Κωνσταντίνος Μίχαλος
Η Ελλάδα χρειάζεται εθνικό σχέδιο, σύνεση, συναίνεση και συνεργασία
Πρόεδρος EBEA
Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία που δημοσιοποίησε η ΕΛΣΤΑΤ στα τέλη Αυγούστου 2016, η ελληνική οικονομία κατέγραψε το πρώτο εξάμηνο του έτους βαθύτερη ύφεση, σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις. Συγκεκριμένα, το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε σε ετήσια βάση κατά 0,9% το δεύτερο τρίμηνο του 2016, αντί 0,7% που ήταν αρχική πρόβλεψη. Το πρώτο τρίμηνο, η μείωση ανήλθε σε 1% έναντι 0,8% της αρχικής πρόβλεψης. Η Ελλάδα είναι, μάλιστα, η μόνη χώρα της Ε.Ε. που κατέγραψε ύφεση στο β’ τρίμηνο του 2016 σε ετήσια βάση.
Στο αμέσως επόμενο διάστημα, η οικονομία μας θα βρεθεί αντιμέτωπη με σημαντικές προκλήσεις, καθώς μέχρι το τέλος του 2016 θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση του προγράμματος προσαρμογής και να έχουν αποφευχθεί πρόσθετα εμπόδια, όπως μια πιθανή υστέρηση σε σχέση με τους στόχους του προϋπολογισμού, η οποία θα οδηγήσει στη λήψη νέων περιοριστικών μέτρων.
Ιδιαίτερα ανησυχητική για την πορεία της ελληνικής οικονομίας το 2016 είναι και η εμφανής «καθίζηση» των εξαγωγών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στο επτάμηνο Ιανουαρίου – Ιουλίου 2016 οι συνολικές εξαγωγές, συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών, παρουσίασαν μείωση της τάξης του 7,2% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2015. Ακόμη και με την εξαίρεση των πετρελαιοειδών, που παρουσίασαν τη σημαντικότερη πτώση (-22,65%), οι εξαγωγές εξακολουθούν να εμφανίζουν μείωση, της τάξης του 0,9%.
Παράλληλα, η αύξηση των φόρων και των ασφαλιστικών εισφορών, η κατάργηση της ρύθμισης των 100 δόσεων για τις οφειλές σε ασφαλιστικά ταμεία και δημόσιο, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη έλλειψη ρευστότητας, δημιουργούν νέες ασφυκτικές πιέσεις στην αγορά. Οι πιέσεις αυτές ήδη οδηγούν σε ένα νέο κύμα πτωχεύσεων επιχειρήσεων, αλλά και σε λύσεις ανάγκης, όπως η μετεγκατάσταση στο εξωτερικό, ακόμα και από αυτοαπασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες. Οι συνέπειες αναμένεται να γίνουν εμφανείς στο επόμενο διάστημα, τόσο στο επίπεδο της απασχόλησης, λόγω της απώλειας θέσεων εργασίας, όσο και στο επίπεδο του προϋπολογισμού, μέσω της απώλειας εσόδων για το κράτος και τα ασφαλιστικά ταμεία.
Με βάση τα σημερινά δεδομένα, η εκτίμηση για πτώση του ΑΕΠ κατά 0,3% στο σύνολο του 2016 θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να επαληθευθεί, καθώς κάτι τέτοιο θα απαιτούσε μηδενισμό της ύφεσης στο β’ εξάμηνο. Ακόμη όμως και με βάση αυτή την αισιόδοξη πρόβλεψη, το ΑΕΠ της χώρας στα τέλη του 2016 θα ανέλθει σε 175 δισ. ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι από το 2009 θα έχουν χαθεί σωρευτικά από την ελληνική οικονομία 62,4 δισ. ευρώ. Τα πράγματα σαφώς μπορούν να γίνουν χειρότερα, εάν συνεχιστεί το εφαρμοζόμενο ώς τώρα μείγμα δημοσιονομικής πολιτικής, το οποίο στηρίζεται στην υπερφορολόγηση του ιδιωτικού τομέα. Η πολιτική η οποία αφαιρεί πόρους από την αγορά για να συντηρηθεί ένα όλο και πιο αναποτελεσματικό κράτος, όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας αλλά, αντίθετα, το οξύνει, διαιωνίζοντας τις συνθήκες ύφεσης.
Δίδαγμα για την Ελλάδα θα έπρεπε να αποτελεί το παράδειγμα της Ιρλανδίας, οι κυβερνήσεις της οποίας αρνήθηκαν να εφαρμόσουν μέτρα αύξησης των φορολογικών συντελεστών, στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής, παρά τις –υστερόβουλες– πιέσεις των δανειστών. Αντίθετα, προώθησαν βαθύτερες διαρθρωτικές αλλαγές και εστίασαν στον περιορισμό των κρατικών δαπανών. Ως αποτέλεσμα, η Ιρλανδία κατάφερε να βγει νωρίς από την επιτήρηση των δανειστών και να ανακάμψει οικονομικά. Σήμερα η οικονομία της αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της βελτιώνεται σταθερά.
Για να έχει ελπίδες η Ελλάδα να βρεθεί σε αντίστοιχη θέση, χρειάζεται ορατή αλλαγή πολιτικής. Για να επιστρέψει η οικονομία της χώρας στα προ κρίσης επίπεδα και για να ανακτηθεί το βιοτικό επίπεδο που χάθηκε στα χρόνια των μνημονίων, απαιτείται ένα εθνικό σχέδιο για την προσέλκυση επενδύσεων συνολικού ύψους τουλάχιστον 100 δισ. ευρώ.
Το σχέδιο αυτό θα συμπεριλαμβάνει κίνητρα για τη δραστηριοποίηση όχι μόνο ξένων επενδυτών αλλά και των εγχώριων επιχειρηματικών δυνάμεων. Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η σταδιακή επιστροφή κεφαλαίων από το εξωτερικό και η αξιοποίηση αδρανών κεφαλαίων εντός της χώρας. Η προσπάθεια αυτή περνά, βεβαίως, μέσα από τη δραστική βελτίωση του φορολογικού συστήματος και την προώθηση γενναίων μέτρων και μεταρρυθμίσεων για την αναβάθμιση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
Ειδικότερα, θα απαιτηθούν ουσιαστικά μέτρα και παρεμβάσεις στους εξής τομείς:
➜ Μείωση φορολογικών συντελεστών: καθιέρωση ενιαίου flat rate συντελεστή φορολογίας εισοδήματος για τις επιχειρήσεις, που δεν θα ξεπερνά το 20%, καθώς και σταδιακή μείωση των συντελεστών ΦΠΑ.
➜ Συρρίκνωση του κράτους, βελτίωση της δημόσιας διοίκησης και αποτελεσματικότερος έλεγχος των κρατικών δαπανών:
• Εκτεταμένες συγχωνεύσεις και καταργήσεις μεταξύ των 1.500 φορέων του δημοσίου, διαμόρφωση σύγχρονων οργανογραμμάτων στη δημόσια διοίκηση, θέσπιση ποσοτικών και ποιοτικών στόχων παραγωγικότητας σε όλα τα επίπεδα, υιοθέτηση συστημάτων αξιολόγησης με κίνητρα και μηχανισμούς για την επιβράβευση και την προσέλκυση των αρίστων.
• Αναθεώρηση του συστήματος χρηματοδότησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με αποδέσμευση από τον φόρο εισοδήματος και τον ΦΠΑ και απόδοση στην Τ.Α. φόρων με γεωγραφικό χαρακτήρα (π.χ. φόρος ακινήτων, τέλη κυκλοφορίας).
• Αναθεώρηση της πρακτικής των δεσμευμένων πόρων υπέρ τρίτων προς την κατεύθυνση της κατάργησής τους. Όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη, αυτή θα πρέπει να καλύπτεται από άμεσες δαπάνες.
• Χορήγηση κοινωνικών επιδομάτων και παροχών, με αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια.
➜ Διεύρυνση της φορολογικής βάσης και αύξηση της εισπραξιμότητας των φόρων:
• Θέσπιση δύο μόνο συντελεστών φορολογίας εισοδήματος, 22% και 33%, για όλα τα είδη εισοδημάτων.
• Κατάργηση του συμπληρωματικού ΕΝΦΙΑ και διατήρηση του κύριου, με μεταφορά του στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
• Κατάργηση φοροαπαλλαγών και εκπτώσεων.
• Υιοθέτηση κινήτρων για τη χρήση του πλαστικού χρήματος και για την άμεση ηλεκτρονική είσπραξη του ΦΠΑ. Θέσπιση υποχρεωτικής εγκατάστασης του ειδικού τερματικού (POS) από εμπόρους και ελεύθερους επαγγελματίες, με επιδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους.
• Αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του παρεμπορίου και σύσταση ειδικού σώματος δίωξης.
➜ Επιτάχυνση και ολοκλήρωση των διαρθρωτικών αλλαγών:
• Ολοκλήρωση της προσαρμογής της εργατικής νομοθεσίας στα ευρωπαϊκά δεδομένα.
• Ολοκλήρωση του κτηματολογίου και του χωροταξικού σχεδιασμού.
• Απλοποίηση και κωδικοποίηση της νομοθεσίας.
• Επιτάχυνση της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης.
• Δημιουργία Βιομηχανικών και Επιχειρηματικών Πάρκων.
• Διαμόρφωση συνθηκών για μια πραγματική ανταγωνιστική αγορά ενέργειας, που θα λειτουργεί σε όφελος προμηθευτών και καταναλωτών.
• Αποφασιστικές παρεμβάσεις, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, για τη μείωση του κόστους της ενέργειας και ειδικά των βιομηχανικών τιμολογίων.
➜ Στήριξη εξαγωγικής δραστηριότητας:
• Διάθεση πόρων από τον αναπτυξιακό νόμο και το ΕΣΠΑ για τη στήριξη επενδύσεων των επιχειρήσεων με εξαγωγικό προσανατολισμό.
• Επέκταση των προγραμμάτων συγχρηματοδότησης και παροχής εγγυήσεων σε επιχειρήσεις με εξαγωγικό προσανατολισμό.
• Παροχή ειδικών κινήτρων, μέσω της φορολογίας, για την άσκηση εξωστρεφούς δραστηριότητας: κατάργηση της εισφοράς 0,6% του Ν. 128/75, αναγνώριση έκπτωσης 0,5% για επισφαλείς απαιτήσεις επί των πωλήσεων των εξαγωγικών επιχειρήσεων (Ν. 2238/1994), κατάργηση του χαρτοσήμου 3,6% των ταμειακών διευκολύνσεων και των δανείων μετόχων.
• Επιτάχυνση και απλοποίηση της διαδικασίας επιστροφής του ΦΠΑ στις εξαγωγικές επιχειρήσεις.
• Δημιουργία Αναπτυξιακής Τράπεζας Εξαγωγών – Εισαγωγών, για την εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων προχρηματοδότησης εξαγωγών.
➜ Επιτάχυνση των αποκρατικοποιήσεων και του σχεδίου αξιοποίησης της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, με αναπτυξιακά κριτήρια και γνώμονα τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας για τις τοπικές και την εθνική οικονομία.
➜ Ανάπτυξη και ταχεία προώθηση συγκεκριμένων projects προσέλκυσης επενδύσεων, όπως η αξιοποίηση του Ελληνικού, η αξιοποίηση περιφερειακών αεροδρομίων και λιμένων, η κατασκευή αιολικών πάρκων, η δημιουργία εμπορευματικών κέντρων και κόμβων συνδυασμένων μεταφορών, η υλοποίηση μεγάλων ενεργειακών έργων, όπως η κατασκευή Τερματικού Σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στη Βόρεια Ελλάδα.
➜ Σταθεροποίηση και ανάκτηση του ρόλου του τραπεζικού συστήματος, ως πυλώνα στήριξης της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η εφαρμογή βιώσιμης λύσης στο θέμα της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με σεβασμό στις αρχές του υγιούς ανταγωνισμού, αλλά και διοικήσεις οι οποίες θα λειτουργούν με γνώμονα το μακροπρόθεσμο συμφέρον του τραπεζικού τομέα και συνολικά της ελληνικής οικονομίας.
Η Ελλάδα μπορεί, στο επόμενο διάστημα, να πάει καλύτερα. Χρειάζεται, όμως, τολμηρές πολιτικές, που θα υποστηριχθούν από σοβαρές και υπεύθυνες πολιτικές ηγεσίες, πέρα από ιδεολογικές παρωπίδες και μικροκομματικές στρατηγικές. Τώρα είναι η ώρα για σύνεση, συναίνεση και συνεργασία.