Στέφανος Μήτσιος
Partner Head of Tax Ernst & Young
Στις 6 Δεκεμβρίου 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια ανακοίνωση με τίτλο: «Σχέδιο Δράσης για την ενίσχυση της καταπολέμησης της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής» (COM (2012) 722 τελικό). Το Σχέδιο Δράσης εντοπίζει ενέργειες για την ενίσχυση της διοικητικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και τη στήριξη της ανάπτυξης των υφιστάμενων πολιτικών ορθής διακυβέρνησης και προσδιορίζει μια σειρά συγκεκριμένων μέτρων που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν, με την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει η απαραίτητη στήριξη από τα κράτη μέλη.
Η Επιτροπή απέστειλε στα κράτη μέλη δύο Συστάσεις που περιλαμβάνονται στις προτάσεις για νέες πρωτοβουλίες του Σχεδίου Δράσης: μία για τους φορολογικούς παραδείσους (υιοθέτηση ενός κοινού ορισμού και δημιουργία ενός συνόλου μέσων για την αντιμετώπισή τους) και μία για τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό (ενσωμάτωση προληπτικής ρήτρας στις Συμβάσεις Αποφυγής Διπλής Φορολογίας – ΣΑΔΦ των κρατών μελών και υιοθέτηση ενός Γενικού Κανόνα Αντικαταστρατήγησης στις εθνικές νομοθεσίες των κρατών μελών).
Το Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Το Σχέδιο Δράσης καλύπτει τρεις διαφορετικές κατηγορίες δραστηριοτήτων: υπάρχουσες πρωτοβουλίες, προτεινόμενες πρωτοβουλίες, μελλοντικές πρωτοβουλίες.
Υπάρχουσες πρωτοβουλίες
Η Επιτροπή προτρέπει τα κράτη μέλη να αρχίσουν να χρησιμοποιούν τα ήδη υπάρχοντα μέσα που έχει υιοθετήσει το Συμβούλιο για τη διοικητική συνεργασία, όπως η Οδηγία (2011/16/EU), η οποία προβλέπει την ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών μελών σχετικά με ορισμένα εισοδήματα και χρηματοοικονομικά προϊόντα.
Επιπλέον η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο:
- να υιοθετήσει την προταθείσα το 2008 αναθεώρηση της Οδηγίας για τη φορολόγηση των αποταμιεύσεων,
- να ολοκληρώσει το σχέδιο συμφωνίας του 2009 για την καταπολέμηση της απάτης και τη φορολογική συνεργασία με το Λιχτενστάιν και να εξουσιοδοτήσει την Επιτροπή να προχωρήσει σε αντίστοιχες διαπραγματεύσεις με άλλες τέσσερις γειτονικές τρίτες χώρες και
- να υιοθετήσει την πρόταση του 2012 για ένα Μηχανισμό Ταχείας Αντίδρασης κατά της απάτης όσον αφορά τον ΦΠΑ και την πρόταση του 2009 για την προαιρετική εφαρμογή του Μηχανισμού Αντίστροφης Επιβάρυνσης ΦΠΑ (από την οποία υιοθετήθηκε το 2010 μόνο το τμήμα που αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου).
Προτεινόμενες νέες πρωτοβουλίες
Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να δώσουν νέα ώθηση στον «Κώδικα Δεοντολογίας της Ε.Ε. για τη φορολογία των επιχειρήσεων». Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή, για παράδειγμα, προτείνει την επέκταση των δραστηριοτήτων της Ομάδας του Κώδικα Δεοντολογίας στα ειδικά φορολογικά καθεστώτα για μετόχους φυσικά πρόσωπα, τους διεθνώς αποσπασμένους εργαζομένους, καθώς και τα φυσικά πρόσωπα μεγάλης οικονομικής επιφάνειας.
Η Επιτροπή παρουσιάζει επίσης δύο νέα «εργαλεία» για τη βελτίωση της διοικητικής συνεργασίας στον τομέα της άμεσης φορολογίας: Την ιστοσελίδα TIN on Europa («Tax Identification Numbers»), η οποία παρέχει δείγματα των επισήμων εγγράφων ταυτότητας για να διευκολύνει την αναγνώριση και την καταγραφή των στοιχείων ΑΦΜ) και ένα ηλεκτρονικό σύστημα επιβεβαίωσης παρόμοιο με το VIES (VAT Information Exchange System) που αφορά τη μορφή των TINs. Η Επιτροπή εξέδωσε επίσης Κανονισμό για την υιοθέτηση τυποποιημένων εντύπων για την ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών και θέτει σε λειτουργία μια ηλεκτρονική εφαρμογή για τα έντυπα αυτά σε όλες τις γλώσσες της Ε.Ε. από την 1η Ιανουαρίου 2013.
Επιπλέον, οι νέες πρωτοβουλίες της Επιτροπής περιλαμβάνουν δύο Συστάσεις προς τα κράτη μέλη να αναπτύξουν συντονισμένη δράση σχετικά με τους φορολογικούς παραδείσους και τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό.
Σύσταση για τους φορολογικούς παραδείσους
Η Επιτροπή συνιστά την υιοθέτηση ενός κοινού ορισμού, στο πλαίσιο της Ε.Ε., των φορολογικών παραδείσων ως χωρών που δεν συμμορφώνονται με τα ελάχιστα πρότυπα της χρηστής διακυβέρνησης σε φορολογικά θέματα. Τα ελάχιστα πρότυπα πληρούνται όταν η τρίτη χώρα εφαρμόζει τις αρχές της διαφάνειας και της ανταλλαγής πληροφοριών και δεν εφαρμόζει επιζήμια φορολογικά μέτρα στον τομέα της φορολογίας των επιχειρήσεων, σύμφωνα με τον «Κώδικα Συμπεριφοράς της Ε.Ε. για τη Φορολογία των Επιχειρήσεων».
Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη:
- να καταρτίζουν από κοινού «μαύρη λίστα» των τρίτων χωρών που χαρακτηρίζονται ως φορολογικοί παράδεισοι,
- να αναστείλουν ή να διακόψουν υπάρχουσες ΣΑΔΦ με τρίτες χώρες που περιλαμβάνονται στη «μαύρη λίστα»,
- να προσφέρουν στενότερη συνεργασία και βοήθεια στην «ανάπτυξη τρίτων χωρών εκτός «μαύρης λίστας»,
- να προωθήσουν τη σύναψη διμερών προγραμμάτων συνεργασίας με τρίτες χώρες εκτός «μαύρης λίστας».
Σύσταση για επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό
Η Επιτροπή συνιστά στα κράτη μέλη να συντονίσουν κοινές δράσεις για την αντιμετώπιση περιπτώσεων της διπλής έκπτωσης και της διπλής μη φορολόγησης. Ως διπλή μη φορολόγηση ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία «το εισόδημα δεν φορολογείται από οποιαδήποτε από τις εμπλεκόμενες φορολογικές δικαιοδοσίες».
Για την αποφυγή της διπλής μη φορολόγησης:
- Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να διασφαλίζουν, στο πλαίσιo των ΣΑΔΦ, ότι το εισόδημα μπορεί να παραμείνει αφορολόγητο σε ένα συμβαλλόμενο κράτος μόνο εάν υπόκειται σε φόρο στο άλλο συμβαλλόμενο κράτος (το οποίο μπορεί να είναι είτε άλλο κράτος μέλος ή τρίτη χώρα). Η Σύσταση περιλαμβάνει διάταξη την οποία τα κράτη μέλη καλούνται να συμπεριλάβουν στις συνθήκες τους για το σκοπό αυτό.
- Ομοίως, κράτη μέλη τα οποία εφαρμόζουν τη μέθοδο της εξαίρεσης καλούνται να υιοθετήσουν διατάξεις για την αποφυγή της διπλής μη φορολόγησης.
- Τέλος, τα κράτη μέλη καλούνται να υιοθετήσουν ένα Γενικό Κανόνα Αντικαταστρατήγησης για τον οποίο η Σύσταση περιέχει σχετική προτεινόμενη διάταξη.
Mελλοντικές πρωτοβουλίες
Στο Σχέδιο Δράσης η Επιτροπή ανακοινώνει την πρόθεσή της να προτείνει τη νομοθετική τροποποίηση της Οδηγίας για τις μητρικές και θυγατρικές εταιρείες, ώστε να αντιμετωπιστεί η χρήση υβριδικών μορφών χρηματοδότησης. Η Επιτροπή αναγνωρίζει επίσης ότι τα πραγματικά αποτελέσματα στον τομέα αυτό θα απαιτήσουν πολιτική στήριξη από τα κράτη μέλη.
Λοιπές βραχυπρόθεσμες δράσεις (μέχρι το Δεκέμβριο του 2013) περιλαμβάνουν:
- Την ανάπτυξη και προώθηση, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), εργαλείων πληροφορικής και εντύπων της Ε.Ε. για τη διασυνοριακή ανταλλαγή πληροφοριών.
- Την προετοιμασία ενός κώδικα των φορολογουμένων της Ε.Ε., ο οποίος θα περιέχει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τόσο των φορολογουμένων όσο και των φορολογικών αρχών.
- Την προώθηση στενότερης συνεργασίας με άλλα όργανα επιβολής του νόμου, περιλαμβανομένης πρότασης νόμου σχετικά με την Οδηγία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ώστε τα φορολογικά αδικήματα να ενεργοποιούν την εφαρμογή της νομοθεσίας για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.
- Τη διευκόλυνση των φορολογικών ελέγχων (περιλαμβανομένης της προετοιμασίας του εδάφους για ενδεχόμενους μελλοντικούς κοινούς ελέγχους) μέσω της διευκόλυνσης της παρουσίας εντός της Ε.Ε. αλλοδαπών αξιωματούχων στα γραφεία των φορολογικών αρχών και των φορολογουμένων.
Οι μεσοπρόθεσμες ενέργειες (μέχρι το Δεκέμβριο του 2014), μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν:
- την ανάπτυξη λύσεων πληροφορικής για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών για συγκεκριμένες κατηγορίες εισοδήματος,
- τη δημιουργία ευρωπαϊκού ΑΦΜ,
- την ανάπτυξη μεθοδολογίας και κατευθυντήριων γραμμών για τη βελτίωση της πρόσβασης των φορολογικών αρχών σε πληροφορίες σχετικά με τη μετακίνηση κεφαλαίων,
- την επέκταση του συστήματος Eurofisc στην άμεση φορολογία (για τον εντοπισμό και τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τα χρησιμοποιούμενα σχήματα και τις σχετικές τάσεις και τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό) και
- την ευθυγράμμιση των διοικητικών και ποινικών κυρώσεων για φορολογικά αδικήματα.
Οι μακροπρόθεσμες δράσεις (πέραν του 2014) περιλαμβάνουν:
- τη δημιουργία μεθοδολογίας για τη διενέργεια κοινών ελέγχων,
- τη διευκόλυνση της αμοιβαίας άμεσης πρόσβασης στις εθνικές βάσεις δεδομένων στον τομέα της άμεσης φορολογίας και
- την ανάπτυξη πρότασης για μια ενιαία νομική βάση για τη διοικητική συνεργασία για όλους τους φόρους (αντί τεσσάρων διαφορετικών, όπως συμβαίνει σήμερα).
Οι επιπτώσεις
Το Σχέδιο Δράσης και οι Συστάσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σε νομοθετικές προτάσεις ή/και τροποποιήσεις στις υπάρχουσες ΣΑΔΦ, καθώς και σε προτάσεις για την αναθεώρηση των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επιπλέον, η ρύθμιση για τους φορολογικούς παραδείσους επιδιώκει να επεκτείνει τον ορισμό τους πέραν της κατάταξής τους έως σήμερα από τον ΟΟΣΑ στη βάση της έλλειψης διαφάνειας και ανταλλαγής πληροφοριών, ώστε να συμπεριλαμβάνονται και χώρες με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές. Δεδομένου ότι η άμεση φορολογία εμπίπτει γενικά στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, μένει να δούμε αν όλα τα κράτη μέλη θα είναι πρόθυμα να δεχτούν και να υιοθετήσουν τις διάφορες ειδικές δράσεις που προτείνονται από την Επιτροπή. Επιπλέον, προς το παρόν, οι νομοθετικές προτάσεις της Ε.Ε. για φορολογικά θέματα απαιτούν την ομόφωνη έγκριση όλων των κρατών μελών στο Συμβούλιο και ενδέχεται να μην είναι όλα τα κράτη μέλη υπέρ της πολιτικής που η Επιτροπή προτίθεται να αναπτύξει.
Συνεπώς, η αναθεώρηση της Οδηγίας περί μητρικών και θυγατρικών για την αντιμετώπιση της διπλής μη φορολόγησης υβριδικών μορφών χρηματοδότησης δεν φαίνεται να είναι άμεση. Ωστόσο, δεν πρέπει να υποτιμάται ο αντίκτυπος που ενδέχεται να έχει η συγκεκριμένη ανακοίνωση, δεδομένου ότι πηγάζει από σαφή εντολή από το Συμβούλιο της Ευρώπης στις 2 Μαρτίου 2012 και ως εκ τούτου υποστηρίζεται και παρακολουθείται από τα ίδια τα κράτη μέλη της Ε.Ε.
Τέλος, ακόμη και χωρίς περαιτέρω ενέργειες, η δημοσίευση και μόνο του Σχεδίου Δράσης και των Συστάσεων ενδέχεται να έχει αντίκτυπο στις διοικητικές πρακτικές που εφαρμόζονται από τις φορολογικές αρχές σε διάφορα κράτη μέλη.