Άκης Γεωργόπουλος
ΟΕΛ, Υπεύθυνος του Ελεγκτικού Τμήματος της Deloitte S.A., Μέλος Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων ΣΟΕΛ
Βασίλης Καπλάνης
Executive Director, Assurance, ΕΥ, Μέλος Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων ΣΟΕΛ
Η παγκόσμια έρευνα που διενεργήθηκε εντός του 2015 από την IFAC σχετικά με τις Μικρού και Μεσαίου Μεγέθους Ελεγκτικές Εταιρείες (ΜΜΕΤ) έθεσε ερωτήματα στους επαγγελματίες που εργάζονται σε αυτές αναφορικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, τις συμβουλευτικές υπηρεσίες που παρέχουν και τα έσοδά τους, τόσο για το 2015 όσο και για τις προβλέψεις τους για το 2016.
Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήματα σχετικά με τους πελάτες τους που ανήκουν στην κατηγορία των Μικρού και Μεσαίου Μεγέθους Οντοτήτων (ΜΜΟ), σε μια προσπάθεια να αντληθούν πληροφορίες σχετικά με τον αντίκτυπο των διαφόρων προκλήσεων που αυτές αντιμετωπίζουν, τις τυχόν διαφοροποιήσεις στα έσοδά τους σε σχέση με το προηγούμενο έτος, καθώς και πληροφόρηση για τη συμμετοχή τους σε διεθνείς δραστηριότητες.
Γενικές πληροφορίες αναφορικά με την έρευνα και το προφίλ των ερωτηθέντων
Η έρευνα διενεργήθηκε το διάστημα μεταξύ 1ης Οκτωβρίου και 30ής Νοεμβρίου 2015, περιλαμβάνοντας 6.725 συμμετέχοντες από 169 χώρες και παρόχους επαγγελματικών υπηρεσιών σε περισσότερους από 800.000 πελάτες ΜΜΟ.
Πέραν της σύνοψης των συνολικών αποτελεσμάτων, η έκθεση περιλαμβάνει σχετική σύνοψη ανά γεωγραφική περιοχή και ανά μέγεθος ελεγκτικής εταιρείας. Οι περισσότεροι ερωτηθέντες ήταν από την Ευρώπη (41%) και την Ασία (26%), ενώ υπήρχαν και αρκετοί συμμετέχοντες από την Αφρική (15%). Η Κεντρική και Νότια Αμερική, καθώς και η Καραϊβική (8%), η Μέση Ανατολή (5%), η Βόρεια Αμερική (3%), η Αυστραλία και η Ωκεανία (2%) είχαν χαμηλότερη συμμετοχή.
Η πλειονότητα των ερωτηθέντων είτε ασκούσε το επάγγελμα ως ελεύθερος επαγγελματίας (39%), είτε εργάζονταν σε εταιρείες με 2-5 εταίρους και υπαλλήλους (32%), είτε απασχολούνταν σε εταιρείες με πάνω από 21 εταίρους και υπαλλήλους (11%). Εταίροι και ιδιοκτήτες αντιπροσωπεύουν το 61% των ερωτηθέντων, ενώ οι διευθυντές ένα επιπλέον 14%.
Ορισμένες γεωγραφικές περιοχές, χώρες, καθώς και οι μεγαλύτερες ΜΜΕΤ δεν εκπροσωπήθηκαν επαρκώς. Ωστόσο, η έκθεση παρέχει μία περίληψη των συνολικών αποτελεσμάτων.
Συνεπώς, η οποιαδήποτε γενίκευση των αποτελεσμάτων για συγκεκριμένες χώρες ή γεωγραφικές περιοχές ή για ΜΜΕΤ ανεξαρτήτως μεγέθους, θα πρέπει να γίνεται με προσοχή.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕΤ
Οι σημαντικότερες προκλήσεις (συνολικά 12), όπως διαμορφώθηκαν από τους ερωτηθέντες, είναι:
– Η προσέλκυση νέων πελατών (47% των ερωτηθέντων τη βαθμολόγησε ως υψηλής ή πολύ υψηλής βαρύτητας πρόκληση).
– Η συμμόρφωση με νέα πρότυπα και κανονισμούς (44%).
– Η διαφοροποίηση από τον ανταγωνισμό (43%).
– Οι πιέσεις για μείωση των αμοιβών (41%).
Τα παραπάνω αναγνωρίστηκαν, επίσης, ως οι κορυφαίες προκλήσεις και στην παγκόσμια έρευνα των ΜΜΕΤ του 2014 που διεξήγαγε η IFAC. Ωστόσο, τα ποσοστά ήταν υψηλότερα το προηγούμενο έτος (2014: 58%, 57%, 50% και 51%, αντίστοιχα), φανερώνοντας κάποια βελτίωση στις συνθήκες.
Οι τέσσερις κορυφαίες προκλήσεις διαφέρουν ανά γεωγραφική περιοχή. Για παράδειγμα, η αύξηση του κόστους και η προσέλκυση νέων πελατών αποτέλεσαν τις δύο κορυφαίες προκλήσεις στην Αφρική (56% και 51%, αντίστοιχα) και τη Μέση Ανατολή (45% και 56%, αντίστοιχα). Στην Ασία, η εξυπηρέτηση πελατών με διεθνή δραστηριότητα αναδείχθηκε η μεγαλύτερη πρόκληση (52%), ενώ στη Βόρεια Αμερική επισημάνθηκαν η συμμόρφωση με νέα πρότυπα και κανονισμούς (41%), η προσέλκυση νέου και η διατήρηση του υφιστάμενου ανθρώπινου δυναμικού (36%).
Παράγοντες του επιχειρηματικού περιβάλλοντος που επιδρούν στις ΜΜΕΤ
Οι ερωτηθέντες βαθμολόγησαν συνολικά οκτώ παράγοντες του επιχειρηματικού περιβάλλοντος προκειμένου να δείξουν τον βαθμό στον οποίο θεωρούσαν ότι ο καθένας μπορούσε να επηρεάσει τις ΜΜΕΤ στην επόμενη πενταετία. Το ρυθμιστικό και κανονιστικό περιβάλλον και ο ανταγωνισμός θεωρήθηκαν ως οι παράγοντες με τη μεγαλύτερη επίδραση, με ποσοστό 52% (από 61% το 2014) και 46% (από 57% το 2014), αντίστοιχα. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, στο 43% (από 48% το 2014), ακολούθησαν σε βαρύτητα. Παρά το γεγονός ότι τα αποτελέσματα αυτά παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση σε παγκόσμιο επίπεδο, προκύπτει ότι οι κορυφαίες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕΤ παραμένουν ίδιες.
Οι υπόλοιποι παράγοντες που επηρεάζουν τις ΜΜΕΤ, σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, είναι:
– Πολιτική αστάθεια (37%).
– Ικανότητα προσαρμογής στις καινούργιες ανάγκες των πελατών (36%).
– Αντίληψη για την εμπιστοσύνη και την εγκυρότητα του επαγγέλματος από την αγορά (Stakeholders) (35%).
– Παγκοσμιοποίηση (33%).
– Συγχωνεύσεις, εξαγορές και ενοποιήσεις στον κλάδο της λογιστικής (25%).
Συμμετοχή σε δίκτυο, σύνδεσμο ή συνεργασία
Μόλις το 28% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι η ΜΜΕΤ τους ανήκε σε δίκτυο (11%), σύνδεσμο (10%) ή συνεργασία (7%). Ένα επιπλέον ποσοστό της τάξης του 24% ανέφερε ότι η εταιρεία του εξέταζε τη συμμετοχή της σε ένα από τα παραπάνω σχήματα. Σχεδόν οι μισοί ερωτηθέντες (48%) ανέφεραν ότι η ΜΜΕΤ τους δεν είχε κανένα ενδιαφέρον να συμμετάσχει σε κάποιο δίκτυο, σύνδεσμο ή συνεργασία.
Τουλάχιστον το 30% των ερωτηθέντων θεώρησε τα ακόλουθα ως οφέλη από την ενδεχόμενη ένταξη σε δίκτυο, σύνδεσμο ή συνεργασία: την προσέλκυση νέων πελατών, τη διεύρυνση των παρεχόμενων υπηρεσιών, την καλύτερη προώθηση της εταιρείας, την εκπαίδευση, τα συνέδρια και τις ομάδες εργασίας, καθώς και την υποστήριξη σε τεχνικά και διοικητικά θέματα.
Οι περισσότερες ΜΜΕΤ από τη Βόρεια Αμερική (36%), τη Μέση Ανατολή (34%), την Κεντρική και Νότια Αμερική και την Καραϊβική (32%) ανήκαν σε δίκτυο, σύνδεσμο ή συνεργασία. Όπως και στα αποτελέσματα της έρευνας του 2014, όσο μεγαλύτερη είναι η ΜΜΕΤ τόσο πιο πιθανό να ανήκει σε κάποιο δίκτυο, σύνδεσμο ή συνεργασία. Το 65% των ερωτηθέντων από εταιρείες με 21 ή περισσότερους εταίρους και υπαλλήλους ανέφερε ότι ανήκε σε δίκτυο, σύνδεσμο ή συνεργασία.
Έσοδα των ΜΜΕΤ το 2015
Για τους τέσσερις τομείς των υπηρεσιών ελέγχου και διασφάλισης, συμβουλευτικών υπηρεσιών, φορολογικών υπηρεσιών και λογιστικής υποστήριξης, καθώς και άλλων, μη συναφών με τη διασφάλιση, υπηρεσιών, το 33% έως το 38% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι τα έσοδα παρέμειναν στάσιμα για κάθε τομέα των υπηρεσιών, το 23% έως 27% δήλωσε ότι τα έσοδα είχαν μία μέτρια αύξηση, ενώ ένα ποσοστό μικρότερο του 6% ανέφερε σημαντική αύξηση.
Η πλήρης ανάλυση των αποτελεσμάτων παρουσιάζεται στον πίνακα1:
Οι προοπτικές των ΜΜΕΤ για το 2016
Η έρευνα αναδεικνύει μια αισιόδοξη προοπτική για το 2016, καθώς πάνω από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων προέβλεψε ότι οι αμοιβές θα αυξηθούν στον τομέα της συμβουλευτικής και της λογιστικής, ενώ το 31-35% ανέμενε ότι τα έσοδα θα παραμείνουν στα ίδια επίπεδα.
Οι ερωτηθέντες που εκπροσωπούσαν τις μεγαλύτερες ΜΜΕΤ (21 ή περισσότεροι εταίροι και υπάλληλοι) είχαν μια πιο αισιόδοξη προοπτική για το 2016, σε σχέση με αυτούς που εκπροσωπούσαν μικρότερες εταιρείες (δες στοιχεία πίνακα 2).
Συμβουλευτικές υπηρεσίες
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (84%) παρέχει κάποιας μορφής συμβουλευτική υπηρεσία. Οι πιο συχνά παρεχόμενες συμβουλευτικές υπηρεσίες ήταν ο φορολογικός σχεδιασμός, με ποσοστό της τάξης του 52%, η παροχή επιχειρηματικών συμβουλών προς τις διοικήσεις, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συμβουλών σχετικά με συγχωνεύσεις και εξαγορές, αποτιμήσεις και νομικά θέματα, με ποσοστό 45%, καθώς και η διοικητική λογιστική, συμπεριλαμβανομένων του σχεδιασμού, της απόδοσης και της διαχείρισης κινδύνου, με ποσοστό 41%. Οι μεγαλύτερες εταιρείες εμφανίζονται να έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους ελεύθερους επαγγελματίες να παράσχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν ο μικρομεσαίοι πελάτες (MMO) των ΜΜΕΤ το 2015
Όταν ρωτήθηκαν για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πελάτες των ΜΜΕΤ, πάνω από το 75% των ερωτηθέντων αξιολόγησε επτά από τις οκτώ προκλήσεις ως μέτριες ή μεγάλες. Σε αυτές περιλαμβάνονται η οικονομική αβεβαιότητα, την οποία το 61% βαθμολογεί ως σημαντική ή πολύ σημαντική πρόκληση, η αύξηση του κόστους (58%), ο ανταγωνισμός (54%) και οι δυσκολίες πρόσβασης στη χρηματοδότηση (51%).
Εκτός από τις παραπάνω, υπάρχουν και άλλες προκλήσεις, επίσης πολύ σημαντικές:
Διεθνείς δραστηριότητες των μικρομεσαίων πελατών (MMO) των ΜΜΕΤ
To 74% των ερωτηθέντων είχε για πελάτες μικρομεσαίες επιχειρήσεις (MMO) που ασχολούνται με εισαγωγικές ή εξαγωγικές δραστηριότητες, ενώ οι λοιπές διεθνείς δραστηριότητες ήταν σημαντικά περιορισμένες. Ωστόσο, οι ερωτηθέντες από μεγαλύτερες ΜΜΕΤ τείνουν να έχουν πελάτες με υψηλότερο βαθμό ενασχόλησης με διεθνείς δραστηριότητες.
Ποσοστιαία μεταβολή εσόδων των ΜΜΕ πελατών από το 2014 στο 2015
Τα κέρδη των μικρομεσαίων πελατών των ερωτηθέντων το 2015 διαμορφώθηκαν ως εξής, σε σχέση με το 2014:
– 41% μειώθηκαν (μέτρια 30%, ουσιαστικά 11%).
– 31% αυξήθηκαν (μέτρια 29%, ουσιαστικά 2%).
– 22% καμία μεταβολή στα κέρδη.
Οι μειώσεις στα κέρδη των πελατών τους ήταν πιο σημαντικές για τους ερωτηθέντες στη Μέση Ανατολή (46%) και την Ασία (46%). Από την άλλη πλευρά, οι αυξήσεις κερδών ήταν πιο σημαντικές για τους μικρομεσαίους πελάτες των ερωτηθέντων στην Αφρική (40%), στην Κεντρική και Νότια Αμερική και στην Καραϊβική (39%), καθώς και στη Βόρεια Αμερική (38%).
Σχόλια συντακτών
Παρότι, όπως αναφέρεται παραπάνω, στην εν λόγω έρευνα δεν έχουν εκπροσωπηθεί επαρκώς όλες οι γεωγραφικές περιοχές, συνεπώς οι όποιες γενικεύσεις θα ήταν παρακινδυνευμένες, κατά τη γνώμη μας προκύπτουν οι εξής σημαντικές διαπιστώσεις:
– Μια ένδειξη ότι δεν υφίσταται ιδιαίτερο ενδιαφέρον εκ μέρους των ΜΜΕΤ για ανάπτυξη και «παγκοσμιοποίηση».
– Φαίνεται ότι οι ελεγκτικές υπηρεσίες έχουν δεχθεί τη μεγαλύτερη πίεση για τις αμοιβές τους, σε σχέση με τις υπόλοιπες παρεχόμενες υπηρεσίες.
– Σε συνδυασμό με το παραπάνω, οι προοπτικές για το 2016 καταδεικνύουν το θέμα των αμοιβών ελέγχου, το οποίο τελικά δεν αφορά μόνο τις ΜΜΕΤ αλλά ολόκληρο το φάσμα του επαγγέλματος.
– Σε γενικές γραμμές, προκύπτει ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕΤ είναι οι ίδιες που αντιμετωπίζουν και οι μεγάλες εταιρείες του χώρου.
Θεωρούμε, γενικότερα, ότι τα συμπεράσματα/διαπιστώσεις της έρευνας είναι ιδιαίτερα χρήσιμα και επισημαίνουν τους προβληματισμούς/προκλήσεις των ΜΜΕΤ, που αντικατοπτρίζουν σημαντικό ποσοστό του συγκεκριμένου κλάδου. Συνεπώς, θα μπορούσαμε να διενεργήσουμε την εν λόγω έρευνα και στην Ελλάδα, από όπου πιθανότατα θα προέκυπταν χρήσιμα συμπεράσματα και θέματα για περαιτέρω μελέτη.