Χριστόφορος Αχινιώτης, Oρκωτός Eλεγκτής Lογιστής, BDO International Audit & Accounting Coordinator
Αποτελεί αναμφίλεκτη διαπίστωση ότι το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης διεύρυνε υπέρμετρα το πεδίο δράσης των πολυεθνικών εταιρειών (Π.Ε.), οι οποίες, στο πλαίσιο του σκοπού τους, έσπευσαν από την πλευρά τους να το αξιοποιήσουν.
Σήμερα, στην περιοχή της Ευρώπης, μόνο ένας περιορισμένος αριθμός μεγάλων επιχειρήσεων δημοσιεύει τακτικά μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες. Η ποιότητα και το εύρος των πληροφοριών αυτών που γνωστοποιούνται ποικίλλει, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει στους χρήστες (επενδυτές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη) δυσκολίες στην κατανόηση και τη σύγκριση των θέσεων και των επιδόσεων των επιχειρήσεων.
Οι εθνικές απαιτήσεις παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους, γεγονός που ενισχύει την έλλειψη σαφήνειας για τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές που δραστηριοποιούνται στην ευρωπαϊκή αγορά.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, οι ευρωπαίοι νομοθέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η προσέγγιση που ακολουθείται στην ισχύουσα Λογιστική Οδηγία (Accounting Directive) σχετικά με τη δημοσίευση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών έχει αποτύχει να παράγει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ως αποτέλεσμα, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα αποφάσισαν να λάβουν μέτρα για την αύξηση της συνάφειας, της συνέπειας και της συγκρισιμότητας των μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών που δημοσιεύονται από τις οντότητες που λειτουργούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως εκ τούτου, τον Φεβρουάριο του 2013 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει νομοθετική πρόταση σχετικά με τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών από τις μεγάλες οντότητες, προκειμένου να ληφθεί υπόψη η πολυδιάστατη φύση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (Corporate Social Responsibility, CSR) και η ποικιλομορφία (diversity) των πολιτικών που εφαρμόζονται από τις επιχειρήσεις. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε με τους νέους κανόνες να απαιτείται ένα επαρκές επίπεδο συγκρισιμότητας που να καλύπτει τις ανάγκες των επενδυτών, καθώς και να παρέχεται στους καταναλωτές εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες που σχετίζονται με τον αντίκτυπο των επιχειρήσεων στην κοινωνία.
Πράγματι, τον Απρίλιο του 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πρότασή της για την τροποποίηση της τότε Λογιστικής Οδηγίας 2013/34/ΕΕ, αναφορικά με τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών, ειδικών χρηματοοικονομικών και άλλων πληροφοριών διαφοροποίησης από ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις και ομίλους. Η πρόταση αυτή τέθηκε σε ισχύ στις 5 Δεκεμβρίου 2014.
Τα κράτη μέλη έχουν έως και δύο χρόνια για να ενσωματώσουν τις αλλαγές αυτές στην εθνική τους νομοθεσία. Ως εκ τούτου, οι επιχειρήσεις που εμπίπτουν στις νέες απαιτήσεις έχουν επαρκή χρόνο για να προσαρμοστούν σε αυτές, ώστε να αρχίσουν τη γνωστοποίηση αυτών των πληροφοριών από το οικονομικό έτος 2017.
Υποχρεώσεις υποβολής αναφορών
Σύμφωνα με την τροποποιημένη Λογιστική Οδηγία, ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις (large companies) θα υποχρεούνται να καταρτίζουν μη χρηματοοικονομικές αναφορές που θα περιέχουν, κατ’ ελάχιστον, πληροφορίες σχετικά με περιβαλλοντικά, κοινωνικά και εργασιακά θέματα, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την καταπολέμηση της διαφθοράς και της δωροδοκίας.
Σε περίπτωση που η επιχείρηση δεν ασκεί πολιτικές σε σχέση με ένα ή περισσότερα από τα προαναφερθέντα θέματα, οι μη χρηματοοικονομικές αναφορές θα πρέπει να παρέχουν μια σαφή και τεκμηριωμένη αιτιολόγηση.
Οι αναφορές αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν, στο βαθμό που απαιτείται για την κατανόηση της θέσης, των επιδόσεων, της ανάπτυξης και των επιπτώσεων των δραστηριοτήτων της οικονομικής οντότητας, μια περιγραφή των πολιτικών της όσον αφορά θέματα που έχουν εντοπιστεί, περιλαμβανομένων των διαδικασιών δέουσας επιμέλειας που εφαρμόζονται, των αποτελεσμάτων αυτών των πολιτικών και των κύριων κινδύνων που σχετίζονται με τις λειτουργικές δραστηριότητες της οντότητας. Οι αναφορές αυτές θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν μια σύντομη περιγραφή του επιχειρηματικού μοντέλου και των βασικών μη χρηματοοικονομικών δεικτών επίδοσης της οικονομικής οντότητας (KPIs) που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη επιχειρηματική δραστηριότητα.
Προκειμένου να ανταποκριθούν σε αυτές τις γνωστοποιήσεις, οι επιχειρήσεις μπορούν να βασίζονται σε διάφορα εθνικά, ευρωπαϊκά ή διεθνή πλαίσια (π.χ. το Παγκόσμιο Σύμφωνο του ΟΗΕ, τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, το ISO 26000). Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προσδιορίζουν ποιο πλαίσιο χρησιμοποίησαν γι’ αυτήν την πληροφόρηση.
Μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση
Οι επιχειρήσεις που εμπίπτουν στις νέες υποχρεώσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν αυτήν τη μη χρηματοοικονομική αναφορά στην Έκθεση Διαχείρισής τους (κατ’ εξαίρεση σε χωριστή έκθεση).
Τα παρακάτω θέματα θα μπορούσαν να καλύπτονται από την αναφορά:
– Λεπτομέρειες σχετικά με τις τρέχουσες και τις προβλεπόμενες επιπτώσεις των δραστηριοτήτων της επιχείρησης στο περιβάλλον και, κατά περίπτωση, για την υγεία και την ασφάλεια, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις εκπομπές αερίων (φαινόμενο θερμοκηπίου), τη χρήση νερού και την ατμοσφαιρική ρύπανση (περιβαλλοντικά θέματα).
– Τα μέτρα που λαμβάνονται για την εξασφάλιση της ισότητας των φύλων, την εφαρμογή των θεμελιωδών συμβάσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), τις συνθήκες εργασίας, τον κοινωνικό διάλογο, τον σεβασμό του δικαιώματος των εργαζομένων για ενημέρωση και διαβούλευση, τον σεβασμό των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, τον σεβασμό για τον διάλογο με τις τοπικές κοινότητες ή/και τις ενέργειες που γίνονται για την προστασία και την ανάπτυξη των κοινοτήτων αυτών (κοινωνικά και εργασιακά θέματα) και
– Πληροφορίες σχετικά με την πρόληψη παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή/και εργαλεία που έχουν τεθεί σε εφαρμογή για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της δωροδοκίας (ανθρώπινα δικαιώματα, καταπολέμηση της διαφθοράς και της δωροδοκίας).
Επιπρόσθετα, πληροφορίες σχετικά με την ικανότητα και τις θέσεις των μελών των διοικητικών, διαχειριστικών και εποπτικών οργάνων των επιχειρήσεων θα πρέπει να συμπεριληφθούν στη δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης της Έκθεσης Διαχείρισής τους. Η γνωστοποίηση των πολιτικών διαφοροποίησης θα πρέπει να θεωρείται ότι συνδέεται με χαρακτηριστικά όπως η ηλικία, το φύλο ή το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό υπόβαθρο. Εάν δεν εφαρμόζεται μια τέτοια πολιτική, τότε δεν προκύπτει νέα υποχρέωση για την επιχείρηση να θεσπίσει κάποια. Όμως, η δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης θα πρέπει να περιλαμβάνει μια σαφή παράθεση των λόγων για τους οποίους η εταιρεία δεν έχει θεσπίσει σχετική πολιτική.
Ποιες οντότητες εμπίπτουν στις νέες υποχρεώσεις
Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα έχουν λάβει μέτρα για τη μείωση της συνολικής κανονιστικής επιβάρυνσης, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο και πρότειναν μέτρα για την αύξηση της παραγωγικότητας. Οι νέοι κανόνες βασίζονται στην αρχή «think small first», που σημαίνει ότι οι νέες απαιτήσεις πληροφόρησης θα εφαρμόζονται μόνο σε ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις και ομίλους.
Πιο συγκεκριμένα, στο πεδίο εφαρμογής εμπίπτουν οι μεγάλες επιχειρήσεις που είναι οντότητες δημοσίου ενδιαφέροντος (PIEs) και οι οποίες κατά την ημερομηνία του ισολογισμού υπερβαίνουν το κριτήριο του μέσου αριθμού των 500 εργαζομένων κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους. Επίσης, εμπίπτουν και εκείνες οι οντότητες δημοσίου ενδιαφέροντος που είναι μητρικές επιχειρήσεις ενός μεγάλου ομίλου, και οι οποίες κατά την ημερομηνία του ισολογισμού υπερβαίνουν (σε ενοποιημένη βάση) το κριτήριο του μέσου αριθμού των 500 εργαζομένων κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους. Σημειώνεται ότι οντότητες δημοσίου ενδιαφέροντος οι οποίες είναι θυγατρικές απαλλάσσονται από την υποχρέωση γνωστοποίησης, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω οντότητα, καθώς και οι θυγατρικές της, περιλαμβάνονται στις Ενοποιημένες Εκθέσεις Διαχείρισης ή τις χωριστές εκθέσεις άλλης οντότητας.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να εξαιρούν από την υποχρέωση τις μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες έχουν εκδώσει τίτλους, πλην μετοχών που έχουν εισαχθεί προς διαπραγμάτευση σε ρυθμιζόμενη αγορά.
Ποιος θα είναι ο ρόλος των ελεγκτών
Όσον αφορά τη μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση, ο νόμιμος ελεγκτής ή το ελεγκτικό γραφείο (ο «ελεγκτής») καλείται να «τσεκάρει» («check» όπως αναφέρεται στην οδηγία, χωρίς όμως να γίνεται αποσαφήνιση του όρου) αν η μη χρηματοοικονομική αναφορά έχει συμπεριληφθεί στην Έκθεση Διαχείρισης ή, εναλλακτικά, αν υπάρχει χωριστή έκθεση («existence check»). Τα κράτη μέλη μπορούν, ωστόσο, να απαιτούν οι πληροφορίες της μη χρηματοοικονομικής αναφοράς να βεβαιώνονται από ανεξάρτητους φορείς παροχής υπηρεσιών διασφάλισης. Αναφορικά με την πολιτική διαφοροποίησης, ο νόμιμος ελεγκτής ή το ελεγκτικό γραφείο καλείται να «τσεκάρει» («check» όπως αναφέρεται στην οδηγία χωρίς επίσης να γίνεται αποσαφήνιση του όρου) αν αυτή έχει συμπεριληφθεί στη δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης.
Με σκοπό τη διευκόλυνση της δημοσιοποίησης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται έως τις 6 Δεκεμβρίου 2016 να προετοιμάσει μη δεσμευτικές κατευθυντήριες γραμμές, συμπεριλαμβανομένων των γενικών και ειδικών μη χρηματοοικονομικών δεικτών επίδοσης.
Χρονοδιάγραμμα
Απρίλιος 2013 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της Λογιστικής Οδηγίας.
Απρίλιος 2014 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για τη νέα Λογιστική Οδηγία.
Σεπτέμβριος 2014 Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκρίνει την προτεινόμενη νέα Λογιστική Οδηγία.
22 Οκτωβρίου 2014 Υπογραφή τελικής πράξης.
5 Δεκεμβρίου 2014 Η νέα Λογιστική Οδηγία τέθηκε σε ισχύ.
6 Δεκεμβρίου 2016 Ημερομηνία μεταφοράς της νέας Λογιστικής Οδηγίας στην εθνική νομοθεσία.
Οικονομικό έτος 2017 Οι επιχειρήσεις που εμπίπτουν στις νέες απαιτήσεις θα αρχίσουν την αναφορά των μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών.