Kωνσταντίνος Λευκαδίτης, Διευθυντής, Τμήμα Διαχείρισης Χρηματοοικονομικών Κινδύνων ΚPMG
Χρήστος Πήτερ Τσάβαλος, Σύμβουλος, Τμήμα Διαχείρισης Χρηματοοικονομικών Κινδύνων ΚPMG
Νέα δεδομένα δημιουργούνται στην αγορά, σε μια εποχή όπου έχουμε δει να καταρρέουν μεγάλα χρηματοοικονομικά ιδρύματα. Η κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος συμπαρασύρει ταυτόχρονα σε κατάρρευση και τα μεγάλα χρηματιστήρια. Η πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση έλαβε συστημικές διαστάσεις, υπό την έννοια ότι επηρέασε την πρόσβαση ενός μεγάλου αριθμού πιστωτικών ιδρυμάτων στη χρηματοδότησή τους. Οι τραπεζικές αυτές κρίσεις, μέσα σε αυτές και η υφιστάμενη ελληνική, δημιουργούν αυξανόμενη παγκόσμια οικονομική αβεβαιότητα και οδηγούν τους ρυθμούς ανάπτυξης σε πτώση.
Πλέον έχει καταστεί ζωτικής σημασίας για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα οποία ενεργούν ως μεσάζοντες της πρωτογενούς αγοράς κεφαλαίου, η συμμετοχή τους σε μηχανισμούς παρακολούθησης και εποπτικής αξιολόγησης. Η επανεξέταση των επιχειρησιακών τους σχεδίων και των αναλαμβανόμενων κινδύνων είναι πλέον αναγκαία, ώστε να μπορέσουν να «θωρακιστούν» μπροστά σε ανάλογες καταστάσεις. Θα πρέπει να αποφευχθεί το ενδεχόμενο πτώχευσής τους με επιπτώσεις για ολόκληρη την οικονομία. Τα προληπτικά μέτρα είναι σίγουρα περισσότερο αποδοτικά απ’ ό,τι οι εκ των υστέρων επιβαλλόμενοι έλεγχοι κεφαλαίων ή από μέτρα ανάκαμψης ή εξυγίανσης «έσχατης λύσης», τα οποία μπορούν μερικές φορές να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης μιας περαιτέρω ύφεσης στο ήδη παρακμάζον οικονομικό σύστημα μιας χώρας.
Ως εκ τούτου, βασική προτεραιότητα για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι να εντοπίσουν άμεσα και να καθορίσουν έναν σημαντικό αριθμό ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών, που θα προειδοποιούν εγκαίρως μελλοντικές καταστάσεις κρίσεως και οι οποίοι θα βασίζονται τόσο στις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες όσο και στη χρηματοοικονομική κατάσταση του ίδιου του ιδρύματος. Στα πιστωτικά ιδρύματα, στα οποία θα παρατηρείται απόκλιση στις τιμές των ανωτέρω δεικτών, θα δίνεται χρόνος από τις εποπτικές αρχές προκειμένου να εφαρμόσει η διοίκησή τους όλα τα αναγκαία μέτρα για την αποκατάσταση έγκαιρα της βιωσιμότητάς τους ακόμη, και σε περιόδους ακραίων οικονομικών πιέσεων.
Για να υπάρξει μια αποτελεσματική αντιμετώπιση των ανωτέρω, αλλά και για να οπλιστούν καλύτερα τα πιστωτικά ιδρύματα, οι εποπτικές αρχές έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια εγκυκλίους με σχετικές οδηγίες, που τα πιστωτικά ιδρύματα οφείλουν να εφαρμόσουν. Υπό το πρίσμα αυτό, η τήρηση των ρυθμιστικών πλαισίων και απαιτήσεων, όπως είναι:
– η ICAAP/ILAAP (Internal Capital/Liquidity Adequacy Assessment Process), που αφορά την εσωτερική αξιολόγηση επάρκειας εσωτερικού κεφαλαίου και ρευστότητας του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος,
– η πρόσφατη οδηγία 2014/59/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Μαΐου 2014 για τη θέσπιση πλαισίου για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των πιστωτικών ιδρυμάτων,
– η δημοσίευση EBA-GL-2015-02 της 6ης Μαΐου 2015, για τον ελάχιστο αριθμό ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών ανάκαμψης που πρέπει να διατηρούν τα πιστωτικά ιδρύματα και να γνωστοποιούν στις εποπτικές αρχές, έχει ως αποτέλεσμα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης να υποχρεούνται τελικά να παρακολουθούν διάφορους ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες για την προληπτική αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης.
Σύμφωνα με τις προηγούμενες εποπτικές οδηγίες, ένα πλαίσιο ενδεικτικών ποσοτικών δεικτών του σχεδίου ανάκαμψης φαίνεται στον Πίνακα 1.
Οι ποιοτικοί δείκτες μπορούν να περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, μια ανάλυση των λοιπών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς και περιπτώσεις εξυγίανσής τους.
Οι ποσοτικοί δείκτες μετρούν το σημείο στο οποίο υπάρχει μια σημαντική επιδείνωση της κατάστασης του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος, ώστε τα ιδρύματα να μπορούν να εντοπίσουν έγκαιρα τυχόν προβλήματα ρευστότητας, κεφαλαιακών αποθεμάτων, κερδοφορίας και ποιότητας του ενεργητικού τους.
Ο σκοπός αυτής της ανάλυσης είναι να προειδοποιήσει τα υψηλόβαθμα στελέχη του, καθώς και τις αρμόδιες εποπτικές αρχές, πότε ένα ορισμένο όριο έχει παραβιαστεί, ώστε να αναληφθούν άμεσα κατάλληλες δράσεις για να κλείσουν τα σχετικά κενά/προβλήματα που έχουν εντοπιστεί. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει το κάθε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ποικίλλουν σημαντικά, ανάλογα με την οργανωτική του δομή, τη μετοχική δομή, το χρηματοδοτικό του μοντέλο, τις δραστηριότητες και λειτουργίες του, το μέγεθος των διασυνδέσεων και αλληλεξαρτήσεων με άλλα ιδρύματα ή νομικά πρόσωπα, καθώς και με το χρηματοπιστωτικό σύστημα στο σύνολό του. Κατά συνέπεια, είναι ιδιαίτερα σκόπιμο οι δείκτες (με επεξηγηματική ισχύ) να υπολογίζονται και να παρακολουθούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα από κάθε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και να έχουν συμφωνηθεί από τις αρμόδιες αρχές κατά την εκτίμηση υλοποίησης του σχεδίου ανάκαμψης (recovery plan) ή του σχεδίου έκτακτης χρηματοδότησης (contingency funding plan).
Για το ίδιο το πιστωτικό ίδρυμα, η επάρκεια κεφαλαίων, οι προβλέψεις, η ρευστότητα και η καλύτερη πληροφόρηση (συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων για τα εκτός ισολογισμού στοιχεία) θα πρέπει να είναι πιο απαιτητικά στις καλές εποχές, για να μπορέσει το πιστωτικό ίδρυμα να θωρακιστεί καλύτερα για τις δύσκολες στιγμές. Ο σκοπός είναι η ασφάλεια των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από τις τάσεις προ-κυκλικότητας, η διατήρηση της κεφαλαιακής τους επάρκειας και η επάρκεια ρευστότητας. Τα τελευταία αποτελούν τα βασικά σημεία για την επιβίωση του πιστωτικού ιδρύματος.
Καθίσταται ολοένα και πιο σημαντικό για τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς να κατανοήσουν το μοναδικό πλαίσιο λειτουργίας τους, ώστε να εφαρμόσουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς παρακολούθησης, ως μέσο άμυνας από ένα οικονομικό στραγγαλισμό.
Δεδομένης της απρόβλεπτης φύσης/συμπεριφοράς των διεθνών αγορών και της αυξανόμενης αστάθειας του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, είναι σαφές ότι, εάν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν εφαρμόζουν πρότυπα ορθής και έγκαιρης παρακολούθησης και επαναξιολόγησης, θα αντιμετωπίσουν αυξημένη ανασφάλεια, που μπορεί ενδεχομένως να τους οδηγήσει σε μια κατάσταση αφερεγγυότητας ή διάλυσης.
Capital Indicators (Δείκτες κεφαλαίων)
Common Equity Tier 1 Ratio (CET1) [Δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1]
Total Capital Ratio (CAR) [Δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας]
Leverage Ratio [Δείκτης μόχλευσης]
Liquidity Indicators (Δείκτες ρευστότητας)
Liquidity Coverage Ratio (LCR) [Δείκτης κάλυψης ρευστότητας]
Net Stable Funding Ratio (NSFR) [Δείκτης καθαρής σταθερής χρηματοδότησης
Cost of wholesale funding [Κόστος εταιρικών καταθέσεων]
Profitability Indicators (Δείκτες κερδοφορίας)
Return on Assets (ROA) or Return on Equity (ROE) [Απόδοση ενεργητικού ή Απόδοση ιδίων κεφαλαίων]
Significant operational losses [Σημαντικές λειτουργικές ζημιές]
Asset quality Indicators (Δείκτες ποιότητας ενεργητικού)
Growth Rate of Gross Non-Performing Loans [Ρυθμός ανάπτυξης των μη εξυπηρετούμενων δανείων]
Coverage Ratio [Provisions/(Total Non-Performing Loans)] [Δείκτης κάλυψης των μη εξυπηρετούμενων δανείων από προβλέψεις]
Market based indicators (Δείκτεςαγοράς)
Rating Under Review or/ Rating Downgrade [Μεταβολή πιστοληπτικής αξιολόγησης]
CDs Spread [Επιτόκια ασφαλίστρων κινδύνου]
Stock Price Variation [Διακύμανση τιμής μετοχής]
Macroeconomic factors (Μακροοικονομικοί παράγοντες)
GDP Variations [Διακύμανση ΑΕΠ]
CDs of Sovereigns [Συμφωνίες αθέτησης υποχρέωσης κυβερνήσεων]