Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια από τις κρισιμότερες καμπές της ιστορίας της, κυρίως εξαιτίας των εγγενών αδυναμιών των θεσμών της, αλλά και της εξασθένισής τους. Οι θεσμοί αποτελούν τον βασικό ιστό πάνω στον οποίο λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις και αναπτύσσονται οι ενέργειες του κράτους και των πολιτών και αποτελούν τη μόνη εγγύηση μιας ευνομούμενης και δημοκρατικής πολιτείας.
Η ευημερία, η ανάπτυξη αλλά και η ανεξαρτησία μιας χώρας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην ποιότητα των θεσμών της, οι οποίοι δίνουν κίνητρα και τα αντικίνητρα για την συμπεριφορά των πολιτών, των οργανισμών, των κομμάτων και των πολιτικών. Φυσικά οι ισχυροί θεσμοί απαιτούν ισχυρούς κρατικούς μηχανισμούς και πλήρη σεβασμό για να μπορέσουν να αυξήσουν μακροπρόθεσμα την ευημερία και να περιορίσουν τη διαφθορά.
Κράτη με συμπαγείς, σταθερούς και προσαρμοζόμενους θεσμούς τείνουν να αναπτύσσονται ταχύτερα και να διευρύνουν την ευημερία των πολιτών τους. Η «αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης» στην εκτέλεση του ρόλου της, η «ρυθμιστική ποιότητα» στην άρση των αστοχιών των αγορών, η «πολιτική σταθερότητα» στο επίπεδο των πολιτικών και η «ισχύς του νόμου», δηλαδή η απαρέγκλιτη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των θεσμών που στηρίζουν τη λειτουργία μιας δυτικής κοινωνίας.
Σύμφωνα με την μελέτη της PwC, η Ελλάδα υπολείπεται σε ποιότητα θεσμών σε σχέση με το επίπεδο ευημερίας που έχει κατακτήσει. Από την άλλη πλευρά, παρουσιάζει πλεόνασμα διαφθοράς στις βασικές θεσμικές συνιστώσες, όπως η κυβερνητική αποτελεσματικότητα και η ρυθμιστική ποιότητα. Το βασικότερο πρόβλημα, όμως, είναι ότι η χώρα βρίσκεται σε τέτοιο σημείο που η παραπέρα εξασθένιση των θεσμών μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη και μακροπρόθεσμη απώλεια ευημερίας.
Το κόστος της δημόσιας διοίκησης εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το μέγεθος της οικονομίας, από την ποιότητα των θεσμών και από το επίπεδο της διαφθοράς. Στην Ελλάδα είναι συμβατό με τα επίπεδα ευημερίας που η χώρα είχε επιτύχει πριν από την κρίση. Στις σημερινές συνθήκες είναι αναλογικά υψηλότερο, καθώς η μείωσή του δεν έχει πλήρως παρακολουθήσει τη συμπίεση του ΑΕΠ.
Το ελληνικό κράτος, το οποίο ενσωματώνει τη μεγάλη πλειοψηφία των θεσμών, με εξαίρεση αυτών που πηγάζουν από τον χώρο της θρησκείας, είναι μη αποτελεσματικό και μη αποδοτικό. Η παθογένειά του έχει πέντε ισχυρά αρνητικά χαρακτηριστικά:
➜ Πολυπληθείς και πολύφωνες κυβερνήσεις, χωρίς κεντρικό συντονισμό, συνδεδεμένες μέσα από πληθώρα πελατειακών σχέσεων με τους πολίτες.
➜ Συνεχή μεταβολή της πολιτικής οργάνωσης και των αρμοδιοτήτων, με θέσπιση νέων δομών, που υπονομεύουν τις υπάρχουσες και μειώνουν την αποτελεσματικότητα δράσης των μηχανισμών.
➜ Επιχειρησιακή πολυδιάσπαση, που έχει οδηγήσει στην πλήρη αδυναμία διαμόρφωσης ουσιαστικών πολιτικών του κράτους και σε μεγάλες δυσκολίες παρακολούθησης της λειτουργίας των θεσμών.
➜ Πολυνομία, με πληθώρα ρυθμιστικών κειμένων, χωρίς κωδικοποίηση, η οποία δημιουργεί ένα απολύτως δαιδαλώδες θεσμικό οικοδόμημα δίχως εσωτερική ανοχή.
➜ Μεγάλη και συνεχώς διευρυνόμενη ανοχή στη μη τήρηση και την καταστρατήγηση των θεσμικών υποχρεώσεων των πολιτών και του κράτους, από το παρκάρισμα και την οργάνωση των λαϊκών αγορών έως τη λειτουργία των πανεπιστημίων και την έκδοση αδειών.
Η συστηματική αποθεσμοποίηση στην οποία οδηγούν αυτά τα χαρακτηριστικά επηρεάζει μακροπρόθεσμα την πορεία και την ευημερία της χώρας. Είναι απαραίτητη η επανασύνθεση των βασικών θεσμών πάνω στους οποίους στηρίζεται η ελληνική κοινωνία και οικονομία και η αυστηρή και συστηματική βάση για τήρησή τους από όλους ανεξαιρέτως για να επανακτηθεί η ανάπτυξη και η αυξανόμενη ευημερία.
Η αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ενισχύει όλους τους θεσμούς, βελτιώνει τη λειτουργία τους και στηρίζει την ανάπτυξη της χώρας. Η διοικητική και θεσμική ευστάθεια, ο συνεχής συντονισμός της διοίκησης και η μακροπρόθεσμη αντίληψη καθιστούν τη διακυβέρνηση της χώρας πιο αποτελεσματική.
Η κωδικοποίηση της νομοθεσίας, η ψήφιση μόνον ενός νομοσχεδίου από κάθε υπουργείο μέσα σε ένα χρόνο, η μη μεταβολή ενός νόμου παρά μόνον μετά από τριετία, η ακύρωση ενός νόμου αν δεν εκδοθούν οι εφαρμοστικές πράξεις εντός διμήνου και η μη ένταξη τροπολογιών για θέματα άσχετα με τον συγκεκριμένο νόμο είναι τα απολύτως βασικά στοιχεία σοβαρότητας, ευστάθειας και μακρόπνοης αντίληψης, που αποτελούν προϋποθέσεις αναμόρφωσης. Και συμμέτρως, η αυστηρή εφαρμογή των νόμων και κανόνων σε όλους τους χώρους της ζωής και η ταχεία απόδοση της δικαιοσύνης συμπληρώνουν τις αναγκαίες συνθήκες.
Η βελτίωση των θεσμών απαιτεί αναδιοργάνωση του κράτους, με παράλληλη μείωση της κυβερνητικής πολυπλοκότητας και της πολυνομίας, έτσι ώστε να ενισχύεται η διοικητική και θεσμική ευστάθεια. Η συγκέντρωση δραστηριοτήτων σε ομοιογενείς ομάδες, ο συντονισμός δράσεων, ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός, η συστηματική ανάπτυξη πολιτικής, η σταθερότητα του νομικού πλαισίου και η ενίσχυση της ρύθμισης των αγορών πρέπει να είναι τα νέα χαρακτηριστικά του ελληνικού κράτους. Είναι σαφές ότι η ισχυροποίηση των θεσμών θα καταστείλει τη διαφθορά, θα διευκολύνει την ανάπτυξη και θα αυξήσει μακροπρόθεσμα την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης.
Όπως είπε και η καθηγήτρια οικονομικών στο London Business School, Helen Rey: «Η θεσμική αναβάθμιση και όχι η έξοδος από το ευρώ θα ξαναβάλει την ελληνική οικονομία στο μονοπάτι της διατηρήσιμης ανάπτυξης».
Προτάσεις της PwC
Στρατηγική
- à Σχεδιασμός πολιτικών με μετρήσιμους στρατηγικούς στόχους.
- à Εσωτερικά τμήματα ανάπτυξης πολιτικών σε κάθε υπουργείο.
- à Εντοπισμός σημαντικών περιοχών όπου η αναβάθμιση της πολιτικής είναι αναγκαία και παραγωγή πολιτικής κατά προτεραιότητα.
- à Αυστηρή διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης.
- à Αναγνώριση μακροοικονομικών επιπτώσεων και αναγκών χρηματοδότησης.
Διακυβέρνηση
- à Λειτουργικός προσδιορισμός αρμοδιοτήτων της δημόσιας διοίκησης σε επίπεδο περιοχής πολιτικής, κατά τρόπο ώστε να καλύπτεται όλο το φάσμα των λειτουργιών του δημοσίου τομέα.
- à Μετατροπή του κράτους σε «διευκολυντή» (enabler) αντί για λειτουργό ή πάροχo υπηρεσιών σε συγκεκριμένους τομείς.
- à Ουσιαστική αποκέντρωση εκτελεστικών αρμοδιοτήτων.
- à Βελτίωση του συντονισμού της κεντρικής κυβέρνησης:
➜ σύσταση υπουργείου που παρακολουθεί και συντονίζει το κυβερνητικό έργο,
➜ τοποθέτηση γενικού γραμματέα νομικών υποθέσεων για τη γρήγορη αναγνώριση και επίλυση νομικών προβλημάτων.
- à Καθορισμός επιπέδου πολιτικής διοίκησης με βάση το επίπεδο σημαντικότητας της περιοχής και το εύρος εποπτείας.
Διαδικασίες
- à Προσδιορισμός φορέα ή οργανωτικής μονάδας με αυστηρές χρονικές προθεσμίες.
- à Προσδιορισμός απλών και λειτουργικών διαδικασιών (Flow Charts).
Υποστηρικτικά συστήματα (IT)
- à Υποστήριξη όλων των διαδικασιών με σύγχρονα συστήματα (IT).
- à Πλήρες integration όλων των διαθέσιμων στοιχείων.
- à MIS για κάθε περιοχή της διοίκησης.
Οργάνωση και ανθρώπινο δυναμικό
- à Σταθερή οργανωτική δομή η οποία επανεξετάζεται ανά πενταετία.
- à Προσδιορισμός εμπλεκόμενων φορέων και οργανωτικών μονάδων για κάθε διαδικασία και ορθολογική κατανομή αρμοδιοτήτων (σχεδιασμός, εφαρμογή, αξιολόγηση, έλεγχος) με σκοπό:
➜ την αντιστοίχιση σαφών μη επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων σε κάθε μονάδα,
➜ τη μείωση της πολυδιάσπασης των εμπλεκόμενων μονάδων σε μια διαδικασία και δημιουργία οργανωτικών μονάδων με περιεχόμενο ➜ πλήρεις εκτελεστικές διαδικασίες,
➜ τη διάκριση ελεγκτικών αρμοδιοτήτων από τις αρμοδιότητες που αποτελούν ελεγκτικό αντικείμενο,
➜ τη διασφάλιση ικανοποιητικού εύρους εποπτείας κάθε οργανωτικής μονάδας. - à Διασφάλιση της ποιοτικής και ποσοτικής επάρκειας ανθρώπινου δυναμικού στη δημόσια διοίκηση (outsourcing, συνεχής εκπαίδευση και επιμόρφωση, αξιολόγηση απόδοσης, κυκλικές μεταθέσεις – rotation, αυστηρά κριτήρια, secondment από/προς ιδιωτικό τομέα).
Αξιολόγηση απόδοσης και συνεχής βελτίωση πολιτικών
- à Εx ante αξιολόγηση πολιτικών με προσδιορισμό στοχοθεσίας και δεικτών μέτρησης απόδοσης.
- à Διασφάλιση συνεχούς παρακολούθησης πολιτικών.
- à Ex post αξιολόγηση πολιτικών.
Πλαίσιο χρηματοδότησης
- à Εξειδίκευση προγράμματος εφαρμογής της πολιτικής με προϋπολογισμό (program budgeting).
- à Πρόβλεψη χρηματοδότησης. Διασύνδεση οικονομικών εισροών και δαπανών με τους εμπλεκόμενους φορείς (κεντρική διοίκηση και τοπική αυτοδιοίκηση).
- à Προϋπολογισμός μηδενικής βάσης, ώστε να εξετάζονται όλα τα στοιχεία κόστους κάθε μήνα.
| Ισχύς νόμου | |
|
Συνεχής παρακολούθηση και επιβολή του νόμου
Επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης
Βελτίωση ποιότητας εκτέλεσης των δημόσιων συμβάσεων
Προστασία δικαιωμάτων ιδιοκτησίας
|
|
| Ρυθμιστική ποιότητα | |
|
|
| Διοικητική σταθερότητα | |
μπορείτε να βρείτε τη μελέτη στο |
|