Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Δημοσίου Τομέα
Eπιμέλεια: Βασίλειος Ι. Λουμιώτης
Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής, Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου ΣΟΕΛ, Διευθυντής Σπουδών ΙΕΣΟΕΛ, Partner SOL S.A Crowe Horwath
Σκοπός κατάρτισης των IPSAS.
Τα IPSAS είναι ένα λογιστικό πλαίσιο κατάρτισης και παρουσίασης οικονομικών καταστάσεων για το Δημόσιο Τομέα.
Τα IPSAS έχουν καταρτιστεί από το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων Δημοσίου Τομέα (IPSAS B) και βασίζονται, κατά το μεγαλύτερο μέρος στα ΔΠΧΑ, τα οποία όμως έχουν προσαρμοστεί, προκειμένου να καλύψουν τις ειδικότερες ανάγκες του Δημοσίου Τομέα.
Ο σκοπός των 32 IPSAS, που έχουν καταρτιστεί και εκδοθεί μέχρι σήμερα, είναι να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον μέσω της υιοθέτησης υψηλής και αναγνωρισμένης ποιότητας προτύπων κατάρτισης Οικονομικών Καταστάσεων του Δημοσίου Τομέα, όπως π.χ.
➔ Κατάσταση οικονομικής θέσης (ισολογισμό).
➔ Κατάσταση οικονομικής απόδοσης (αποτελέσματα χρήσεως).
➔ Κατάσταση μεταβολών ιδίων κεφαλαίων.
➔ Κατάσταση ταμειακών ροών.
➔ Κατάσταση προϋπολογιστικών και απολογιστικών κονδυλίων της Κυβέρνησης.
➔ Προσάρτημα οικονομικών καταστάσεων
Πεδίο εφαρμογής των IPSAS
Τα IPSAS εφαρμόζονται από:
➔ Εθνικές Κυβερνήσεις (π.χ. υπουργεία, δημόσιες υπηρεσίες, Ένοπλες Δυνάμεις κ.λπ.)
➔ Επαρχιακές και τοπικές αυτοδιοικήσεις (π.χ. περιφέρειες, δήμοι κ.λπ.)
➔ Αυτόνομες οντότητες του δημοσίου τομέα (π.χ. πανεπιστήμια, ασφαλιστικοί οργανισμοί, νοσοκομεία, λοιπές μονάδες υγείας).
Διευκρινίζεται ότι ορισμένες Δημόσιες επιχειρήσεις (π.χ. ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ κλπ.) εφαρμόζουν ήδη τα ΔΠΧΑ.
Προϋποθέσεις για επιτυχή εφαρμογή των IPSAS
Η επιτυχής εφαρμογή των IPSAS προϋποθέτει τα εξής:
➔ Μετάφραση IPSAS στην ελληνική γλώσσα.
➔ Ανάπτυξη κουλτούρας, στην κυβέρνηση και στους δημόσιους φορείς γενικότερα, ότι η εφαρμογή των IPSAS στον δημόσιο τομέα είναι προς το δημόσιο συμφέρον.
➔ Εκπαίδευση προσωπικού του δημοσίου τομέα, που θα κληθεί να εφαρμόσει τα IPSAS, σε θέματα διπλογραφικής λογιστικής και Προτύπων. Η εκπαίδευση μπορεί να θεωρηθεί το κλειδί της επιτυχίας τόσο στην εφαρμογή των IPSAS όσο και στον εκσυγχρονισμό της λογιστικής του δημόσιου τομέα. Επισημαίνεται ότι στο ΙΕΣΟΕΛ από την επόμενη εκπαιδευτική περίοδο, στο πλαίσιο των εισηγήσεων των ΔΠΧΑ, θα διδάσκονται και τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα του Δημοσίου Τομέα (IPSAS).
➔ Απογραφή των πάσης φύσεως περιουσιακών στοιχείων και υποχρεώσεων του δημοσίου τομέα κατά την ημερομηνία πρώτης εφαρμογής των IPSAS (υπόλοιπα έναρξης).
➔ Δημιουργία «μητρώου παγίων στοιχείων», όπου θα παρακολουθούνται αναλυτικά τα πάγια περιουσιακά στοιχεία του δημοσίου τομέα.
➔ Στελέχωση των οντοτήτων του δημοσίου τομέα με επαρκή και κατάλληλο προσωπικό, με γνώση, εξειδίκευση και πρακτική εμπειρία στη λογιστική και στην εφαρμογή των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων.
➔ Υιοθέτηση και εφαρμογή σύγχρονων συστημάτων εσωτερικού ελέγχου (π.χ. Coso σύστημα εσωτερικού ελέγχου κ.λπ.) που θα συμβάλλουν τόσο στην αποτελεσματική λειτουργία των υπηρεσιών του δημοσίου τομέα όσο και στην ορθή σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων. Επισημαίνεται ότι με την υιοθέτηση επαρκών και αποτελεσματικών συστημάτων εσωτερικού ελέγχου μπορεί να εντοπίζονται ή να αποτρέπονται τυχόν ατασθαλίες ή απάτες στον δημόσιο τομέα.
➔ Υιοθέτηση και εφαρμογή σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων που συμβάλλουν αποτελεσματικά στη λογιστική οργάνωση των οντοτήτων, καθώς και στην έγκαιρη και αξιόπιστη πληροφόρηση της διοίκησης.
➔ Έλεγχος των οικονομικών καταστάσεων των οντοτήτων του δημοσίου τομέα από εξωτερικούς ελεγκτές προκειμένου οι καταστάσεις αυτές να είναι περισσότερο διαφανείς και αξιόπιστες.
➔ Διάθεση του απαιτούμενου κονδυλίου για την κάλυψη του κόστους της πρώτης εφαρμογής των IPSAS στον δημόσιο τομέα.
Σημαντικές αλλαγές που θα επέλθουν με την εφαρμογή των IPSAS
Η εφαρμογή των IPSAS θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις εκθέσεις οικονομικών αναφορών του δημοσίου τομέα. Οι κυριότερες από τις αλλαγές αυτές είναι οι εξής:
α) Κατάρτιση οικονομικών καταστάσεων από κάθε οντότητα του δημοσίου τομέα στις οποίες θα απεικονίζεται η πραγματική οικονομική θέση και απόδοσή της.
β) Εφαρμογή της βασικής λογιστικής αρχής της αυτοτέλειας των λογιστικών περιόδων. Η εφαρμογή της αρχής αυτής θα επιφέρει επανάσταση στο Δημόσιο Τομέα που εφαρμόζει το Δημόσιο Λογιστικό.
Παράδειγμα 1:
Έστω ότι το Ελληνικό Δημόσιο εκδίδει την 1.7.Χ1 ομόλογο ονομαστικής αξίας 1.000.000.000€ ετήσιας διάρκειας με επιτόκιο έκδοσης 5%.
Λογιστικός χειρισμός τόκων: Με το σημερινό καθεστώς, οι τόκοι του ομολόγου ποσού 50.000.000€ (1.000.000.000 x 5%) θα καταβληθούν στη λήξη 30.6.Χ2 και θα επιβαρύνουν εξ ολοκλήρου την επόμενη λογιστική περίοδο Χ2.
Με βάση την αρχή της αυτοτέλειας των λογιστικών περιόδων, οι αναλογούντες στη χρήση Χ1 τόκοι ποσού 25.000.000€ (1.7-31.12.Χ1 ποσό 1.000.000.000 x 5% x 6/12) θα επιβαρύνουν τη λογιστική περίοδο Χ1 και το υπόλοιπο ποσό τόκων 25.000.000€ θα επιβαρύνει την επόμενη λογιστική περίοδο Χ2)
Παράδειγμα 2:
Έστω ότι το Ελληνικό Δημόσιο προμηθεύεται την 1.10.Χ1 αναλώσιμα υλικά συνολικής αξίας 5.000.000€ από προμηθευτή. Το τίμημα εξοφλείται την 30.1.Χ2.
Λογιστικός χειρισμός προμηθειών: Με το σημερινό καθεστώς, η δαπάνη προμηθειών ποσού 5.000.000€ θα επιβαρύνει την επόμενη λογιστική περίοδο Χ2 κατά την οποία θα εξοφληθεί το τίμημα.
Με βάση την αρχή της αυτοτέλειας των λογιστικών περιόδων, η προαναφερόμενη δαπάνη ποσού 5.000.000€ θα επιβαρύνει τη λογιστική περίοδο Χ1 που πραγματοποιήθηκε η δαπάνη.
γ) Οι υποχρεώσεις του Ελληνικού Δημοσίου λόγω καταπτώσεων ή επικείμενων καταπτώσεων εγγυήσεων προς τρίτους θα επιβαρύνουν τη λογιστική περίοδο που καταπίπτουν ή αναμένεται να καταπέσουν οι εγγυήσεις αυτές.
Αντίθετα, με το σημερινό καθεστώς επιβαρύνεται κάθε λογιστική περίοδος με το αντίστοιχο ποσό που καταβάλλεται για τις προαναφερθείσες καταπτώσεις εγγυήσεων.
δ) Οι υποχρεώσεις του Ελληνικού Δημοσίου προς το απασχολούμενο προσωπικό για καταβολή αποζημιώσεων (εφάπαξ) κατά την αποχώρησή τους από την υπηρεσία για συνταξιοδότηση, καθώς και για την καταβολή συντάξεων στο μέλλον, θα υπολογίζονται με βάση αναλογιστική μελέτη και θα επιβαρύνουν ανάλογα κάθε λογιστική περίοδο (αρχή του δεδουλευμένου).
Αντίθετα, με το σημερινό καθεστώς επιβαρύνεται κάθε λογιστική περίοδος με το αντίστοιχο ποσό που καταβάλλεται για τις προαναφερθείσες υποχρεώσεις.
Επισημαίνεται ότι η λογιστική σε δεδουλευμένη βάση (αρχή αυτοτέλειας χρήσεων) βελτιώνει την ποιότητα των οικονομικών καταστάσεων.
Αντίθετα, η λογιστική σε ταμειακή βάση καθιστά τις αντίστοιχες οικονομικές καταστάσεις αναληθείς και αναξιόπιστες.
ε) Εισάγεται η έννοια των μη ανταλλακτικών πράξεων, δηλαδή, πράξεις στις οποίες μια οντότητα λαμβάνει αξία από άλλη οντότητα (π.χ. ένα ιατρικό μηχάνημα) χωρίς να δίνει το αντίτιμο της αξίας ή δίνει αξία σε άλλη οντότητα χωρίς να λάβει αντάλλαγμα ίσης αξίας.
Στον δημόσιο τομέα οι πράξεις μη ανταλλακτικού τύπου είναι πολύ διαδεδομένες.
στ) Πολλά περιουσιακά στοιχεία αποκτώνται ή δημιουργούνται από τις οντότητες του δημοσίου τομέα ως αποτέλεσμα της υποχρέωσης παροχής υπηρεσιών στο κοινό (π.χ. δημιουργία ενός πάρκου για ελεύθερη πρόσβαση του κοινού). Τα περιουσιακά αυτά στοιχεία, καθώς και τα υπόλοιπα πάγια στοιχεία (εφόσον πληρούν τα κριτήρια του περιουσιακού στοιχείου), θα απεικονίζονται στις οικονομικές καταστάσεις του δημοσίου τομέα.
Οφέλη που θα προκύψουν από την εφαρμογή των IPSAS
Από την εφαρμογή των IPSAS, που είναι πρότυπα υψηλής και αναγνωρισμένης ποιότητας, θα προκύψουν τα εξής βασικά οφέλη:
➔ Οι οικονομικές καταστάσεις των οντοτήτων του δημοσίου τομέα θα παρουσιάζουν εύλογα από κάθε ουσιώδη άποψη την οικονομική θέση και απόδοση τόσο της κάθε οντότητας ξεχωριστά όσο και της κυβέρνησης γενικότερα και συνεπώς το ευρύτερο κοινό θα γνωρίζει την εξελικτική πορεία των οικονομικών μεγεθών του κράτους.
➔ Οι αξιωματούχοι των κυβερνήσεων θα μπορούν να λαμβάνουν τις κατάλληλες αποφάσεις, εφόσον θα έχουν έγκαιρη, πλήρη και αξιόπιστη πληροφόρηση για την πραγματική οικονομική θέση και οικονομική απόδοση κάθε οντότητας του δημοσίου τομέα (πολλές κυβερνητικές αποφάσεις μέχρι σήμερα βασίστηκαν σε ελλιπή στοιχεία).
➔ Οι Οικονομικές καταστάσεις των δημοσίων οντοτήτων κάθε κράτους θα είναι διαφανείς και συγκρίσιμες με τις αντίστοιχες καταστάσεις άλλων κρατών, επειδή θα έχουν καταρτιστεί με ομοιόμορφο λογιστικό πλαίσιο (IPSAS) και συνεπώς μπορούν να γίνουν αξιόπιστες συγκρίσεις για την εξελικτική πορεία των οικονομικών μεγεθών μεταξύ κρατών.
➔ Οι υποψήφιοι επενδυτές σε κρατικά ομόλογα θα λαμβάνουν τις σχετικές αποφάσεις με περισσότερη εμπιστοσύνη και ασφάλεια, εφόσον θα γνωρίζουν την πραγματική οικονομική θέση της κυβέρνησης και γενικότερα του δημοσίου τομέα.
➔ Μέσω των οικονομικών καταστάσεων κάθε οντότητας του δημοσίου τομέα θα υπάρχει λογοδοσία των διοικήσεων των οντοτήτων αυτών προς την κυβέρνηση.
➔ Οι οικονομικές καταστάσεις των δημοσίων οντοτήτων θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για χρηστή οικονομική διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου τομέα και περαιτέρω κίνητρο για τη μεγέθυνσή τους.
➔ Οι οικονομικές καταστάσεις του δημοσίου τομέα θα συμβάλλουν στη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης των πολιτών προς την κυβέρνηση, επειδή θα παρέχεται σε αυτές, με σαφήνεια και πληρότητα, η προβλεπόμενη από τα IPSAS πληροφόρηση, σχετικά με τα οικονομικά μεγέθη κάθε οντότητας, καθώς κι άλλες χρήσιμες πληροφορίες για το κοινό. H δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης προς την Κυβέρνηση θα συμβάλλει περαιτέρω και στην αλλαγή νοοτροπίας και συμπεριφοράς των πολιτών που τόσο απαιτείται στη σημερινή κοινωνία.
Γεώργιος Βενιέρης, Σάνδρα Κοέν
International Public Sector Accounting Standards
Μια πρώτη γνωριμία με τα πρότυπα Αθήνα 2012
Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για την παγκόσμια ανάπτυξη και ευημερία είναι η σύγκλιση και εναρμόνιση των δημόσιων συστημάτων λογιστικής στις διάφορες χώρες και οργανισμούς. Τα πολλά κρούσματα απάτης, φοροκλοπής, διαπλοκής κ.ά. έχουν αναγκάσει τις κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις στους λογιστικούς κανόνες, που θα μπορούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες πάταξης της διαφθοράς.
Μεταξύ των πολυάριθμων αλλαγών στη λογιστική των κυβερνήσεων είναι και η εμφάνιση των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων για το Δημόσιο Τομέα (International Public Sector Accounting Standards, IPSAS). Τα Πρότυπα αυτά είναι βασισμένα, κυρίως, στα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (ΔΛΠ) ιδιωτικού τομέα, ενώ μερικά από αυτά απευθύνονται αποκλειστικά στο δημόσιο τομέα. Σκοπός τους είναι η βελτίωση της ποιότητας και συγκρισιμότητας των οικονομικών πληροφοριών που παρουσιάζονται από τις οντότητες του δημόσιου τομέα σε όλο τον κόσμο και η θέσπιση κριτηρίων για καίρια θέματα, όπως η αναγνώριση, η επιμέτρηση, η παρουσίαση και η γνωστοποίηση των σχετικών λογιστικών γεγονότων και συναλλαγών, στο πλαίσιο της παγκόσμιας σύγκλισης των λογιστικών και ελεγκτικών κανόνων.
Οι δύο καθηγητές συγγραφείς του βιβλίου παρουσιάζουν συνοπτικά το νόημα και τις βασικές λειτουργίες που συντελούν στην κατανόηση των IPSAS. Περιγράφουν τα βασικά Πρότυπα, τη φιλοσοφία και τον τρόπο λειτουργίας τους. Το βιβλίο αποτελεί την καλύτερη εισαγωγή στα πρότυπα IPSAS και επιπλέον εμπεριέχει πηγές για την παραπέρα μελέτη τους, όπως και ένα μικρό χρηστικό λεξικό όρων.