Το 2014 σε αριθμούς. Αντλώντας δεδομένα και πορίσματα από την ετήσια έκθεση της Grant Thornton για την παγκόσμια εικόνα των επιχειρήσεων το 2014 (IBR), τη Μονάδα Πληροφοριών του Economist (EUI) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF), η παρούσα σύντομη έκθεση παρουσιάζει τις προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία για το 2014.
Η Παγκόσμια Οικονομία το 2014
grant thornton
«Σε σύγκριση με 12 μήνες πριν, η παγκόσμια οικονομία στην αρχή του 2014 παρουσιάζεται πολύ πιο υγιής. Τότε οι φόβοι για τον «δημοσιονομικό γκρεμό» των ΗΠΑ, την ύφεση στην Ευρώπη και την εξισορρόπηση της οικονομίας στην Κίνα ανέκοπταν τις παγκόσμιες προοπτικές ανάπτυξης και διεθνώς η επιχειρηματική εμπιστοσύνη βρισκόταν στο χαμηλότερο σημείο της μετά την κρίση.
Σήμερα οι προοπτικές παγκόσμιας ανάπτυξης φαίνονται πολύ πιο λαμπρές, με τις περισσότερες μεγάλες αναπτυγμένες οικονομίες, όπως η Ιαπωνία, η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ, να αναμένουν σταθερή ανάπτυξη το 2014. Η αισιοδοξία των επιχειρηματικών ηγετών σε αυτές τις οικονομίες έχει αυξηθεί δραματικά τον τελευταίο χρόνο και υπάρχει ελπίδα πως η αυξημένη εμπιστοσύνη θα τους ενθαρρύνει να επενδύσουν περισσότερο στις λειτουργίες και το ανθρώπινο δυναμικό τους, προκειμένου να επιτύχουν μακροπρόθεσμη, βιώσιμη ανάπτυξη.
Πάντως η κατάσταση σε πολλές αναδυόμενες αγορές παρουσιάζει ακριβώς την αντίθετη εικόνα. Αφότου η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε τα σχέδιά της να ξεκινήσει τη σταδιακή ελάττωση του τεράστιου προγράμματος ρευστότητας, πολλές χώρες είδαν το νόμισμά τους να χάνει αγοραστική δύναμη και την ανάπτυξη να τροχοπεδείται. Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη στην Κίνα, τη Βραζιλία, την Ινδία και τη Νότια Αφρική έπεσε σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ το 2013, ενώ στη Ρωσία και την Τουρκία άγγιξε το χαμηλότερο επίπεδό της απ’ όταν άρχισε η κρίση. Η εμπιστοσύνη επανήλθε στην Κίνα και την Ινδία, καθώς όμως πολλές από τις οικονομίες αυτές ταλανίζονται από φθίνουσα ανάπτυξη, ασθενές νόμισμα και κοινωνικές αναταραχές, το 2014 μπορεί να είναι μια περίοδος σημαντικών προσαρμογών.
Η κρίση στην Ευρωζώνη επίσης κρέμεται από μια λεπτή ισορροπία. Μετά από μια ύφεση της τάξεως του 0,4% το 2013, η Ευρωζώνη αναμένεται να ξαναγνωρίσει ανάπτυξη το 2014, όμως ενώ η Γερμανία αναμένεται να αναπτυχθεί σθεναρά, οι δύο αμέσως επόμενες μεγαλύτερες οικονομίες, η Γαλλία και η Ιταλία, φαίνεται πως πρέπει ακόμη να καταβάλουν σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να έρθει η ανάπτυξη και οι επιχειρηματικές τους κοινότητες είναι από τις λιγότερο αισιόδοξες στον κόσμο.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο παρατηρείται σύγκλιση των προοπτικών ανάπτυξης. Στα χρόνια που ακολούθησαν την κρίση το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ανάπτυξης προήλθε από τις αναδυόμενες οικονομίες, όμως η δυναμική αυτή αλλάζει τους τελευταίους μήνες. Η Μονάδα Πληροφοριών του Economist αναμένει πως η ανάπτυξη των οικονομιών που δεν ανήκουν στον ΟΟΣΑ θα ξεπεράσει την ανάπτυξη των οικονομιών μελών του ΟΟΣΑ, όμως η μεταξύ τους διαφορά θα είναι η μικρότερη από το 2008. Αυτό αποτελεί σημαντική εξέλιξη: μια πιο σταθερή, εξισορροπημένη παγκόσμια οικονομία είναι πρόσφορο έδαφος για προοπτικές επιχειρηματικής ανάπτυξης.
Θα υπάρχουν πολλές αλλαγές φέτος, τις αναμένω όμως με αισιοδοξία.»
Ed Nusbaum, Global CEO
Ματιά στην παγκόσμια οικονομία
Η παγκόσμια οικονομία αναπτύχθηκε κατά 2,9% το 2013, δηλαδή με το χαμηλότερο ρυθμό που έχει παρατηρηθεί από το 2009. Πάντως, οι προοπτικές για το 2014 διαφαίνονται λαμπρότερες, με προβλέψεις σθεναρής ανάπτυξης στις μεγάλες αναπτυγμένες οικονομίες, όπως τη Γερμανία, την Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Εξαιτίας του μεγέθους τους, η ανάπτυξη στις οικονομίες αυτές είναι πιθανό να ενισχύσει την παγκόσμια ανάπτυξη στο 3,6% το 2014, σταδιακά αγγίζοντας το 4,0% το 2015. Μετά την οριακή συστολή της οικονομίας της Ευρωζώνης το 2013, αναμένεται επιστροφή στην ανάπτυξη, αν και οι προοπτικές παραμένουν απρόσμενες, αφού τα επίπεδα χρέους συνεχίζουν να αυξάνονται, ιδίως στη βασανισμένη Νότια Ευρώπη.
Αν και η συνολική ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες οικονομίες επιβραδύνθηκε το 2013, οι χώρες αυτές αναμένεται το 2014 να παρουσιάσουν γρηγορότερη ανάκαμψη από τις αντίστοιχες αναπτυγμένες οικονομίες. Ο ρυθμός ανάπτυξης στις οικονομίες της αναπτυσσόμενης Ασίας, με επικεφαλής την Κίνα, την Ινδία και την Ινδονησία, αναμένεται να είναι 6,5% το 2014. Ισχυρή ανάπτυξη προβλέπεται και για την Υποσαχάρια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, ενώ η Βόρεια Αφρική θα ανακάμψει μετά από ένα ζόρικο 2013 και τις επιπλοκές της Αραβικής Άνοιξης. Οι οικονομίες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης δοκιμάστηκαν με την εξαφάνιση των μεγάλων τοπικών αγορών για τις εξαγωγές τους, οι προοπτικές ανάπτυξης όμως βελτιώνονται, παρά την απουσία των απαραιτήτων αναδιαρθρώσεων στη Ρωσία. Η ανάπτυξη στη Λατινική Αμερική συνεχίζει να απογοητεύει, με την Αργεντινή και τη Βραζιλία να έχουν πέσει σε τέλμα, παρά την επιτάχυνση λόγω της φιλοξενίας του Παγκοσμίου Κυπέλλου της FIFA, τον Ιούνιο του 2014, ενώ το Μεξικό, μετά από ορισμένες πρόσφατες τολμηρές μεταρρυθμίσεις, έχει θέσει τις βάσεις για μελλοντική ανάπτυξη.
Οι καλές προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία περιπλέκονται όχι μόνο από την ευθραυστότητα της Ευρωζώνης αλλά και από τη μείωση του τεράστιου προγράμματος ρευστότητας της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. Οι φήμες της ελάττωσης έβαλαν πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες σε μια πτωτική τροχιά στο μέσον του 2013 και, ενώ οι αντιδράσεις στην πραγματική ελάττωση ήταν τελικά προς το παρόν λιγότερο δραματικές, τα νομίσματα της Βραζιλίας, της Ινδίας, της Ινδονησίας, της Νότιας Αφρικής και της Τουρκίας –των λεγόμενων «ευαίσθητων 5»– φαίνεται να κινδυνεύουν και οι κεντρικές τράπεζες αύξησαν απότομα τα επιτόκια. Στις αναπτυγμένες αγορές μια επιβράδυνση του ρυθμού αγοράς ομολογιών μπορεί να επιταχύνει μια αύξηση των επιτοκίων από χαμηλά επίπεδα ρεκόρ, αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις και πλήττοντας την αγοραστική δύναμη του καταναλωτή και πιθανώς παρεμποδίζοντας την ανάκαμψη.
Προοπτικές επιχειρηματικής ανάπτυξης
Η επιχειρηματική αισιοδοξία σε διεθνές επίπεδο παρέμεινε σταθερή σε γενικές γραμμές το 2013, με μέσο όρο το 28%. Πάντως, η αντίθεση με την προηγούμενη χρονιά είναι εντυπωσιακή: το 2012 η αισιοδοξία βρισκόταν στο 12% και μόνο 4% των επιχειρηματιών εξέφραζε οπτιμισμό για τις εξελίξεις το 2013, ενώ για το 2014 το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 27%. Ενδεικτικό είναι πως ενώ οι επιχειρηματίες των G7 γινόντουσαν όλο και πιο αισιόδοξοι όσο προχωρούσε το 2013 (μέχρι 44%), η αισιοδοξία στις χώρες BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) διαβρώθηκε, αγγίζοντας το 17%. Οι πιο αισιόδοξες περιοχές διεθνώς ήταν η ΝΑ Ασία (45%) και οι Σκανδιναβικές χώρες.
Η αυξημένη επιχειρηματική εμπιστοσύνη κινητοποίησε την αναγέννηση των προοπτικών ανάπτυξης, με τις επιχειρήσεις σε διεθνές επίπεδο περισσότερο πρόθυμες να αναλάβουν ρίσκα και να επεκτείνουν τις λειτουργίες τους. Οι προσδοκίες αύξησης του εισοδήματος για το 2014 σκαρφάλωσαν από το 45% στο 52%. Παρομοίως, το 40% των επιχειρηματιών αναμένει αύξηση των κερδών το 2014, ενώ το 2013 το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνούσε το 35%. Και πάλι γίνεται προφανής η εξισορρόπηση της παγκόσμιας οικονομίας: οι επιχειρήσεις στις χώρες BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) σε ποσοστό 47% αναμένουν αύξηση των κερδών, αν και το ποσοστό αυτό είναι μειωμένο κατά 28 μονάδες σε σχέση με το 2013, ενώ οι προσδοκίες των επιχειρηματιών των G7 έχουν αυξηθεί κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες στο 36%. Παγκοσμίως, οι πλέον αισιόδοξες για αυξημένη κερδοφορία το 2014 περιοχές είναι η Ανατολική Ευρώπη και η Β. Αμερική (με το ίδιο ποσοστό, 52%).
Οι επιχειρηματικοί ηγέτες επίσης σχεδιάζουν να τονώσουν την επενδυτική τους δραστηριότητα το 2014: 36% αναμένει να αυξήσει τους ερχόμενους 12 μήνες τις δαπάνες εγκαταστάσεων και μηχανημάτων, σε σύγκριση με 31% την προηγούμενη χρονιά. Μια μείωση της επενδυτικής δραστηριότητας κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες στις χώρες BRIC, με επικεφαλής την Κίνα, υπερακοντίζεται από την αύξηση της αναμενόμενης δραστηριότητας κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες των G7, ενισχυμένης από κέρδη στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Παρά την επιβραδυνόμενη οικονομική ανάπτυξη στη Λατινική Αμερική, το ίδιο ποσοστό επιχειρηματιών με πέρσι (42%) αναμένει αύξηση των επενδύσεων σε εγκαταστάσεις και μηχανήματα.
Πάντως δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις πως αυτή η μικρή αύξηση της εμπιστοσύνης θα μεταφραστεί σε υψηλότερους μισθούς. Παγκοσμίως, το 67% των επιχειρήσεων αναμένεται να προσφέρει αυξήσεις το 2014, ακριβώς το ίδιο ποσοστό με πέρσι, με μόνο το 14% να αναμένει να καταβάλει αυξήσεις που ξεπερνούν τον πληθωρισμό, μια οριακή αύξηση από το 13% των 12 προηγούμενων μηνών. Οι αυξήσεις που ξεπερνούν τον πληθωρισμό είναι πιθανότερες στη Β. Αμερική (18%).
Προοπτικές απασχόλησης
Οι βελτιώσεις στις αγορές εργασίας τείνουν να εμφανίζονται με καθυστέρηση, καθώς οι επιχειρήσεις αποβάλλουν το πλεονάζον δυναμικό τους και περιμένουν να κατασταλάξει η αβεβαιότητα πριν προχωρήσουν σε νέες προσλήψεις. Συνεπώς, οι δείκτες απασχόλησης σε παγκόσμιο επίπεδο παραμένουν χαμηλοί: μόνο το 22% των επιχειρήσεων προσέλαβε προσωπικό το 2013, μια μικρή μείωση από το 24% που σημειώθηκε το 2012, αλλά μια καθόλου ευκαταφρόνητη διαφορά από τα επίπεδα προ κρίσης (44% το 2007).
Οι επιχειρήσεις είναι ελαφρώς πιο αισιόδοξες όσον αφορά τις προσλήψεις το 2014, με το 29% να αναμένει να προσλάβει προσωπικό, σε αντίθεση με το αντίστοιχο 22% πέρσι. Οι επιχειρήσεις των G7 φαίνονται πολύ πιο σίγουρες: 28% στοχεύει σε αύξηση προσωπικού, ενώ πέρσι το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 19%. Οι επιχειρήσεις με τις μεγαλύτερες πιθανότητες να αυξήσουν το εργατικό δυναμικό τους το 2014 βρίσκονται στη ΝΑ Ασία (37%), τη Βόρεια και τη Λατινική Αμερική (36% και στις δύο) ενώ στην Ευρωζώνη μόνο το 11% έχει παρόμοιες βλέψεις.
Σε πολλές αναπτυγμένες οικονομίες τα ποσοστά ανεργίας αυξήθηκαν κατά πολύ εξαιτίας της χρηματοπιστωτικής κρίσης, έκτοτε έχουν όμως παρουσιάσει κάποια βελτίωση. Οι κεντρικές τράπεζες δυο τέτοιων οικονομιών (Ην. Βασίλειο και ΗΠΑ) ρητά συνδέουν την αύξηση των επιτοκίων (από τις σχεδόν μηδενικές τιμές τους σήμερα) με την απόλυτη βελτίωση των ποσοστών ανεργίας. Τα χαμηλά επιτόκια επιτρέπουν στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να δανειστούν με χαμηλό κόστος και, διαδοχικώς, οι βελτιώσεις στην αγορά ακινήτων των δύο αυτών οικονομιών αύξησαν το αποτέλεσμα πλούτου (wealth effect) και, συνεπώς, την καταναλωτική ζήτηση. Ελπίζεται πως μια μείωση της ζήτησης εξαιτίας μιας αύξησης των επιτοκίων θα αντισταθμιστεί από την αυξημένη απασχόληση.
Αντιθέτως, το ποσοστό ανεργίας στην Ευρωζώνη αρνείται να πέσει κάτω από το 12%. Παρά την υγιή εικόνα που παρουσιάζει η αγορά εργασίας στη Γερμανία, τα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα και την Ισπανία ξεπερνούν το 25%, ενώ στη Γαλλία και την Ιταλία παραμένουν διψήφια.
Πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν ένα πολύ διαφορετικό πρόβλημα: την έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Το συγκεκριμένο πρόβλημα αφορά μεγάλο μέρος της Ασίας. Στην Ινδία, το 50% των επιχειρήσεων αναφέρει την έλλειψη ταλέντου ως περιορισμό στα αναπτυξιακά τους σχέδια, με το ποσοστό αυτό να ανέρχεται στο 56% στο Βιετνάμ και στο 60% στην Ταϊλάνδη. Η εξεύρεση του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού για την ανάπτυξη των λειτουργιών τους προβληματίζει επίσης τις επιχειρήσεις στην Ινδονησία (42%) και την Κίνα (32%).
Περιορισμοί επιχειρηματικής ανάπτυξης
Καθώς η παγκόσμια οικονομία ακόμη ανακάμπτει, οι επιχειρηματικοί ηγέτες θεωρούν την οικονομική αβεβαιότητα (42%) ως τον βασικό περιορισμό των επεκτατικών τους σχεδίων το 2014. Η εναλλαγή ρίσκου – ανταμοιβής είναι εγγενής σε κάθε ανάλυση των προοπτικών επιχειρηματικής ανάπτυξης και ένα επίπεδο αβεβαιότητας είναι αναμενόμενο. Αυτό όμως αποτελεί μείζον ζήτημα για τις επιχειρήσεις ανά την υφήλιο: περισσότεροι από 2 στους 5 επιχειρηματικούς ηγέτες, τόσο στις οικονομίες G7 όσο και BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα), αισθάνονται πως τα αναπτυξιακά τους πλάνα περιορίζονται από την αβεβαιότητα ή, με άλλα λόγια, δεν νιώθουν αρκετή εμπιστοσύνη στις πιθανές ανταμοιβές για τα επιχειρηματικά ρίσκα που θα αναλάβουν φέτος.
Η γραφειοκρατία αποτελεί τον δεύτερο πιο πιεστικό περιορισμό παγκοσμίως (34%), αν και παρουσιάζει βελτιωμένη εικόνα σε σχέση με πέρσι τόσο στις οικονομίες G7 όσο και BRIC. Τη μεγαλύτερη ανησυχία την εκφράζουν οι επιχειρήσεις στη Νότια Ευρώπη (49%), ενώ τη μικρότερη οι αντίστοιχες επιχειρήσεις στις Σκανδιναβικές χώρες (17%).
Καθώς οι καταναλωτικές δαπάνες και το παγκόσμιο εμπόριο ανακάμπτει, παρατηρείται αξιοσημείωτη βελτίωση της ζήτησης τα τελευταία χρόνια. Το 2009, το 49% των επιχειρηματικών ηγετών ανέφεραν ως περιορισμό της ανάπτυξης τις μειωμένες παραγγελίες –το ποσοστό αυτό όμως το 2013 μειώθηκε στο 33%, σχεδόν στο ποσοστό προ κρίσης. Το 32% των επιχειρηματικών ηγετών αναμένει οι περιορισμοί στη ζήτηση να παρεμποδίσουν τις προοπτικές ανάπτυξης το 2014, ποσοστό μειωμένο από το αντίστοιχο 38% του προηγούμενου έτους, με αισθητή βελτίωση στη Β. Αμερική (μείωση 14 ποσοστιαίων μονάδων στο 17%) αλλά σταθερό αυξημένο ποσοστό στις χώρες Ασίας – Ειρηνικού (49%).
Η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού επίσης αναφέρεται συχνά τα τελευταία 4 χρόνια (30% το 2013), αποτελώντας μια επιπλέον ένδειξη ανάκαμψης. Απασχολεί περισσότερο τις χώρες BRIC (39%), όπου οι δεξιότητες και η ανεργία είναι μειωμένες σε σχέση με τις χώρες G7 (26%). Οι επιχειρήσεις στη ΝΑ Ασία αγωνίζονται περισσότερο (46%) να καλύψουν το έλλειμμα ταλέντου, ενώ στον αντίποδα βρίσκεται η Νότια Ευρώπη (15%).
Τόσο οι μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών (37%) όσο και η απουσία χρηματοδότησης (32%) προβληματίζουν περισσότερο τις οικονομίες BRIC παρά G7. Αυτά τα αποτελέσματα τονίζουν τα ζητήματα που ίσως αντιμετωπίσουν οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ επιταχύνει την ελάττωση των αγορών παγίων.