Δρ. Νικόλαος Μπέλεσης
Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής, Moore Stephens
Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ότι οι εκθέσεις ελέγχου των ορκωτών ελεγκτών λογιστών έχουν τυποποιηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα οι αναγνώστες να διαβάζουν σχεδόν τα ίδια θέματα στις εκθέσεις αυτές. Η μόνη ουσιαστική διαφορά μεταξύ των εκθέσεων ελέγχου είναι η παράγραφος έκφρασης γνώμης (βάση για γνώμη), αν και αυτή πολλές φορές έχει τυποποιημένη φρασεολογία, αναλόγως του θέματος στο οποίο αναφέρεται. Το πιο σημαντικό και δυσάρεστο συνάμα είναι ότι τις περισσότερες φορές υπάρχει μια τάση για ομογενοποίηση των εκθέσεων ελέγχου. Η τάση αυτή έχει αποδυναμώσει σε σημαντικό βαθμό τη χρησιμότητα των εκθέσεων ελέγχου για τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων.
Αντιλαμβανόμενο αυτήν τη δυσάρεστη εξέλιξη, καθώς και τις ανάγκες των χρηστών των οικονομικών καταστάσεων, το International Auditing & Assurance Standard Board (IAASB) προχώρησε στην έκδοση νέων αλλά και στην τροποποίηση υφιστάμενων ελεγκτικών προτύπων, προκειμένου να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση και η έκθεση ελέγχου να κερδίσει σε όρους χρησιμότητας για τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων.
Οι αλλαγές στα ΔΠΕ στις οποίες προχώρησε το IAASB και επηρεάζουν την έκθεση ελέγχου έχουν ως εξής:
– ISA 700 (Revised): Forming an opinion and reporting on financial statements.
– ISA 701 (New): Communicating key audit matters in the independent auditor’s report
– ISA 705 (Revised): Modifications to the opinion in the independent auditor’s report
– ISA 706 (Revised): Emphasis of matters paragraphs and other matters paragraphs in the independent auditor’s report
– ISA 720 (Revised): The auditor’s responsibilities relating to other information
– ISA 570 (Revised): Going concern
– ISA 260 (Revised): Communication with the charged with governance
Οι ανωτέρω αλλαγές επιφέρουν σημαντικότατες τροποποιήσεις στην έκθεση ελέγχου. Πλέον, η έκθεση ελέγχου έχει διαφορετική δομή και περιεχόμενο. Η τυποποίηση του περιεχομένου της πλέον περιορίζεται στο ελάχιστο και σημαντικές πληροφορίες για την επιχείρηση παρουσιάζονται σε αυτή. Παρακάτω παρουσιάζουμε τη δομή του νέου πιστοποιητικού ελέγχου.
Παράγραφος έκφρασης γνώμης: Πλέον η παράγραφος έκφρασης γνώμης είναι η πρώτη παράγραφος της έκθεσης ελέγχου και όχι η τελευταία, όπως ίσχυε έως τώρα. Η παράγραφος αυτή περιέχει τη γνώμη του ελεγκτή για τις οικονομικές καταστάσεις καθώς επίσης:
α) Αναφέρει ξεκάθαρα την εταιρεία της οποίας οι οικονομικές καταστάσεις ελέγχθηκαν.
β) Αναφέρει ότι οι οικονομικές καταστάσεις ελέγχθηκαν.
γ) Αναφέρει τον τίτλο κάθε οικονομικής κατάστασης που αποτελούν το σύνολο των οικονομικών καταστάσεων, καθώς επίσης και τις σημειώσεις επί των οικονομικών καταστάσεων.
δ) Αναφέρει την περίοδο στην οποία αναφέρονται οι οικονομικές καταστάσεις.
Παράγραφος βάσης για την έκφραση γνώμης: Η παράγραφος αυτή ακολουθεί αμέσως την παράγραφο έκφρασης γνώμης και γίνεται αναφορά στο πού βασίστηκε ο ελεγκτής προκειμένου να καταλήξει στην απόφασή του για το τι γνώμη θα εκφράσει επί των οικονομικών καταστάσεων τις οποίες έλεγξε. Εκτός άλλων, η συγκεκριμένη παράγραφος αναφέρει ότι:
α) Ο ελεγκτής διενέργησε τον έλεγχό του σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου.
β) Ο ελεγκτής ήταν εντελώς ανεξάρτητος από την ελεγχόμενη επιχείρηση, καθώς και ότι ήταν σύμφωνος με τις ηθικές επιταγές του επαγγέλματος.
γ) Τα ελεγκτικά τεκμήρια ήταν επαρκή και κατάλληλα προκειμένου ο ελεγκτής να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα.
Παράγραφος συνέχισης δραστηριότητας: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ο ελεγκτής θα διατυπώνει τυχόν ανησυχίες του σχετικά με το αν η εταιρεία δύναται να συνεχίσει τις δραστηριότητές της στο εγγύς μέλλον, οι οποίες προκύπτουν από συγκεκριμένες καταστάσεις. Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν τέτοιες ανησυχίες, η συγκεκριμένη παράγραφος δύναται να απαλειφθεί.
Παράγραφος για βασικά ελεγκτικά θέματα: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ο ελεγκτής αναφέρει τα πιο βασικά, κατά την άποψή του, θέματα τα οποία προέκυψαν από τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων της εταιρείας για την τρέχουσα χρήση. Τα θέματα αυτά είναι ένα υποσύνολο από τα συνολικά θέματα που αναφέρθηκαν στη διοίκηση της ελεγχόμενης εταιρείας. Η συγκεκριμένη παράγραφος θεσμοθετείται από το νέο ελεγκτικό πρότυπο 701 και αφορά μόνο επιχειρήσεις δημοσίου ενδιαφέροντος.
Παράγραφος ευθύνης διοίκησης για τις Οικονομικές Καταστάσεις: Στην παράγραφο αυτή παρουσιάζονται ξεκάθαρα η ευθύνη της διοίκησης της ελεγχόμενης εταιρείας για τη σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων, καθώς και η ευθύνη του ελεγκτή για τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων της εταιρείας.
Παράγραφος λοιπής πληροφόρησης: Στην παράγραφο αυτή ο ελεγκτής αναφέρει αν υπάρχει κάποια ασυνέπεια μεταξύ της πληροφόρησης (χρηματοοικονομική ή και άλλη) που περιέχεται στις ετήσιες εκθέσεις της εταιρείας και των λογιστικών καταστάσεων ή και της γενικότερης πληροφόρησης που αποκόμισε ο ελεγκτής κατά τον έλεγχο. Στην παράγραφο αυτή ο ελεγκτής εκφράζει αν η επιπλέον πληροφόρηση που παρέχει η εταιρεία στο κοινό, πέραν των λογιστικών καταστάσεων, μπορεί να είναι εσφαλμένη ή παραπλανητική. Η παράγραφος αυτή περιλαμβάνεται στην έκθεση ελέγχου αν η εταιρεία εκδίδει ετήσια έκθεση.
Όνομα του ελεγκτή: Το όνομα του ελεγκτή πρέπει να αναφέρεται σε ξεχωριστή πρόταση και όχι μόνο στην υπογραφή. Η πρόβλεψη αυτή αφορά εκθέσεις ελέγχου που αναφέρονται σε εταιρείες δημοσίου ενδιαφέροντος.
Παράγραφος για νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις: Στην παράγραφο αυτή πρέπει να αναφέρονται τυχόν νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις στις όποιες είναι υπόχρεη να συμμορφωθεί η ελεγχόμενη εταιρεία.
Το ΔΕΠ 700 αναφέρει ξεκάθαρα ότι η πρώτη παράγραφος της έκθεσης ελέγχου πρέπει να είναι η παράγραφος έκφρασης γνώμης και η δεύτερη παράγραφος να είναι η παράγραφος βάσης για την έκφραση γνώμης. Οι υπόλοιπες παράγραφοι μπορεί να είναι σε οποιαδήποτε σειρά. Η χρήση επικεφαλίδων σε κάθε παράγραφο επιβάλλεται.
Το ερώτημα που προκύπτει από την επερχόμενη αυτή αλλαγή είναι το ποιοι θα ωφεληθούν, ποιοι θα δυσανασχετήσουν, καθώς και πώς θα επηρεαστεί ο έλεγχος από τη νέα αυτή μορφή της εκθέσεως ελέγχου. Κατά την άποψή μας, αυτοί οι οποίοι σίγουρα θα ωφεληθούν είναι οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων. Με τη νέα μορφή έκθεσης ελέγχου η παρεχόμενη σε αυτούς πληροφόρηση δεν περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο σε λογιστικές πληροφορίες, αλλά πλέον περιλαμβάνει και άλλα θέματα, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν αναφέρονταν ούτε ακόμη και στις οικονομικές καταστάσεις. Πληροφόρηση η οποία πολλές φορές κυκλοφορούσε μεταξύ του ελεγκτή και της ελεγχόμενης εταιρείας, σύμφωνα με το ΔΕΠ 260, τώρα διαχέεται και στους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων, συμπεριλαμβανόμενη κυρίως στις παραγράφους βασικών ελεγκτικών θεμάτων και λοιπής πληροφόρησης. Η πληροφόρηση αυτή θα τους βοηθήσει σημαντικά στο να κατανοήσουν την πραγματική χρηματοοικονομική κατάσταση της εταιρείας.
Αυτοί οι οποίοι θα δυσαρεστηθούν είναι πολύ πιθανό να είναι οι ελεγχόμενες εταιρείες, διότι στη νέα έκθεση ελέγχου θα δημοσιοποιούνται οι διάφοροι προβληματισμοί/αμφιβολίες του ελεγκτή, καθώς και τα διάφορα προβλήματα που αντιμετώπισε κατά τον έλεγχο. Μέχρι πρότινος αυτή η πληροφόρηση δεν έφτανε στους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων, αλλά μέχρι τη διοίκηση της ελεγχόμενης με ένα τυπικό Management Letter. Μάλιστα, αν αναλογιστεί κανείς ότι η παραπάνω πληροφόρηση που προβλέπουν τα νέα ΔΠΕ για τη νέα έκθεση ελέγχου αναφέρεται περισσότερο σε προβληματισμούς, αμφιβολίες, δυσκολίες και προβλήματα που είχε και έχει ο ελεγκτής, παρά σε θετικά θέματα, όπως επίτευξη στόχων, σωστή λειτουργία, άριστη οργάνωση κ.ά., μάλλον η δυσαρέσκεια των ελεγχόμενων θα είναι πολύ μεγαλύτερη.
Τέλος, όσον αφορά τον ελεγκτή, η νέα έκθεση ελέγχου μάλλον περισσότερα προβλήματα θα του επιφέρει παρά θα λύσει. Πλέον θέματα και προβλήματα τα οποία τα «συζητούσε» μόνο με τη διοίκηση της ελεγχόμενης εταιρείας πρέπει να τα δημοσιοποιεί στην έκθεση ελέγχου. Αυτό θα τον υποχρεώνει να κάνει περισσότερο έλεγχο σε βάθος για τα θέματα αυτά, έτσι ώστε να είναι πολύ σίγουρος για ό,τι θα γράψει. Είναι εντελώς διαφορετικό τα θέματα αυτά να τα δημοσιοποιεί μόνο στη διοίκηση της εταιρείας από το να τα δημοσιοποιεί στους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων. Στην πρώτη περίπτωση, εκτός από το ύφος του κειμένου, το οποίο μπορεί να είναι πιο χαλαρό και ίσως με κάποιες ασάφειες, ακόμη και η άποψη που θα διαπιστώνει μπορεί να είναι και εν μέρει λάθος ή υπερβολική. Στην περίπτωση αυτή το πολύ να «εκτεθεί» στη διοίκηση της εταιρείας για το ότι δεν έχει σωστή κρίση ή ότι είναι υπερβολικός. Όπως να έχει, το όποιο θέμα από την «αστοχία» του στο να εκφράσει σωστά κάποια γεγονότα και καταστάσεις θα μείνει μεταξύ αυτού και της διοίκησης της εταιρείας.
Στη δεύτερη περίπτωση όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Ό,τι άποψη εκφέρει πλέον για προβλήματα και καταστάσεις δεν θα μένει μόνο στην εταιρεία αλλά θα δημοσιοποιείται στο κοινό. Πλέον, απλά κείμενα με τυχόν ασάφειες, αλλά πολύ περισσότερο εσφαλμένη κρίση ή και υπερβολές, δεν συγχωρούνται. Τέτοια λάθη θα μπορούν να προξενήσουν σοβαρές οικονομικές ζημίες στους ελεγχόμενους. Για τον λόγο αυτό, σε πολλές περιπτώσεις πρέπει να εντείνει τις ελεγκτικές του διαδικασίες για να είναι πολύ σίγουρος για ό,τι θα αναφέρει. Επίσης, οι απόψεις αυτές του ελεγκτή, επειδή πια δεν θα μένουν σε ένα συρτάρι κάποιου μέλους του Δ.Σ. αλλά θα δημοσιοποιούνται, κάθε άλλο παρά ευπρόσδεκτες θα είναι. Πλέον η δημοσιοποίησή τους από τον ελεγκτή θα βρίσκει την αντίθεση της διοίκησης της εταιρείας. Επιπλέον, ο ελεγκτής δεν θα δέχεται μόνο επιθέσεις για τις τυχόν παρατηρήσεις που βάζει αλλά και για την επιπλέον πληροφόρηση. Φυσικά, η επιλογή της μη δημοσιοποίησης τυχόν θεμάτων που προβλέπονται από τη νέα έκθεση ελέγχου, εκτός από το ότι είναι παράνομη, θα εγκυμονεί γι’ αυτόν τεράστιους κινδύνους.
Σαν τελικό συμπέρασμα καταλήγουμε στο ότι η νέα έκθεση ελέγχου θα συνεισφέρει στην παροχή περισσότερης πληροφόρησης προς τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων, αλλά ταυτόχρονα η σύνταξή της θα αποτελέσει και επιπλέον πρόκληση για τον ελεγκτή.
Βιβλιογραφία
Deloitte, «Clear, Transparent Reporting: The new auditor’s report»
EY, «Enhanced Auditors Reporting»
http://accountingbysam.blogspot.gr.
www.iaasb.org/auditor-reporting.