Γιάγκος Χαραλάμπους, FCCA
Αντιπρόεδρος UHY AΞΩΝ Ορκωτοί Ελεγκτές Α.Ε, πρώην Α’ Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της KPMG, μέλος του Συνδέσμου Ορκωτών Λογιστών Αγγλίας (Association of Certified and Corporate Accountants) και του Ινστιτούτου Ελεγκτών Λογιστών Κύπρου και συνταξιούχος του ΣΟΕΛ
Η παγκόσμια οικονομία συνεχώς αλλάζει και οι εταιρείες αντιμετωπίζουν τον παγκόσμιο ανταγωνισμό, τις καινοτομίες, τις τεχνολογίες και μια αυξανόμενη ροή από νομοθεσίες και εποπτικούς κανονισμούς για την εταιρική διακυβέρνηση και συμμόρφωση ως απάντηση στην ανώμαλη οικονομική κατάσταση και στη διαχείριση κρίσεων.
Tο λογιστικό – ελεγκτικό επάγγελμα στην προαναφερόμενη κατάσταση έχει αμφισβητηθεί όσον αφορά την παραδοσιακή εικόνα που παρουσιάζει το μοντέλο αναφορών που είτε ελέγχει είτε ως λογιστές βοηθούν στην κατάρτιση των αναφορών αυτών. Μέσα από την εξασκούμενη πίεση, το λογιστικό – ελεγκτικό επάγγελμα αντιδρά με προτάσεις ή συμμετοχές για τον σχεδιασμό νέων λογιστικών σχεδίων ή προτύπων, όπως π.χ. συνέβη πρόσφατα με τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ) ή με διεθνείς έρευνες. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω ενεργειών, στο διεθνές περιβάλλον πρόσφατα το λογιστικό – ελεγκτικό επάγγελμα έχει προτείνει και εφαρμόσει ένα νέο μοντέλο αναφορών, γνωστό υπό τον τίτλο «Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Χρηματοοικονομικών Αναφορών» (Integrated Reporting). Η ενέργεια αυτή συνοδεύτηκε με ανακοινώσεις που υποστηρίζουν ότι πράγματι το ισχύον μοντέλο αναφορών δεν ικανοποιεί επαρκώς τις ανάγκες πληροφόρησης των ενδιαφερομένων μερών (επενδυτών, μετόχων και γενικότερα τρίτων), τόσο από τη σκοπιά της πραγματικής ιστορικής εικόνας ή της εικόνας ευλόγων αξιών με βάση τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικών Αναφορών (ΔΠΧΑ) όσο και για τη μελλοντική εξέλιξη της χρηματοοικονομικής κατάστασης των επιχειρήσεων.
Η κοινωνία, εν τω μεταξύ, κάτω από το βάρος της χρηματοοικονομικής κρίσης, ειδικότερα στην Ελλάδα, θέτει ως βασικό ερώτημα τον λόγο ύπαρξης ενός οργανισμού –δηλαδή της δημιουργίας ιδιωτικού πλούτου. Οι οργανισμοί, με ορισμένες εξαιρέσεις, εστιάζουν και αποκλείουν τη δημιουργία «κοινωνικής αξίας ή δικαιοσύνης» για τον κόσμο ή το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργούν. Ορισμένοι όμως οργανισμοί, σε ανταπόκριση αυτών των ανησυχιών, σε εθελοντική βάση, μετασχηματίζουν τις αναφορές τους για να παρέχουν περισσότερες χρήσιμες πληροφορίες και περισσότερη εταιρική διαφάνεια και λογοδοσία.
Η αρχική διαχειριστική ιδέα α) διοίκησης, β) μέτρησης και γ) αναφοράς, δηλαδή των τριών στοιχείων του οργανωτικού περιβάλλοντος και επιπτώσεων, από το ξεκίνημά της στα τέλη του 1990, έχει αποκτήσει και συνεχίζει να αποκτά εξέχουσα θέση, με εκπροσώπους σημαντικών οργανισμών να μιλούν για την ηθική ευθύνη των διοικούντων για την εύληπτη ενημέρωση της κοινωνίας μέσα στην οποία οι οργανισμοί λειτουργούν. Παράδειγμα αποτελεί και ο Διεθνής Οργανισμός Ελεγκτών – Λογιστών (IFAC), που με πρωτοβουλίες και προσπάθειες οδηγεί τον δρόμο προς τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ορκωτοί ελεγκτές. Αντί πυξίδας (GPS), θέτει στη διάθεση των ελεγκτών διάφορα εργαλεία βοήθειας για τη βέλτιστη κατάρτιση και έλεγχο αναφορών. Ο ίδιος οργανισμός, όμως, σε ανακοινώσεις του σημειώνει αυτοκριτική για την αντίδραση των ελεγκτών/λογιστών στην παρούσα ή σε ορισμένες χώρες παρελθούσα χρηματοοικονομική κρίση.
Ο μεγαλύτερος Σύνδεσμος Επαγγελματιών Ελεγκτών Λογιστών Αγγλίας (ACCA), μέσω του Graham Holt (διευθυντή του τμήματος των Επαγγελματικών Σπουδών Λογιστικής, Οικονομικών του Manchester Metropolitan Business School), βασικού υπευθύνου ενημέρωσης των μελών του συνδέσμου, σε άρθρο του στο περιοδικό «Accounting and Business», αναλύει το θέμα των χρηματοοικονομικών αναφορών που σήμερα συντάσσονται, είτε σε ιστορική βάση είτε σε εύλογη αξία –με βάση τα ΔΠΧΑ– καταλήγοντας ότι είναι ιδιαίτερα απαραίτητες για την εταιρική συμμόρφωση αλλά όμως δεν παρέχουν τις σημαντικά απαιτούμενες πληροφορίες που θα πρόσθεταν αξία στις επιχειρήσεις, όπως κατά την άποψη του θα έπρεπε, λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο και το κόστος που κάθε έτος τόσο οι διοικήσεις όσο και τα στελέχη των επιχειρήσεων επενδύουν για τη σύνταξή τους.
Την προαναφερόμενη έλλειψη, πέρα από τον επιχειρηματικό κόσμο, αναγνώρισε και το Διεθνές Συμβούλιο Ολοκληρωμένων Αναφορών (International Integrated Reporting Council, IIRC), που είναι ένας οργανισμός που προωθεί, στις διοικήσεις των επιχειρήσεων, τους λογιστές και ελεγκτές, με πρόσφατη οδηγία του, την καθιέρωση της νέας μορφής περιεχομένου και παρουσίασης των Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων ή Αναφορών. Την ανάγκη αυτή φαίνεται να αναγνωρίζει και να αποδέχεται και το International Federation of Accountants.
Κύρια σκέψη της νέας μορφής
Η κύρια σκέψη της νέας μορφής Ολοκληρωμένης Προσέγγισης Χρηματοοικονομικών Αναφορών (ή Οικονομικών Καταστάσεων) στοχεύει να οδηγήσει σε μια περιοδική έκθεση από μία οντότητα που με την πάροδο του χρόνου, με ανακοινώσεις της, θα αναφέρει σχετικά με τις πτυχές ή τις παραμέτρους που προσθέτουν αξία στην οντότητα, ανεξάρτητα εταιρικής μορφής.
Μια Ολοκληρωμένη Αναφορά είναι μια πλήρης αλλά και ταυτόχρονα συνοπτική έκθεση μιας οντότητας (εταιρείας ή οργανισμού) σχετικά με τη στρατηγική, τη διακυβέρνηση, τις επιδόσεις και τις προοπτικές της υπό αναφορά οντότητας, στο πλαίσιο του εξωτερικού περιβάλλοντός της, που οδηγεί στη δημιουργία αξίας τόσο βραχυπρόθεσμα όσο μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Σε αντίθεση με τις ισχύουσες αρχές παράθεσης των στοιχείων πληροφόρησης των οικονομικών καταστάσεων, π.χ. με ΔΠΧΑ, τo IIRC έχει θέσει ένα πλαίσιο αρχών (principle-based framework) που στοχεύουν:
– Να βελτιώσουν την ποιότητα των πληροφοριών που διατίθενται ή ανακοινώνονται στους προμηθευτές, στους δανειστές και τους λοιπούς ενδιαφερομένους και που θα επιτρέπουν μια πιο αποτελεσματική και παραγωγική διάθεση των κεφαλαίων.
– Να ενισχύσουν τη λογοδοσία και την επιστασία για τις ευρείες βάσεις πηγών κεφαλαίων (οικονομικό, βιομηχανικό, πνευματικό, ανθρώπινο, κοινωνικό, σχέσεων και φυσικών) και την κατανόηση των αλληλεξαρτήσεών τους.
– Να προωθήσουν μια πιο συνεκτική και αποτελεσματική προσέγγιση για τις εταιρικές αναφορές (corporate reporting) που βασίζονται σε ένα πληρέστερο φάσμα παραγόντων που τυχόν θα επηρεάζουν σημαντικά τη δυνατότητα μιας οντότητας να δημιουργήσει αξία με την πάροδο του χρόνου.
– Να υποστηρίξουν μια ολοκληρωμένη σκέψη, λήψη αποφάσεων και δράσεων, που θα εστιάζουν στη δημιουργία αξίας στις τρεις εναλλακτικές περιόδους που στην προηγούμενη κύρια πρόταση προαναφέρονται.
Κύρια δεδομένα της Ολοκληρωμένης Έκθεσης
Ως υπόδειγμα της νέας μορφής των νέων χρηματοοικονομικών αναφορών σύμφωνα με τις οδηγίες του Διεθνούς Συμβουλίου Ολοκληρωμένων Αναφορών (IIRC), οκτώ είναι τα κύρια θέματα που προβλέπονται να καλύπτουν οι νέες Ολοκληρωμένες Εκθέσεις Αναφορών:
1. Οργανωτική εικόνα και το εξωτερικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί η οντότητα.
2. Δομή εταιρικής διακυβέρνησης και πώς υποστηρίζονται οι δράσεις της οντότητας για να δημιουργήσουν αξία.
3. Επιχειρηματικό μοντέλο.
4. Κίνδυνοι και ευκαιρίες και πώς τους διαχειρίζεται μία οντότητα, πώς την επηρεάζουν και ποιες είναι οι ικανότητες της οντότητας να δημιουργεί αξία μέσα από αυτούς.
5. Στρατηγική και κατανομή των πηγών της οντότητας.
6. Απόδοση και επίτευξη των στρατηγικών στόχων για την περίοδο και τα αποτελέσματα.
7. Προοπτικές και προκλήσεις που αντιμετωπίζει η οντότητα και οι επιπτώσεις τους.
8. Οι βάσεις των θεμάτων που παρουσιάζονται στην έκθεση, τα ποσοτικά και τα κατά αξία δεδομένα που τεκμηριώνουν τα προαναφερθέντα περιεχόμενα της Ολοκληρωμένης Έκθεσης.
Συμπέρασμα
Οι πρόσθετες απαιτήσεις μιας Ολοκληρωμένης Έκθεσης Αναφορών από τις γνωστές μέχρι σήμερα χρηματοοικονομικές καταστάσεις απαιτούν πρόσθετες εξειδικεύσεις στελεχών από τις εταιρείες ορκωτών ελεγκτών, όπως π.χ. επιστήμονες σε θέματα στρατηγικής, οικονομικών κ.λπ., αλλά και υποχρεώσεις από τις διοικήσεις των εταιρειών που θα επηρεαστούν από την αλλαγή αυτή.
Αναμφίβολα όμως θα βοηθήσουν τους μετόχους και τους τρίτους ενδιαφερομένους να αποκτήσουν μια καλύτερη από τη σημερινή εικόνα για τις επιχειρήσεις με τις οποίες συναλλάσσονται ή επενδύουν τα κεφάλαιά τους.
Τα μέλη των διοικήσεων των επιχειρήσεων, οι λογιστές και ελεγκτές λογιστές δεν έχουν μέχρι σήμερα αντιδράσει αρνητικά στις πρόσθετες απαιτήσεις, διότι η εμπειρία των παρελθουσών αλλαγών αναφορικά με τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις ή αναφορές έχει αποδείξει τα θετικά τους αποτελέσματα. Και η αλλαγή αυτή θα βοηθήσει όλους να έχουν μια καλύτερη εικόνα του πώς η οντότητα προσθέτει αξία στη δική της λειτουργία αλλά και ποια είναι τα πιθανά υφιστάμενα και προβλεπόμενα οφέλη στους μετόχους και στους τρίτους ενδιαφερομένους.