• Σήμερα είναι: Τρίτη, 5 Νοεμβρίου, 2024

Η προστασία των πληροφοριοδοτών

Δυο νέοι νόμοι ήρθαν να ορίσουν και να πλαισιώσουν την προστασία των πληροφοριοδοτών στο πλαίσιο της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, όπως επίσης και σε θέματα που αφορούν τη σύγκρουση συμφερόντων στη δημόσια ζωή. Οι πρόσφατες υποθέσεις στον τομέα της υγείας, όπως και τα σκάνδαλα που αφορούν δημόσιες προσωπικότητες, ώθησαν τον νομοθέτη να αντιδράσει στο λαϊκό αίτημα και να προστατεύσει τα άτομα τα οποία καλόπιστα έχουν πληροφορήσει τις αρχές ή την κοινή γνώμη σχετικά με κάποιες επιζήμιες συμπεριφορές.

 

Η προστασία των πληροφοριοδοτών

 

jack bertrandon
ορκωτός ελεγκτής λογιστής, συνεργάτης της εταιρείας strategy finance development
άρθρο από το τεύχος 470 του μηνιαίου περιοδικού revue française de comptabilité του γαλλικού ινστιτούτου οελ
μετάφραση: σπύρος αλαμάνος, γραφείο διεθνών σχέσεων σ.ο.ε.λ.

 

 

Ιστορικό του όρου «πληροφοριοδότης» στη γαλλική νομοθεσία

Αυτός ο όρος μοιάζει να έχει χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά την δεκαετία του 1990 από δυο κοινωνιολόγους, τους Francis Chateauraynaud και Didier Torny, οι οποίοι διαφοροποίησαν τον πληροφοριοδότη που δρα υποκινούμενος από το δημόσιο συμφέρον από τον καταδότη, ο οποίος δρα ορμώμενος από το χρήμα (είτε με μορφή αμοιβής είτε με μορφή απαλλαγής από ποινή). Η έννοια αυτή του πληροφοριοδότη διαφέρει από την έννοια του whistleblower, όπου ο πληροφοριοδότης πληροφορεί ανώνυμα σχετικά με μία παράνομη συμπεριφορά εντός της επιχείρησης. Σε πρακτικό επίπεδο τα κίνητρα και των μεν και των δε δεν διαφέρουν και πάρα πολύ.

Μέχρι σχετικά πρόσφατα οι εργαζόμενοι στις γαλλικές επιχειρήσεις δεν είχαν ιδιαίτερη όρεξη για πρακτικές τέτοιου είδους, παρά κάποιες προσπάθειες που έγιναν σε μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες έθεσαν σε εφαρμογή συστήματα δεοντολογίας τα οποία μπορούν να δεχθούν εμπιστευτικά τις καταγγελίες των εργαζομένων.

Για να λειτουργήσει το σύστημα πρέπει ο πληροφοριοδότης να χαίρει προστασίας τέτοιου είδους που θα ακύρωνε κάθε φόβο τιμωρίας σε μία περίοδο που είναι δύσκολη η εύρεση εργασίας.

Αυτός είναι ο στόχος δύο νόμων που ψηφίστηκαν τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο του 2013 και οι οποίοι είναι το αντικείμενο των σχολίων που ακολουθούν.

 

1. Ανάλυση του νόμου 2013-316

Το κείμενο της 16ης Απριλίου αναφέρεται την άσκηση του δικαιώματος στην προειδοποίηση στον χώρο της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος με τους ακόλουθους όρους:

Άρθρο 1: «Κάθε φυσικό και νομικό πρόσωπο έχει το δικαίωμα να καταστήσει δημόσια ή να διαδώσει πληροφορία που αφορά γεγονός, δεδομένο ή πράξη από τη στιγμή που άγνοια αυτού του γεγονότος, του δεδομένου ή της πράξης μπορεί κατά τη γνώμη του να αποβεί επικίνδυνη για το περιβάλλον. Κάθε πληροφορία που δημοσιοποιείται πρέπει να απέχει από το να κάνει οποιονδήποτε συκοφαντικό ή βλαβερό υπαινιγμό».

Το κείμενο αυτό δίνει λαβή σε πολλές παρατηρήσεις:

– Το κείμενο είναι ιδιαίτερα ευρύ στον ορισμό των εμπλεκόμενων προσώπων, τα οποία μπορούν να είναι φυσικά ή νομικά. Έτσι, σύλλογοι ή συνδικάτα θα έχουν τη δυνατότητα να προβούν σε καταγγελίες. Καμία έννομη σχέση δεν είναι αναγκαία μεταξύ αυτού που προβαίνει σε καταγγελία και του υπαίτιου των πράξεων που καταγγέλλονται.

– Αυτές οι διαρροές πληροφοριών πρέπει να γίνονται καλή τη πίστει. Με άλλα λόγια, εάν η έρευνα αποδείξει ότι δεν υπάρχουν εύλογες βάσεις για την άσκηση δίωξης, ο πληροφοριοδότης δεν θα μπορεί να τιμωρηθεί. Πρέπει πάντως να παρατηρηθεί ότι σε αυτήν την περίπτωση η εταιρεία την οποία αφορά η διαρροή πληροφοριών μπορεί να τιμωρηθεί βαριά στο εμπορικό πεδίο ως αποτέλεσμα της διαρροής αυτής και της ακραίας ευαισθησίας της κοινής γνώμης σε τέτοια θέματα. Θα ήταν καλύτερο να θεσπιστεί μια πιο εμπιστευτική διαδικασία πριν η διαρροή φθάσει στο ευρύ κοινό. Παραδείγματος χάριν, η πληροφορία θα μπορούσε να δίδεται σε ανεξάρτητο οργανισμό που θα επιφορτιζόταν με την επαλήθευση των πληροφοριών πριν λάβουν γνώση τα ΜΜΕ.

– Πρόκειται για έναν νόμο νομοθετημένο στο πλαίσιο της δημόσιας υγείας και της διαφύλαξης του περιβάλλοντος, κάτι που εξηγεί ότι μόνο για τέτοια θέματα μπορεί να δοθούν πληροφορίες.

 

Πληροφοριοδότηση από εργαζόμενο

Το άρθρο 8 του ίδιου νόμου αφορά την παροχή πληροφοριών για έκνομες πράξεις από εργαζόμενους και συνεπώς τροποποιεί τα άρθρα 4133-1 μέχρι και 4133-5 του Κώδικα Εργασίας που αφορά την προειδοποίηση για έκνομες πράξεις εντός της επιχείρησης.

Οι εργαζόμενοι πρέπει καταρχήν να κάνουν χρήση των εσωτερικών διαδικασιών και κανονισμών, απευθυνόμενοι στον εργοδότη, που πρέπει να καταγράψει την προειδοποίησή τους σε ειδικό μητρώο και να πληροφορήσει τον εργαζόμενο για τη συνέχεια που θα δοθεί. Σε περίπτωση αδράνειας ή αρνητικής απάντησης, ο εργαζόμενος μπορεί να απευθυνθεί στους κρατικούς λειτουργούς σε νομαρχιακό επίπεδο. Η επιτροπή υγείας και ασφάλειας θα πληροφορηθεί σχετικά με τις προειδοποιήσεις και θα μπορεί να δράσει στις ίδιες συνθήκες με τον εργαζόμενο. Ο τελευταίος χαίρει της προστασίας που προβλέπεται από τον νόμο 1351-1 του Κώδικα Δημόσιας Υγείας.

 

2. Ανάλυση του νόμου της 11ης Οκτωβρίου 2013

Αυτό το πρόσφατο κείμενο θέσπισε διάταξη η οποία προσπαθεί να προστατεύσει τα άτομα που καλή τη πίστει δημοσιοποιούν περιπτώσεις συγκρούσεως συμφερόντων στη δημόσια σφαίρα. Τα άτομα που στοχοποιούνται από αυτές τις παράξενες συμπεριφορές είναι δημόσιοι λειτουργοί με την ευρεία έννοια του όρου, όπως υπουργοί και σύμβουλοι υπουργικών γραφείων, περιφερειακοί σύμβουλοι κ.λπ.

 

Προϋποθέσεις για την παροχή αυτής της προστασίας

Για να αποφευχθούν τυχόν αρνητικές παρεκκλίσεις κατά την εφαρμογή του νόμου αυτού, ο νόμος θέτει ορισμένες προϋποθέσεις σχετικά με την καταγγελία που μπορεί να γίνει:

1) στον εργοδότη,

2) στη δικαστική αρχή,

3) στην οργάνωση κατά της διαφθοράς.

Τα ΜΜΕ δεν θεωρούνται πλέον ως όργανα που μπορούν να γίνουν αποδέκτες τέτοιων πληροφοριών, αντίθετα με το τι ίσχυε στην προηγούμενη περίπτωση. Αυτή η διαφορά στην αντιμετώπιση μπορεί να μοιάζει παράξενη εάν αναλογισθεί κανείς ότι η πλειονότητα των υποθέσεων έχουν τεθεί στην αντίληψη των μέσων ενημέρωσης. Ο καλή τη πίστει πληροφοριοδότης δεν μπορεί ούτε να διωχθεί ούτε να υποστεί κυρώσεις από τον εργοδότη του. Η απόλυση, ο υποβιβασμός και άλλες κυρώσεις απαγορεύονται. Σε περίπτωση δικαστικής διαμάχης εναπόκειται στον εργοδότη να αποδείξει ότι η κύρωση είχε αντικειμενικό λόγο και δεν συνδεόταν με την παροχή πληροφοριών. Σε περίπτωση προειδοποιήσεων δοθέντων κακή τη πίστει και με την πρόθεση να βλάψουν, ο υπαίτιος μπορεί να διωχθεί ποινικά λόγω συκοφαντικής δυσφημήσεως.

 

Συμπεράσματα

Ακολουθώντας τα χνάρια ενός αριθμού μεγάλων δημοκρατικών χωρών, η Γαλλία άρχισε να ασχολείται με την προστασία των πληροφοριοδοτών. Αρκετές παρατηρήσεις επιβάλλονται για μια πρακτική που δεν ήταν γνώριμη στα μέρη μας, Πέρα από την ηθική πτυχή τού να ξέρουμε αν ο πολίτης πρέπει να συνεπικουρεί τη δικαιοσύνη (κάτι που ισχύει στις αγγλοσαξωνικές χώρες), η αποτελεσματικότητα αυτής της πρακτικής απεδείχθη στην περίπτωση της κατάδοσης οικονομικών εγκλημάτων. Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι αυτό θα ισχύσει και για τους πληροφοριοδότες.

Μετά από αυτό το πρώτο βήμα πρέπει να υποδείξουμε έναν νόμο που μόλις υιοθετήθηκε οριστικά στις 5 Νοεμβρίου 2013, ο οποίος διευρύνει την προστασία του ατόμου (εργαζομένου στον ιδιωτικό τομέα ή δημοσίου υπαλλήλου) που υποδεικνύει έγκλημα ή παράπτωμα που αφορά φοροδιαφυγή και το μεγάλο οικονομικό έγκλημα.