Λίγο πριν το κλείσιμο του προηγούμενου έτους δημοσιεύθηκε ο νέος κανονισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος καθορίζει τις γενικές διατάξεις που θα εφαρμόζονται αναφορικά με τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα. Ειδικότερα, στις 20/12/2013 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Δεκεμβρίου 2013 περί καθορισμού κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΤΤΑΑ) και για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ).
Νέο ΕΣΠΑ: Προγραμματική περίοδος 2014-2020
ευγενία κοτοπούλου
senior manager, assurance, grant thornton
Στον προαναφερόμενο κανονισμό ορίζεται το «Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης», το οποίο είναι ένα έγγραφο που συντάσσει ένα κράτος μέλος με τη συμμετοχή εταίρων, βάσει προσέγγισης της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, το οποίο ορίζει τη στρατηγική του εν λόγω κράτους μέλους, τις προτεραιότητες και τις ρυθμίσεις για τη χρήση των πόρων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) με αποτελεσματικό και επαρκή τρόπο, προκειμένου για την επίτευξη της στρατηγικής της Ένωσης σχετικά με την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και το οποίο εγκρίνεται από την Επιτροπή μετά από αξιολόγηση και διάλογο με το οικείο κράτος μέλος.
Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1299/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Δεκεμβρίου, καθορίζονται οι ειδικές διατάξεις για την υποστήριξη του στόχου της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Το νέο «ΕΣΠΑ» εντάσσεται στο αναπτυξιακό όραμα για την Ελλάδα του 2020 και ενσωματώνει τις εθνικές προτεραιότητες σε ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό πλαίσιο το οποίο περιλαμβάνει 4 Εθνικά Επιχειρησιακά Προγράμματα:
1. Ανταγωνιστικότητα και επιχειρηματικότητα (Πρόγραμμα «Επανεκκίνησης»), το οποίο καταλαμβάνει το 25% του συνολικού προϋπολογισμού της κοινοτικής συνδρομής.
2. Μεταρρύθμισης του Δημοσίου, το οποίο καταλαμβάνει το 3% του συνολικού προϋπολογισμού της κοινοτικής συνδρομής.
3. Περιβάλλον – Μεταφορές, το οποίο καταλαμβάνει το 24% του συνολικού προϋπολογισμού της κοινοτικής συνδρομής.
4. Εκπαίδευση, κατάρτιση, απασχόληση, το οποίο καταλαμβάνει το 13 % του συνολικού προϋπολογισμού της κοινοτικής συνδρομής.
Η τελική έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των νέων Επιχειρησιακών Προγραμμάτων αναμένεται έως στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2014.
Τα Eπιχειρησιακά Προγράμματα στοχεύουν στην:
➔ Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας σε κλάδους που παρουσιάζουν συγκριτικά πλεονεκτήματα (τουρισμός γενικά και σε ειδικότερες μορφές, αγροδιατροφικός τομέας, logistics, περιβαλλοντική βιομηχανία, τομέας υγείας, παραγωγή και εξοικονόμηση ενέργειας, τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών).
➔ Βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης. Σχεδίαση στρατηγικής αλλαγών σε οριζόντιους τομείς στα υπουργεία (αναδιοργάνωση δομών και λειτουργίας, εκσυγχρονισμός της δικαιοσύνης, e-government, παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών στους πολίτες, αναβάθμιση ικανοτήτων ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού, αναδιοργάνωση των υπηρεσιών Υγείας).
➔ Ολοκλήρωση βασικών υποδομών και προστασίας του περιβάλλοντος. Νέες υποδομές και ολοκλήρωση έργων του προηγούμενου ΕΣΠΑ. Προτεραιότητα στην ολοκλήρωση διευρωπαϊκού οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, λιμενικά έργα, μετρό Θεσσαλονίκης και Αθήνας, διαχείριση αποβλήτων.
➔ Αντιμετώπιση της κρίσης, καταπολέμηση της φτώχειας και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ενδεικτικοί τομείς προτεραιότητας: Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης για νέους, γυναίκες, μακροχρόνια άνεργους, προγράμματα για βρεφονηπιακούς σταθμούς.
Οι σημαντικότερες καινοτομίες του νέου «ΕΣΠΑ» είναι οι κάτωθι:
➔ Στο νέο «ΕΣΠΑ» εντάσσονται επίσης 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, ώστε η κάθε Περιφέρεια να έχει το δικό της πολυτομεακό και πολυταμειακό πρόγραμμα. Τα εν λόγω προγράμματα θα περιλαμβάνουν δράσεις τόσο για την αγροτική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή όσο και για τα τεχνικά.
➔ Σε κάθε υπουργείο θα δημιουργηθούν Επιτελικές Μονάδες ΕΣΠΑ, οι οποίες θα έχουν την ευθύνη της υλοποίησης των προγραμμάτων σε συνεργασία με τους φορείς υλοποίησης.
➔ Θα υπάρχουν τέσσερις Διαχειριστικές Αρχές και μία Τεχνική Βοήθεια, με προκαθορισμένο από τους κανονισμούς ρόλο.
➔ Απλοποίηση και βελτίωση του συστήματος διαχείρισης των προγραμμάτων και υλοποίησης των έργων με σύμπτυξη διαδικασιών και επέκταση των αρμοδιοτήτων της ΜΟΔ για τη στελέχωση φορέων υλοποίησης.
Προκειμένου να ληφθεί υπόψη η εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση των κρατών μελών που πλήττονται από την κρίση θα πραγματοποιηθεί η θέσπιση ενός κατάλληλου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για τα Ταμεία και η Επιτροπή θα αναθεωρήσει τις συνολικές χορηγήσεις όλων των κρατών μελών για το 2016 με βάση τα πλέον πρόσφατα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία τους και, εάν υπάρξει συνολική διαφοροποίηση εύρους μεγαλύτερου του +/- 5%, θα προσαρμόζει τις χορηγήσεις αυτές
Προσδοκώμενα οφέλη από το νέο ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020:
1. Να συνεισφέρει στην επίτευξη του στόχου για προστιθέμενη αξία 48 δισ. ευρώ ετησίως και 640.000 νέων θέσεων εργασίας έως το 2020.
2. Να καλύψει τις αυξημένες κοινωνικές ανάγκες: Υποστήριξη ανέργων, βρεφονηπιακοί σταθμοί κ.λπ. Εδώ το ΕΣΠΑ έχει κομβικό ρόλο.
3. Αύξηση των επενδύσεων σε έρευνα και τεχνολογία από 0,67% του ΑΕΠ σε 0,90% έως το 2020.
4. Ολοκλήρωση του βασικού διευρωπαϊκού, οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας.
5. Ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων ΧΥΤΥ και όλων των άλλων εγκαταστάσεων για την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων, με πλήρη εναρμόνιση με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Αυτοί είναι πέντε γενικοί στόχοι που τίθενται στην παρούσα φάση.
Επίτευξη στόχων του νέου ΕΣΠΑ:
Στην επίτευξη των ανωτέρω στόχων και ωφελειών θα συντελέσει η «Σύμπραξη Δημοσίου – Ιδιωτικού Τομέα» (ΣΔΙΤ), ήτοι μορφές συνεργασίας μεταξύ δημοσίων φορέων και ιδιωτικού τομέα, οι οποίες θα αποσκοπούν στη βελτίωση της υλοποίησης επενδύσεων σε έργα υποδομών ή άλλου τύπου πράξεων που παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες, μέσω επιμερισμού του κινδύνου, συγκέντρωση εμπειρογνωμοσύνης του ιδιωτικού τομέα ή πρόσθετων πηγών κεφαλαίου.
Επιπλέον, προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία από επενδύσεις που χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από τον προϋπολογισμό της Ένωσης στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, θα πρέπει να αναζητηθούν συνέργειες μεταξύ της λειτουργίας των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) και του προγράμματος HORIZON 2020, όπως ορίζεται στον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβούλιου, με σεβασμό των διαφορετικών στόχων τους. Οι βασικοί μηχανισμοί για την επίτευξη αυτών των συνεργειών θα πρέπει να είναι η αναγνώριση των κατ’ αποκοπήν συντελεστών για επιλέξιμες δαπάνες από το πρόγραμμα HORIZON 2020 για παρόμοια πράξη και δικαιούχο, καθώς και η δυνατότητα να συνδυαστεί η χρηματοδότηση από διαφορετικά μέσα της Ένωσης, περιλαμβανομένων των ΕΔΕΤ και του προγράμματος HORIZON 2020, στην ίδια πράξη και με αποφυγή διπλής χρηματοδότησης.
Το HORIZON 2020 πρέπει να εκτελεστεί με σκοπό να συμβάλει άμεσα στην επίτευξη βιομηχανικής υπεροχής, ανάπτυξης και απασχόλησης, καθώς και στην ευημερία των πολιτών στην Ευρώπη, και πρέπει να αντικατοπτρίζει το στρατηγικό όραμα της ανακοίνωσης της Επιτροπής της 6ης Οκτωβρίου 2010 με τίτλο «Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής “Ευρώπη 2020 Ένωση καινοτομίας”», όπου η Επιτροπή δεσμεύεται να απλουστεύσει εκ βάθρων την πρόσβαση των συμμετεχόντων. Το HORIZON 2020 στηρίζει τα επιτεύγματα και τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, στον οποίο ερευνητές, επιστημονική γνώση και τεχνολογία κυκλοφορούν ελεύθερα, με ενίσχυση της συνεργασίας, τόσο μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών όσο και μεταξύ των ίδιων των κρατών μελών, ιδίως με την εφαρμογή ενός συνεκτικού συνόλου κανόνων.
Στην χώρα μας από τα τέσσερα Εθνικά Επιχειρησιακά Προγράμματα μεγαλύτερη έμφαση θα δοθεί στο Πρόγραμμα «Επανεκκίνηση», το οποίο ως κύρια χαρακτηριστικά έχει την καινοτομία, την εξωστρέφεια και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσω της κατάρτισης του ανθρωπίνου δυναμικού και του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης.
Συγκεκριμένα, οι τομείς της οικονομίας που έχουν επιλεγεί να δοθεί προτεραιότητα είναι οι κάτωθι:
1. Ο τουρισμός, με ειδικούς στόχους την τουριστική προβολή, την κατάρτιση – εκπαίδευση, τα έργα υποδομής στρατηγικής σημασίας και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.
2. Ο αγροδιατροφικός τομέας, με ειδικούς στόχους την ενίσχυση της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων του τομέα μέσω δράσεων προώθησης προϊόντων αγροδιατροφής σε νέες αγορές, την ενίσχυση των υπηρεσιών logistics, την ανάπτυξη και προώθηση των διαδικασιών πιστοποίησης για ποιοτικά, μοναδικά και ασφαλή προϊόντα αγροδιατροφής και την ανάπτυξη και εφαρμογή της έρευνας και καινοτομίας.
3. Η εφοδιαστική αλυσίδα, με ειδικούς στόχους τη βελτίωση των υποδομών για τη βελτίωση της προσβασιμότητας, την απλοποίηση δομών και επίτευξη οικονομιών κλίμακας, την προώθηση της καινοτομίας μέσω συνεργασιών με ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια.
4. Το περιβάλλον, με ειδικούς στόχους τη διαχείριση αποβλήτων – ανακύκλωση, τις δράσεις με σκοπό τη μείωση της επίπτωσης των δραστηριοτήτων στο περιβάλλον και της αύξησης της αποδοτικότητας των πόρων, την ενίσχυση επιχειρήσεων για την εφαρμογή μεθόδων αντιρρυπαντικής τεχνολογίας με την υιοθέτηση αυστηρότερων περιβαλλοντικών προτύπων, την αειφορική οργάνωση επιχειρηματικών πάρκων και άτυπων βιομηχανικών περιοχών, την έρευνα και ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών που σχετίζονται με την προστασία της βιοποικιλότητας και την προώθηση της συνεργασίας επιχειρήσεων με τοπικούς φορείς για τις προστατευόμενες περιοχές.
5. Τον τομέα υγεία – φαρμακευτική βιομηχανία, με ειδικούς στόχους την εκπαίδευση ανθρωπίνου δυναμικού, τις πιστοποιήσεις, τις νέες τεχνολογίες, την ενίσχυση της έρευνας και ανάπτυξης για την ανάπτυξη υψηλής προστιθέμενης αξίας, νέων φαρμάκων, ανάδειξη και επιβεβαίωση νέων θεραπευτικών στόχων, νέων μορφών χορήγησης και κέντρων βιο-ισοδυναμίας, καθώς και υπηρεσιών τηλεϊατρικής, την ενίσχυση δράσεων εξωστρέφειας, ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού και επέκτασης εξαγωγών (π.χ. δράσεις ενίσχυσης συμμετοχών σε διεθνείς εκθέσεις και συνέδρια) και την αναδιάρθρωση θεσμικού πλαισίου προκειμένου να διευκολυνθεί η επιχειρηματική πρωτοβουλία.
6. Την ενέργεια, με ειδικό στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση στο υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα (ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών, δημόσιων κτιρίων, κτιρίων επαγγελματικής χρήσης), την ενίσχυση της έρευνας και ανάπτυξης υλικών, τεχνολογιών και συστημάτων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, την στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη δημιουργία/αύξηση της εγχώριας επιχειρηματικότητας και ερευνητικής δραστηριότητας στο χώρο των τεχνολογιών ΑΠΕ, την αύξηση της διείσδυσης εφαρμογών γεωθερμίας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και την παραγωγή θερμότητας.
7. Υλικά – κατασκευές, με ειδικό στόχο την επαναξιοποίηση απορριμμάτων και αποβλήτων από την αγροτική και βιομηχανική παραγωγή, καθώς και την οικοδομή για δευτερογενή παραγωγή προϊόντων, την ανάπτυξη και παραγωγή επικαλύψεων (π.χ. χρώματα, βερνίκια) για χρήση στον κατασκευαστικό κλάδο και την ναυπηγική, την ανάπτυξη και παραγωγή υλικών και μεθόδων συσκευασίας γεωργικών προϊόντων, τροφίμων και ποτών, την ανάπτυξη και παραγωγή μονωτικών υλικών και επιχρισμάτων για οικοδομικές κατασκευές, την ανάπτυξη και παραγωγή υλικών και μεθόδων, φιλικών προς το περιβάλλον για την προστασία και την αποκατάσταση μνημείων και ιστορικών κατασκευών καθώς και τη σύγχρονη δόμηση.
8. Τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, με ειδικό στόχο την ανάπτυξη/εξέλιξη της αγοράς παροχής ψηφιακών υπηρεσιών, την ανάπτυξη ή/και προσαρμογή εφαρμογών λογισμικού ή/και ψηφιακού περιεχομένου που θα μπορούν να διατίθενται στο νέφος με τη μορφή λογισμικού ως υπηρεσία (SaaS), την εξειδίκευση στελεχών ΤΠΕ σε θέματα ειδικών τεχνολογιών, την ανάπτυξη αγοράς δικαιωμάτων παραχώρησης δικαιωμάτων (royalties), τεχνολογιών και μεθοδολογιών ΤΠΕ, εφαρμογών λογισμικού και ψηφιακού περιεχομένου και την προώθηση του ελληνικού προϊόντος ΤΠΕ (εφαρμογές, περιεχόμενο, διάθεση προϊόντων και υπηρεσιών, τεχνογνωσία κ.λπ.) στη διεθνή αγορά.
9. Δημιουργικές – πολιτιστικές βιομηχανίες, με ειδικό στόχο την αντιμετώπιση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης, ανασύσταση της αγοράς, αντιμετώπιση της ανεργίας – διατήρηση υφιστάμενων θέσεων εργασίας, τη στήριξη της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, την προβολή και προώθηση των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών και ειδικότερα των ελληνικών brands στη διεθνή αγορά, την πληροφόρηση για προσαρμογή στις συνθήκες του διεθνούς ανταγωνισμού (τάσεις αγοράς, συμπεριφορά καταναλωτών), την αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων.