση με τη στοχευόμενη βελτίωση ύψους 26,5% για την ίδια περίοδο. Οι δαπάνες μειώθηκαν κατά 7,7% σε σχέση με πέρυσι, ποσοστό που υπερβαίνει το στόχο της ετήσιας μείωσης κατά 5,5%. Από την άλλη πλευρά, τα καθαρά έσοδα αυξήθηκαν κατά 3,3% ετησίως, υστερώντας σε σχέση με το στόχο του 13,7%.

Επιπρόσθετα, το ΔΝΤ σημείωσε ότι η Ελλάδα καταγράφει ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ειδικότερα όσον αφορά τα συνταξιοδοτικά ταμεία. Οι μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών ταμείων περιλαμβάνουν την αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης και των ετών εισφοράς, μείωση του ποσοστού σώρευσης και πάγωμα της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής. Οι αρχικές εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι οι μεταρρυθμίσεις θα μειώσουν τις κλιμακωτές δαπάνες για τις συντάξεις κατά περίπου 8 έως 10 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ μέχρι το 2060. Οι αρχές έχουν σημειώσει πρόοδο σε άλ- λους τομείς της διαρθρωτικής μεταρρύθμισης, οι οποίοι περιλαμβάνουν τα εξής: ενοποίηση τοπικών αυτοδιοικήσεων, ίδρυση μιας Ενιαίας Αρχής Πληρωμών για την ενίσχυση της διαφάνειας του μι- σθολογικού κόστους, μεταρρύθμιση των δημόσιων επιχειρήσεων, μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και ιδιωτικοποιή- σεις. Οι περαιτέρω ιδιωτικοποιήσεις και η πώληση ορισμένων περιουσιακών στοιχείων, ειδικά ακινήτων, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Μεταρρυθμίσεις έχουν επίσης πραγματοποιηθεί σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων, συμπεριλαμβανομένης μιας ανεξάρτητης νεοσυσταθείσας Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛΣΤΑΤ).

…όμως οι προκλήσεις παραμένουν

Η συνεχιζόμενη υστέρηση εσόδων αποτελεί πρόβλημα για την κυβέρνηση, ιδίως επειδή το κοινωνικό κόστος μπορεί να περιορίσει την έκταση των περικοπών των εξόδων. Επίσης, η κυβέρνηση έχει προβεί σε εκτενείς περικοπές στις επενδύσεις –περίπου 36% από την αρχή του έτους έως τον Ιούλιο– το οποίο δεν αναμένεται να διατηρηθεί μεσοπρόθεσμα. Περαιτέρω κίνδυνοι πτωτικής τάσης προκύπτουν από τα υψηλά έξοδα υγειονομικής περίθαλψης και από τα ελλείμματα στους λογαριασμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης και της κοινωνικής ασφάλισης. Κατά την ανασκόπηση του ίουλίου, το ΔΝΤ επεσήμανε ότι οι λογαριασμοί τοπικής αυτοδιοίκησης και κοινωνικής ασφάλισης είχαν χαμηλή απόδοση κατά περίπου 0,6% του ΑΕΠ τον Απρίλιο. Τα χαμηλότερα έσοδα ζημίωσαν τους ισολογισμούς ελεγχόμενων από το κράτος επιχειρήσεων. Η εξέλιξη αυτή ενέχει τον κίνδυνο ότι θα χρειαστεί να ενεργοποιη- θούν κρατικές εγγυήσεις, επιβαρύνοντας απρόσμενα το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης.

Το τεράστιο κοινωνικό κόστος που συνδέεται με τη σύγκλιση αποτελεί άλλη μία πρόκληση. Και είναι κατανοητό, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την κλίμακα μείωσης της παραγωγής και τον σχετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Οι μισθοί και οι θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα αναμένεται να συρρικνωθούν σε μεγάλο βαθμό. Πραγματοποιήθηκαν σημαντικές πορείες διαμαρτυρίας, ενώ αναμένονται ακόμα περισσότερες.

Οι προβλέψεις μας για το έλλειμμα είναι λίγο πιο απαισιόδοξες συγκριτικά με τις επίσημες εκτιμήσεις. Για φέτος (2010), αναμένουμε έλλειμμα ύψους 8,4% επί του ΑΕΠ, δηλαδή ελαφρώς υψηλότερο από το επιδιωκόμενο ποσοστό του 7,9%, ως απόρροια κάποιας μορφής υστέρησης εσόδων. Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, εκτιμούμε ότι η υστέρηση εσόδων θα καταστήσει δύσκολη την επίτευξη του επιδιωκόμενου ποσοστού 3% του ΑΕΠ. Αναμένουμε ότι το έλλειμμα θα διαμορφωθεί περίπου στο 3,5%-4% του ΑΕΠ μετά το 2014, δηλαδή σε υψηλότερα επίπεδα από το όριο του 3% που ορίζεται σύμφωνα με τα κριτήρια του Μάαστριχτ.

Η Ελλάδα είναι αντιμέτωπη με μια μακρά περίοδο ύφεσης…

Ως αποτέλεσμα του προγράμματος λιτότητας, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια μακρά περίοδο μειωμένης παραγωγής. Η οικονομία έχει ήδη εμφανίσει σημάδια εξασθένησης. Μετά τη μείωση ύψους 0,8% κατά το πρώτο τρίμηνο, το ΑΕΠ συρρικνώθηκε περαιτέρω κατά 1,8% στο δεύτερο τρίμηνο. Το ποσοστό ανεργίας ανήλθε στο 12% το Μάιο, 3,5 ποσο στιαίες μονάδες υψηλότερα σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Επίσης, οι πρώιμοι δείκτες του τρίτου τριμήνου υποδεικνύουν περαιτέρω μείωση της παραγωγής. Ο δείκτης PMI διαμορφώθηκε στις 43,0 μονάδες τον Αύγουστο, υποδεικνύοντας το δωδέκατο συνεχή μήνα συρρίκνωσης του κλάδου μεταποίησης. Οι βασικοί δείκτες εμπιστοσύνης παραμένουν εξαιρετικά ασθενείς, ενώ η καταναλωτική εμπιστοσύνη, η εμπιστοσύνη του τομέα λιανικού εμπορίου και η εμπιστοσύνη στον τομέα παροχής υπηρεσιών έχουν αγγίξει ιστορικά χαμηλά. Εν τω μεταξύ, μια σειρά απεργιών και διαμαρτυριών σε όλη τη χώρα ζημίωσαν τον θεμελιώδους σημασίας τουριστικό κλάδο, στο ζενίθ της θερινής περιόδου.

Αναμένουμε μείωση του ΑΕΠ άνω του 4% φέτος και άνω του 3% για το 2011, με την ύφεση να παρατείνεται έως το 2012. Το ποσοστό ανεργίας θα υπερβεί το 15% έως το 2013, δηλαδή θα διπλασιαστεί σε σύγκριση με το ποσοστό που είχε καταγρα- φεί πριν από την ύφεση. Απόρροια αυτού θα είναι η ραγδαία επιδείνωση όλων των επιμέρους τομέων της εγχώριας ζήτησης κατά τα επόμενα έτη.

Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών θα συρρικνωθεί λόγω των περικοπών στις θέσεις εργασίας και τους μισθούς του δημόσιου τομέα, αλλά και της αύξησης της φορολογίας. Ο αντίκτυπος της αύξησης του ΦΠΑ στον πληθωρισμό ήταν υψηλότερος από τον αρχικά προβλεπόμενο. Ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 5,6% τον ίούλιο, όταν εφαρμόστηκε ο υψηλότερος συντελεστής ΦΠΑ. Ο αυξημένος πληθωρισμός θα «διαβρώσει» περαιτέρω τα διαθέσιμα εισοδήματα, αν και η εν λόγω συνέπεια θα εκλείψει το επόμενο έτος. Οι συνολικά χαμηλότερες δαπάνες στην οικονομία θα έχουν ως αποτέλεσμα ένα «δεύτερο γύρο» επιπτώσεων στους καταναλωτές από τη μείωση της απασχόλησης και των εισοδημάτων. Οι καταναλωτικές δαπάνες θα καταγράψουν πτωτική πορεία για την τριετία 2010-12, ενώ το ανώτατο ποσοστό μείωσης θα ανέλθει στο 11%. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε συγκράτηση των δαπανών της, καθώς επαναφέρει τα δημοσιονομικά δεδομένα της σε πιο βιώσιμη πορεία. Εκτιμούμε ότι οι κρατικές δαπάνες θα μειωθούν έως και το 2013, ενώ το ανώτατο ποσοστό μείω- σης θα κυμανθεί περίπου στο 25%. Στη συνέχεια, οι κρατικές δαπάνες θα σημειώσουν εξαιρετικά αργή άνοδο.

Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, οι οποίες απώλεσαν περίπου το 27% από το ανώτατο όριο που είχαν καταγράψει το 2007, θα παρουσιάσουν επίσης μείωση λόγω της εξυγίανσης των κρατικών προγραμμάτων, των υψηλότερων εταιρικών φόρων και της αύξησης του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού. Εκτιμούμε ότι θα συνεχίσουν την καθοδική πορεία έως και το 2012. Εν τω μεταξύ, η μειωμένη ζήτηση είναι πιθανό να προκαλέσει μείωση των εταιρικών αποθεμάτων.

Οι καθαρές συναλλαγές θα αποτελέσουν το μοναδικό παράγοντα ενίσχυσης της ανάπτυξης για τα επόμενα τρία έτη. Η ασθενής εγχώρια ζήτηση θα οδηγήσει σε κατάσταση ασφυξίας τις εισαγωγές, οι οποίες θα υποχωρήσουν για τα επόμενα δύο έτη. Η ζήτηση για εξαγωγές, από την άλλη, θα ευνοηθεί από την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Επιπρόσθετα, η «εσωτερική υποτίμηση» λόγω των περικοπών στους μισθούς και του χαμηλότερου πληθωρισμού θα τονώσει την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας, ενισχύοντας τις εξαγωγές.

…εντείνοντας τις ανησυχίες των επενδυτών…

Οι ασθενείς προοπτικές για την ελληνική οικονομία ενέτειναν τους φόβους των επενδυτών ως προς τη φερεγγυότητα του ελληνικού κράτους σε σχέση με την αποπληρωμή του χρέους. Μετά την ανακοίνωση του πακέτου, τα περιθώρια των ελληνικών ομολόγων 10ετούς διάρκειας έναντι των αντίστοιχων γερμανικών ομολόγων αρχικά αμβλύνθηκαν στις 500 μονάδες βάσης περίπου. Παρόλα αυτά, το κόστος δανεισμού έκτοτε παρουσιάζει σταδιακή ανοδική πορεία και, από τα τέλη Αυγούστου, τα περιθώρια εκτινάχθηκαν πάνω από τις 900 μονάδες βάσης, επίπεδο παρεμφερές με αυτό που είχε καταγραφεί πριν από το σχέδιο διάσωσης. Ο δείκτης του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών έχει μεταβληθεί ελάχιστα μετά την ανακοίνωση του πακέτου, υποδεικνύοντας μικρή βελτίωση της εμπιστοσύνης για την ελληνική οικονομία.

ίδιαίτερα ανησυχητική εμφανίζεται η συνεχιζόμενη αύξηση του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ. Μολονότι η κυβέρνηση επιδιώκει μεγάλη μείωση του κρατικού ελλείμματος για τη φετινή χρονιά, ο ρυθ- μός εξυγίανσης θα επιβραδυνθεί τα επόμενα έτη. Σε συνδυασμό με την αρκετά ασθενέστερη αύξηση του ΑΕΠ και τον πιθανό αποπληθωρισμό τιμών, το ΔΝΤ εκτιμά ότι ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ θα επιδεινωθεί έως το 2013, με ανώτατο σημείο περίπου το 145% του ΑΕΠ, από το 115% που άγγιξε πέρυσι. Αυτά τα υψηλά επίπεδα χρέους υποδηλώνουν εξαιρετικά σημαντική και συνεχιζόμενη επιβάρυνση από τις καταβολές τόκων. Το γεγονός αυτό σημαίνει, κατ’ επέκταση, ότι για να αποτραπεί η μετατροπή του χρέους σε χιονοστιβάδα, το πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού θα πρέπει να παρα- μείνει σε υψηλό επίπεδο για πολλά χρόνια στο μέλλον.

Ο υψηλός πληθωρισμός είναι πιθανό να ζημιώσει το πραγματικό ΑΕΠ φέτος, μέσω της διάβρωσης των διαθέσιμων εισοδημάτων. Ωστόσο, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το ονομαστικό ΑΕΠ να είναι υψηλότερο από το αρχικώς αναμενόμενο. Το υψηλότερο ονομαστικό ΑΕΠ υποδηλώνει ελαφρώς χαμηλότερο δείκτη χρέους προς ΑΕΠ, για τον οποίο υπήρξε αναθεώρηση προς τα κάτω από το αρχι- κώς εκτιμώμενο ποσοστό ύψους 150% επί του ΑΕΠ.

…με περαιτέρω κινδύνους στον τραπεζικό κλάδο

Άλλος ένας λόγος ανησυχίας για τους επενδυτές είναι η σταθερότητα του τραπεζικού κλάδου. Η ρευστότητα των ελληνικών τραπεζών έχει περιοριστεί, καθώς η μειωμένη εμπιστοσύνη στην αγορα προκάλεσε την αύξηση του κόστους δανεισμού για τις τράπεζες. Τα δάνεια –ιδίως όσα προέρχονται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού– έχουν εξαντληθεί και οι εγχώριες καταθέσεις αποστραγγίζονται, καθότι εντείνονται οι ανησυχίες των αμήχανων επενδυτών σχετικά με τις επιπτώσεις μιας κρατικής χρεοκοπίας.

Ως εκ τούτου, οι τράπεζες εξαρτώνται από τα δάνεια ρευστότητας της ΕΚΤ, προκειμένου να ανανεώσουν τις υποχρεώσεις τους. Η υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης αναφορικά με το δημόσιο χρέος της Ελλάδας από τους οργανισμούς S&P και Moody’s σε μη επενδυτικού βαθμού προκάλεσε περαιτέρω πιέσεις στο κόστος δανεισμού για τις τράπεζες. Η ΕΚΤ έπαψε προσωρινά την ελάχιστη αποδεκτή πιστοληπτική αξιολόγηση που παρέχεται ως εξασφάλιση για δάνεια ρευστότητας που χορηγεί στην Ελλάδα. Ωστόσο, καθώς οι δύο οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης κατατάσσουν το χρέος της Ελλάδας σε επίπεδο χαμηλότερο του μη επενδυτικού βαθμού, θα επιβληθεί περικοπή της τάξεως του 5% από την πλευρά της ΕΚΤ.

Το αποτέλεσμα των τεστ αντοχής των τραπεζών που διεξήχθησαν τον Αύγουστο επιβεβαιώνει την ασθενή θέση των ελληνικών τραπεζών. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν ορισμένους από τους χαμηλότερους δείκτες βασικών ιδίων κεφαλαίων στην Ευρώπη.

Η επιδείνωση των συνθηκών στο χρηματοοικονομικό κλάδο γεννά περαιτέρω κινδύνους για το πρόγραμμα λιτότητας της Ελλάδας. Τυχόν επιδείνωση του τρα- πεζικού κλάδου θα μπορούσε να προκαλέσει νέα πακέτα διάσωσης του κράτους, ασκώντας πρόσθετες πιέσεις στη δημοσιονομική θέση της Ελλάδας. Επιπρόσθετα, η κατάσταση στον τραπεζικό κλάδο οξύνει την οικονομική ύφεση, οδηγώντας σε κατακόρυφη πτώση της ευρείας προσφοράς χρήματος και σε σχεδόν ολική διακοπή της χορήγησης νέων πιστώσεων.

Πληροφορίες: www.ey.com/eef