ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΝΤ, ΟΛΙΚΟ ΧΡΕΟΣ ΚΑΙ ΛΟΜΠΙ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΟΠΟΥΝΙΔΗΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ, ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΣ

Με αφορμή το βιβλίο του Dirk Müller Σύγκρουση: Παιχνίδια πολέμου για το παγκόσμιο χρήμα. Η αλήθεια και το παρασκήνιο για την ελληνική κρίση, Εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη, 2013

Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας αναλύει με τον πιο εμπεριστατωμένο τρόπο τον αγώνα που διεξάγουν οι μεγάλες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, Ευρώπη, Ρωσία, Κίνα, για την τελική επικράτηση στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα. Όπως αναφέρει στην αρχή του βιβλίου του, υπάρχει μετατόπιση των οικονομικών αξόνων από τη Δύση στην Ανατολή, με κύριο ερώτημα αν μπορεί κάποιος να φανταστεί ότι η Αμερική θα παρακολουθεί αμέτοχη να μεταφέρεται το κέντρο βάρους της ισχύος προς την Κίνα. Άρα λοιπόν τίθεται το κεντρικό πρόβλημα: ποιος θα τοποθετηθεί καλύτερα στη γραμμή εκκίνησης; Τρία κομβικά σημεία θα μας απασχολήσουν στην ανάλυση του βιβλίου του, δύο από τα οποία έχουν μεγάλη σχέση με τη χώρα μας.

1. ΔΝΤ

Ο συγγραφέας αναρωτιέται τι έσπρωξε τη γερμανική κυβέρνηση να δεχθεί την ανάμειξη του ΔΝΤ (αμερικανοκρα- τούμενο) στην Ευρωζώνη. Το ΔΝΤ είναι οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, αλλά καθώς οι ΗΠΑ κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής, είναι το μοναδικό κράτος που έχει δικαίωμα να ασκεί βέτο.

Βάσει άγραφου νόμου ο διοικητής του είναι Ευρωπαίος, αλλά ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής είναι Αμερικανός, ο οποίος –όπως υποστηρίζεται– κινεί τα νήματα στην άσκηση της πολιτικής του. Η δράση του ΔΝΤ είχε ένα συγκεκριμένο τρόπο επέμβασης και «λύσης» του προβλήματος (δες το βιβλίο του John Perkins Εξομολόγηση ενός οικονομικού δολοφόνου). Πρώτο βήμα, επιλογή χωρών τις οποίες παρέσυραν σε μεγαλεπήβολες επενδύσεις με υψηλό δανεισμό, π.χ. από την Παγκόσμια Τράπεζα.

Η ανάθεση των έργων (φράγματα, αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομοι) δινόταν στις περισσότερες περιπτώσεις σε αμερικάνικες επιχειρήσεις. Δεύτερο βήμα, τα έργα αυτά οδηγούσαν πολλές φορές σε παγίδα χρέους και το κράτος αδυνατούσε να εξυπηρετήσει το χρέος του (η διαφθορά έπαιζε το ρόλο της). Τρίτο βήμα, επέμβαση του ΔΝΤ, το οποίο προχωρούσε σε εκτίμηση της κατάστασης και εντόπιζε τις αδυναμίες. Τέταρτο βήμα, η προτεινόμενη συνταγή από το ΔΝΤ, παρά την προτεινόμενη λιτότητα και βίαιη προσαρμογή, δεν οδηγούσε στα αναμενόμενα αποτελέσματα, όπως η ελεύθερη πρόσβαση στις αγορές, και έτσι η τελευταία ευκαιρία ήταν η πρόταση να γίνει η εκμετάλλευση των πρώτων υλών του «πτωχευμένου κράτους», όπως αέριο, πετρέλαιο, χαλκός, ουράνιο, από εξαιρετικούς διεθνείς ομίλους που είναι πρόθυμοι να εκμεταλλευτούν εντελώς ανιδιοτελώς τις πλουτοπαραγωγικές πηγές με τη δική τους τεχνογνωσία και τα δικά τους κεφάλαια!!! Στο σημείο αυτό ο συγγραφέας αναφέρει την περίπτωση της Ελλάδας από το 2009 και μετά, και θέτει καθαρά το θέμα στη γερμανική κυβέρνηση και στους ευρωπαίους ηγέτες ότι «έσπρωξαν το Δούρειο Ίππο του ΔΝΤ» μέσα στην Ευρώπη και στην εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών των κρατών μελών της.

2. Ολικό χρέος

Για το συγγραφέα η οξυμένη κρίση δημοσίου χρέους που πλήττει την Ευρωζώνη έχει τις ρίζες της στις ΗΠΑ. Η Goldman Sachs πωλούσε σε ολόκληρο τον κόσμο και κυρίως στην Ευρώπη τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια άλλων αμερικανικών τραπεζών και μάλιστα με τη «βούλα» των αμερικανικών οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης.

Στην ενότητα αυτή ο συγγραφέας παρουσιάζει μια άλλη εκδοχή που έχουν οι πολίτες με το κράτος σε ό,τι αφορά το χρέος. Στην περίπτωση αυτή το χρήμα που κυκλοφορεί προέρχεται στο σύνολοτου από δανεισμό. Όλα τα χρέη της υφηλίου έχουν αντίκρισμα σε ίσης αξίας χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία (κρατικά χρεόγραφα). Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες ενός κράτους, πέρα από τους τόκους που πληρώνουν για προσωπικά τους δάνεια, είναι χρεωμένοι και για δάνεια που έχει δημιουργήσει το κράτος γι’ αυτούς, που φυσικά πληρώνονται μέσω της φορολογίας. Ο πολίτης, δηλαδή, πληρώνει τα βάρη των τόκων για το συνολικό χρήμα που κυκλοφορεί και συνακόλουθα για τα χρέη. Διαφωτιστικό είναι το παράδειγμα για ένα νοικοκυριό στη Γερμανία το οποίο ξόδευε περίπου το 10% του εισοδήματός του για το σύνολο των τόκων το 1950, ενώ σήμερα το ποσοστό έχει φθάσει το 40%. Η σχέση που αποτελεί τον πυρήνα της σημερινής παγκόσμιας κρίσης χρέους είναι ότι πρέπει να κλείσει η διαφορά μεταξύ χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και χρέους (πρέπει να εξουδετερωθούν αμοιβαία στον ίδιο βαθμό). Τελειώνοντας το κεφάλαιο αυτό ο συγγραφέας προτείνει τρεις διαφορετικούς τρόπους: 1) κούρεμα χρέους (όπως έγινε στη χώρα μας, διαγραφή 100 δισ. ευρώ με ταυτόχρονη διαγραφή ελληνικών κρατικών ομολόγων από τους δικαιούχους τους), 2) αύξηση της φορολογίας (για παράδειγμα φόρο στους πλουσίους) και 3) με τον πληθωρισμό (εξουδετερώνοντας χρέη και κρατικά χρεόγραφα μέσω της ανόδου των τιμών). Λεπτομερής ανάλυση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους γίνεται στο βιβλίο των Κ. Ζοπουνίδη και Γ. Ατσαλάκη Απλές οικονομικές λογικές αναδιάταξης και ανάκαμψης της οικονομίας και των επιχειρήσεων (Κλειδάριθμος, 2013).

3. Λόμπι και δημοκρατικές δομές στην Ευρώπη

Ο συγγραφέας θέτει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα του επηρεασμού των ευρωβουλευτών από εκπροσώπους οργανωμένων συμφερόντων. Σε πολλές περιπτώσεις ο ευρωβουλευτής, στο τέλος της θητείας του, αναλαμβάνει ως «σύμβουλος» της εταιρείας για την όποια έλαβε αποφάσεις «ευνοϊκές» όταν ήταν εν ενεργεία. Ο συγγραφέας αναφέρει χαρακτηριστικά παραδείγματα, όπως αυτό της ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της ιδιωτικοποίησης του νερού. Στην πρώτη περίπτωση οι τράπεζες και τα διάφορα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αντέδρασαν σθεναρά και προσπαθούσαν να εμποδίσουν τη ρύθμιση, ενώ στη δεύτερη μπορούμε να φανταστούμε το σενάριο το νερό να το διαχειρίζεται μια ιδιωτική επιχείρηση παρά ο δήμος ή μια κοινότητα (αύξηση της τιμής κάθε χρόνο, κακή συντήρηση, προβλήματα υγείας από μικροοργανισμούς κ.λπ.)

Η ανωνυμία των ευρωβουλευτών είναι ένας τρόπος προστασίας από τα λόμπι. Όμως και πάλι οι λομπίστες των Βρυξελλών γνωρίζουν πολύ καλά τους ευρωβουλευτές με τους οποίους θα συνδιαλλαγούν και θα πετύχουν τους στόχους τους. Η πολιτική τους είναι η άσκηση στοχευμένης πίεσης σε σημαντικούς ευ- ρωβουλευτές και για κάθε ειδικό θέμα.

Η απάντηση στα οργανωμένα λόμπι μπορεί να έρθει μέσω της αποκεντρωμένης συμμετοχής στις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Αρχές του 2013 δημιουργήθηκαν ορισμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τη Φτώχεια, το Ευρωπαϊκό Γραφείο για το Περιβάλλον, οι Γυναίκες στην Ευρώπη για ένα Κοινό Μέλλον…

Ο στόχος είναι να επιβληθεί διαφάνεια στα διάφορα κέντρα των αποφάσεων και να υποστηριχθούν οι πολιτικοί εκείνοι που πραγματικά εκπροσωπούν τα συμφέροντα των πολιτών (υπάρχουν τέτοιοι πολιτικοί σε κάθε παράταξη).