• Σήμερα είναι: Δευτέρα, 10 Φεβρουαρίου, 2025

ΜΙΑ ΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Ν.ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ Ν.ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ

Ποια είναι τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας

Πρόκειται για ένα αιρετικό βιβλίο που αφηγείται την πρόσφατη πολιτικο-οικονομικο-κοινωνική ιστορία της χώρας μας κάτω από ένα νέο πρίσμα. Ο καθηγητής οικονομικής ιστο- ρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Κώστας Κωστής καταθέτει την άποψή του για το πώς εξελίχθηκε το ελληνικό κράτος, ποια είναι η ιδιοτυπία του και τα προβλήματά του. Χρησιμοποιώντας αναλυτικά εργαλεία έρχεται σε κόντρα με παραδεδεγμένες απόψεις για τη διαμόρφωση του ελληνικού κράτους. Μιλάει για τις πολιτικές ελίτ και τον ρόλο τους, τον ιδεολογικό σωβινισμό των Ελλήνων αλλά και το μέλλον των αλλαγών, τονίζοντας με έμφαση ότι αυτές θα προέλθουν από το κατεστημένο.

Screen Shot 2014-01-27 at 2.34.59 μ.μ.

Τιτλοφόρησε το βιβλίο του Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας από μια έκφραση που χρησιμοποίησαν οι δυτικοευρωπαίοι στη δεκαετία 1850-1860 για να χαρακτηρίσουν τη συμπεριφορά των Ελλήνων. Τον ίδιο χαρακτηρισμό έδωσαν και δύο σημαντικοί λόγιοι, ο Σπ. Ζαμπέ- λιος και ο Σ. Κουμανούδης, όπου ο καθένας με τον δικό του τρόπο επισημαίνει είτε ότι μερικές φορές το «τραβάμε» είτε ότι δεν ξέρουμε τι θέλουμε. Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως η δημιουργία του ελληνικού κράτους σε μεγάλο βαθμό είναι αποκύημα πολλών συμπτώσεων: οι δυτικοί ανακαλύπτουν την Ελλάδα και τον δυτικό πολιτισμό. Μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία δημιουργούνται δομές που αφορούν τους ορθόδοξους, οι οποίοι στη συνέχεια εκμεταλλεύονται αυτό το παρελθόν. Έτσι έχουμε ένα διεθνές περιβάλλον που πιέζει προς αλλαγές και εσωτερικούς μετασχηματισμούς που είναι σε μεγάλο βαθμό απόρροια αυτών των δυτικών πιέσεων και μεταβολών.

Στο βιβλίο του ο Κώστας Κωστής δίνει έμφαση στις ελίτ, λέγοντας ότι σε όλες τις επαναστάσεις υπάρχουν κάποιες περιθωριακές ελίτ. Έχει δηλώσει ότι «οι περιθωριακές ελίτ –ένας διεθνής όρος– αναφέρονται στη Φιλική Εταιρεία. Δεν είναι όμως αυτές οι ελίτ που διαμορφώνουν την αντίληψη για την ύπαρξη ή διαμόρφωση του ποιοι είναι οι Έλληνες. Κυρίως περιθωριακές ελίτ είναι αυτές που κατανοούν τις αλλαγές, στηρίζουν αυτές τις αλλαγές για να οδηγήσουν στην επανάσταση. Αρχικά αυτές εμφανίζονται σε ένα περιβάλλον αυτοκρατορικού τύπου, όπως είναι οι Φαναριώτες, οι κύκλοι του Πατριαρχείου, αλλά και τοπικές ελίτ, προύχοντες, καραβοκύρηδες. Αντιστοιχούν, κυρίως, σε αγροτικές κοινωνίες. Προϊόντος του χρόνου κάποιες χάνονται και άλλες, νέες, εμφανίζονται».

Για τη συγγραφή της ιστορίας του δύο είναι τα βασικά του εργαλεία: το διεθνές περιβάλλον και ο έλεγχος του πληθυσμού. Δεν είναι οπαδός των μεγάλων θεωριών που προσπαθούν να τα εξηγήσουν όλα με κοινωνικούς μετασχηματισμούς που σώνει και καλά πρέπει να τους ανακαλύψουμε. Πιστεύει ότι υπάρχουν εργαλεία που συνάδουν με τη λογική του κράτους. Το ένα είναι το διεθνές περιβάλλον. Το άλλο είναι ο μηχανισμός του κράτους. Λέει κάπου ότι ένα κράτος μπορούμε να το καταλάβουμε από το στρατό του, πώς δηλαδή διαχειρίζεται τους πληθυσμούς του. Ομοίως τα δημόσια οικονομικά δείχνουν πώς αντιλαμβάνεται το κράτος την οικονομική διαχείριση των πόρων. Ο συγγραφέας φέρνει ως παράδειγμα τον Τρικούπη, ο οποίος έκανε μια μεγάλη τομή αντιλαμβανόμενος το διεθνές περιβάλλον και αναλαμβάνοντας μια φυγή προς τα εμπρός που οδήγησε την Ελλάδα σε μεγάλους μετασχηματισμούς. Ο Τρικούπης δημιούργησε μια οικονομία για να μπορέσει να δημιουργήσει ένα στρατό που να μπορεί να πολεμήσει. Μέχρι τότε ο στρατός ήταν για να επιβάλλει την εσωτερική τάξη. Αυτό θεωρεί ότι είναι ένα νέο στοιχείο και όχι η εμφάνιση κάποιων αστών, που μάλλον εμφανίζονται ως αποκύημα των ενεργειών Τρικούπη παρά ως προϋποθέσεις αυτών των ενεργειών. Γι’ αυτό ο συγγραφέας δεν χρεώνει όλη την κακοδαιμονία μας στην έλλειψη μιας ελληνικής αστικής τάξης. Αυτές, έχει πει, «είναι οι εμμονές και η φτώχεια της ελληνικής ιστορίας, η οποία δεν μπορεί να ξεφύγει από τα σχήματα αυτού του τύπου. Αν ψάξετε την εγχώρια βιβλιογραφία, από τον 18ο αιώνα αναζητούμε κάποιους αστούς που θα φέρουν την αλλαγή στην Ελλάδα. Κι όμως οι αλλαγές γίνονται».

Σε αυτούς που λένε ότι η ελληνική δημοκρατία είναι «ανάπηρη» και στους άλλους που ισχυρίζονται ότι για όλα φταίει η μεταπολίτευση έχει απαντήσει λέγοντας: «Πριν το ’74 είχαμε μια δημοκρατία ψυχροπολεμικού χαρακτήρα με ένα αντικομμουνιστικό κράτος. Παρόμοια προβλήματα μπορείς να συναντήσεις στη Γαλλία στην εποχή του πολέμου της Αλγερίας ή στην Ιταλία. Ακόμα και στις δημοκρατικές ΗΠΑ είναι γνωστό ότι ένα μεγάλο κομμάτι των πολιτών της δεν έχει δικαιώματα. Πρέπει να πάρουμε υπόψη μας τις συνθήκες της εποχής, το διεθνές ψυχροπολεμικό περιβάλλον, τα αντικομμουνιστικά κράτη, όπως αυτά λει- τουργούσαν εκείνη την εποχή. Σήμερα έχουμε μια δημοκρατία, παρά τα όποια προβλήματά της, η οποία στέκεται καλά στα πόδια της».

Screen Shot 2014-01-27 at 2.36.10 ?.?.

Στο βιβλίο του δίνει έμφαση στη λειτουργία και την παρέμβαση των προσώπων. Αφιερώνει μεγάλο μέρος στον Τρικούπη ή τον Κωνσταντίνο Καραμανλή για να θεμελιώσει το πώς αυτοί οι ηγέτες διείδαν τη διεθνή κίνηση των εξελίξεων και προσανατόλισαν τη χώρα στο να τις ακολουθήσει, αφήνοντας πίσω τους μεγάλο έργο.

Διαβάζοντας το βιβλίο του Κώστα Κωστή Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας, ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με προβλήματα που θυμίζουν τα σημερινά, διαβάζει για τους τρόπους αντιμετώπισης και το πώς τους εξηγεί ο συγγραφέας, κάνει τις απαραίτητες συγκρίσεις κι ακόμα, αν κάπου δεν συμφωνεί, έχει την αίσθηση ότι έχει μπει αυτοβούλως σε έναν δημιουργικό διάλογο.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι κατά τον ιστορικό Κώστα Κωστή, η προσωπικότητα εκείνη που κατάφερε να συμπορεύσει την Ελλάδα με τις διεθνείς εξελίξεις

Κώστας Κωστής
Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας
Εκδόσεις Πόλις