ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΡΣΑΛΗΣ
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ
Συστήματα και υπερεξουσίες με τις οποίες είναι εξοπλισμένη η οικονομική αστυνομία των ΗΠΑ, το γνωστό IRS, αλλά και πολλών ευρωπαϊκών κρατών, υιοθετεί πλέον το οικονομικό επιτελείο για να βάλει φρένο στη φοροδιαφυγή, θέτοντας σε εφαρμογή από τον Ιούλιο ένα νέο πλαίσιο ελέγχων που θα περιληφθούν στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος.
Φορολογικοί έλεγχοι εξ αποστάσεως, ηλεκτρονικά συστήματα παρακολούθησης κεφαλαίων και προϊόντων (πετρελαιοειδών, πλοίων, φορτηγών κ.λπ.), αλλά και ένας «στρατός» ελεγκτών που θα ριχτεί στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής συνθέτουν το νέο σκηνικό που ετοιμάζεται να επιβληθεί στην αγορά από τον Σεπτέμβριο. Στο νέο φορολογικό νομοσχέδιο καθιερώνονται ανακριτικές μέθοδοι και ποινές «made in USA». Κυβερνητικά στελέχη δεν κρύβουν τον προβληματισμό τους, καθώς πολλές διατάξεις και μέτρα κινούνται ίσως στο όριο της νομιμότητας ή και της συνταγματικότητας, αλλά αποτελούν ήδη πραγματικότητα σε προηγμένα κράτη, από τα οποία αντιγράφει μεθόδους και η χώρα μας.
Στη φυλακή όσοι κρύβουν εισοδήματα!
Ένα από τα «εργαλεία» που σχεδιάζεται να ενταχθούν στο επόμενο φορολογικό νομοσχέδιο θα είναι η αυστηροποίηση των ποινικών κυρώσεων με άρση του ανασταλτικού χαρακτήρα των ποινών για τις σοβαρές υποθέσεις φοροδιαφυγής. Στόχος είναι όπου εντοπίζονται αδήλωτα εισοδήματα, μέσω των τεχνικών ελέγχων που θα γίνονται, ο ελεγχόμενος να καλείται είτε να πληρώσει είτε να οδηγηθεί στη φυλακή.
Οι ελεγχόμενοι θα έχουν να αντιμετωπίσουν σκληρές ποινές σε περίπτωση που δεν μπορούν να δικαιολογήσουν επαρκώς το «πόθεν». Ο «κλοιός» των αποκαλούμενων «έμμεσων τεχνικών ελέγχου» σφίγγει πλέον όχι μόνο για τους «καθ’ έξιν» φοροφυγάδες αλλά και για όλους τους φορολογούμενους που τυχόν μπλέξουν στα δίχτυα της εφορίας. Οι νέοι ελεγκτές, σε ρόλο «ειδικού πράκτορα», θα κάνουν «φύλλο και φτερό» τα οικονομικά και προσωπικά δεδομένα των φορολογουμένων και των συγγενών τους.
Online πρόσβαση στις τραπεζικές καταθέσεις
Πρώτος στόχος για το Υπουργείο Οικονομικών είναι τώρα να «σπάσει» το τραπεζικό απόρρητο. Σχετικοί νόμοι υπάρχουν ήδη πολλοί, αλλά με ειδική διάταξη οι τράπεζες θα πρέπει πλέον να δίνουν άμεσα τα στοιχεία που τους ζητούνται από το ΣΔΟΕ και τις ελεγκτικές υπηρεσίες.
«Είμαστε 100 χρόνια πίσω στο κυνήγι του “βρώμικου” ή του “μαύρου” χρήματος» λέει ηγετικό στέλεχος του ΣΔΟΕ. «Σε Αμερική, Γερμανία και Ιταλία οι έλεγχοι των καταθέσεων γίνονται ηλεκτρονικά σε πραγματικό χρόνο (on line). Εμείς δουλεύουμε ακόμα “με το κερί”. Για να ανοίξουμε έναν τραπεζικό λογαριασμό πρέπει να στείλουμε επιστολή στην Ένωση Ελληνικών Τραπεζών, να ζητήσουμε τα στοιχεία ενός πολίτη από συγκεκριμένη τράπεζα και, αν πρόκειται π.χ. για μεγαλόσχημο που είναι ισχυρός πελάτης της τράπεζας ή και φίλος του διοικητή της, οι αρμόδιοι μπορούν να καθυστερήσουν μια-δυο εβδομάδες να απαντήσουν, δίνοντας τον χρόνο στον ελεγχόμενο να διορθώσει φορολογικές δηλώσεις και να εξαφανίσει ίχνη που θα οδηγούσαν σε κακουργηματικές πράξεις και βαρύτατες ποινές».
Τα αποτελέσματα είναι σε όλους γνωστά: λίστα Λαγκάρντ, λίστα εμβασμάτων στο εξωτερικό, λίστα Λιχτενστάιν, λίστα 1.750 φορολογουμένων υπόπτων μεγάλης φοροδιαφυγής, λίστες των off- shore εταιρειών στο Κρανίδι και ολόκληρη τη χώρα… Όλα έμεναν στο «συρτάρι». Οι δισκέτες και τα USB «πάνε κι έρχονται» στο Υπουργείο Οικονομικών από το 2010 και μετά, χωρίς να πιάνονται ποτέ οι μεγαλοφοροφυγάδες.
Ήδη το 2011 ο απελθών υφυπουργός Οικονομικών κ. Δημήτρης Κουσελάς έλεγε μιλώντας στη Βουλή πως έμεναν «θαμμένες» λίστες χιλιάδων υπόπτων φοροδιαφυγής που παρέδωσε στους διαδόχους του. Κάθε τρίμηνο οι εκθέσεις των ελεγκτών της τρόικας επαναλαμβάνουν μονότονα πως δεν έχουν ξεκινήσει οι έλεγχοι που οι κυβερνήσεις της τελευταίας τριετίας υπόσχονταν πως θα γίνουν.
Θα επιβάλλουν φόρους «εν λευκώ»
Ακολουθώντας τα «εγχειρίδια» του IRS, η τρόικα απαίτησε να δοθούν υπερεξουσίες στον γενικό γραμματέα Δημοσίων Εσόδων και στους φοροελεγκτές, περιορίζοντας δραστικά τα περιθώρια παρεμβάσεων της ηγεσίας του Υπουργείου Οικονομικών να κατευθύνουν τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό.
Οι εφοριακοί από όλες τις εφορίες που συγχωνεύονται και κλείνουν θα γίνονται ελεγκτές. Οι δηλώσεις και οι πληρωμές των πολιτών γίνονται ήδη πλέον ηλεκτρονικά, με αποτέλεσμα να μεταφέρονται σε ελεγκτικά κέντρα χιλιάδες υπάλληλοι από τις ΔΟΥ που αδειάζουν από προσωπικό. Άμεσα συγκροτούνται σε όλη την Ελλάδα 65 Ειδικά Κέντρα Ελέγχου με στόχο τον εντοπισμό εστιών φοροδιαφυγής όλων των κατηγοριών φορολογουμένων (ελεύθερων επαγγελματιών, μικρομεσαίων επιχειρήσεων, εισοδηματιών).
Οι ελεγκτές θα μπορούν να «ανεβάζουν» το φορολογητέο εισόδημα στα ύψη, αναγκάζοντας τον φορολογούμενο να αποδείξει πως «δεν είναι ελέφαντας» ή να καταφύγει στη διαιτησία ή στα φορολογικά δικαστήρια.
Ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος όμως – όπως επισημαίνει και το IRS στους πράκτορές του– είναι να καταπέσουν οι υποθέσεις στα φορολογικά δικαστήρια, εάν οι φάκελοι με τα στοιχεία είναι ελλιπείς, και αυτό δεν είναι καθόλου δύσκολο να συμβεί, εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι έλληνες εφοριακοί θα υποχρεωθούν ακόμα και να… ανακρίνουν φορολογούμενους για τα μετρητά που είχαν στην κατοχή τους πριν από 4, 5 ή και 10 χρόνια, προκειμένου να υπολογίσουν τις διαφορές εισοδήματος στα έτη που ακολούθησαν!
«Με λιανοτούφεκα δεν κερδίζεις τη μάχη με τη μεγάλη φοροδιαφυγή» λένε πολύπειρα στελέχη των διωκτικών αρχών. Ο νέος φορολογικός νόμος έρχεται να συμπληρώσει το φορολογικό οπλοστάσιο των φοροελεγκτών, για να αναγκάσουν να πληρώσουν περισσότερα όσοι ζουν πλουσιοπάροχα αλλά δηλώνουν πως ζουν με εισοδήματα πείνας στην εφορία.
«Για φυλακή» 100.000 οφειλέτες
Στο Υπουργείο Οικονομικών οργανώνουν τους ελεγκτές για να ριχτούν στο κυνήγι μεγαλοφειλετών του Δημοσίου. Σχεδιάζεται να αλλάξει το όριο οφειλών για σύλληψη και φυλάκιση, από 5.000 σε 10.000 ευρώ. Έτσι, στο στόχαστρο μπαίνουν άμεσα 100.000 οφειλέτες του Δημοσίου, με χρέη από 10.000 έως 1 εκατ. ευρώ.
Ακολουθώντας τη συνταγή του IRS και για να μη μείνει «στα χαρτιά» η απειλή, ο γενικός γραμματέας Δημοσίων Εσόδων κ. Χάρης Θεοχάρης βάζει προσωρινά «στο συρτάρι» (ως «ανεπίδεκτα είσπραξης») περίπου 40 από τα 58 δισ. των ληξιπρόθεσμων χρεών προς το κράτος, που μόνο «λογιστικά» ώς τώρα απασχολούν την εφορία, αφού οι οφειλέτες έχουν πτωχεύσει ή είναι στις φυλακές και δεν υπάρχει τρόπος να πληρώσουν. Έτσι, οι Ομάδες Είσπραξης Οφειλών που συγκροτούνται θα στραφούν απερίσπαστες στο κυνήγι νέων χρεών της τελευταίας διετίας, που θεωρούνται εισπράξιμα και οι οφειλέτες τους «ζωντανοί».
«Με το ένα πόδι στην κατάσχεση» όμως θα βρίσκονται διαρκώς πλέον και εκατοντάδες χιλιάδες οφειλέτες που θα μπουν από τον Ιούλιο στη νέα ρύθμιση χρεών με τις 48 ή και 100 δόσεις, αφού θα «αυτοκαταγγελθούν» μόλις κάνουν την αίτηση στην εφορία, δηλώνοντας «χαρτί και καλαμάρι» ό,τι έχουν και δεν έχουν. Είναι ακριβώς τα στοιχεία αυτά που επί δεκαετίες προσπαθούσε να συλλέξει –αλλά δεν μπορούσε– το Υπουργείο Οικονομικών, για να φτιάξει το περίφημο περιουσιολόγιο, και το οποίο θέλει να το έχει έτοιμο στα τέλη του 2013, για να μπορεί να κάνει ελέγχους και κατασχέσεις σε πραγματικό χρόνο.
Τα νέα συστήματα
Με νέες διατάξεις που προωθούνται, στα πρότυπα της αμερικανικής οικονομικής αστυνομίας, όλοι οι φορολογούμενοι θα έχουν ατομικό ηλεκτρονικό φάκελο στον οποίο θα καταγράφονται, εκτός από τα εισοδήματα, τα δάνεια και την περιουσία τους, όλες οι τρέχουσες δαπάνες –λογαριασμοί, εισιτήρια, αποδείξεις σουπερ- μάρκετ– και μόλις κριθεί αναγκαίο θα καλούνται για έλεγχο.
Στο στόχαστρο θα βρεθούν οι off shore εταιρείες, όπου καθίστανται υπόλογοι οι διαχειριστές, ενώ πλέον θα ελέγχονται οι πραγματικές δαπάνες που κάνουν τα νοικοκυριά.
Στα μέτρα που προβλέπεται να ληφθούν το καλοκαίρι περιλαμβάνονται:
- Έλεγχοι εξ αποστάσεως: προβλέπεται η διενέργεια ελέγχων από το γραφείο και όχι υποχρεωτικά στην έδρα της επιχείρησης, με τακτική σύγκριση των φορολογικών δηλώσεων φυσικών και νομικών προσώπων με τα πραγματικά εισοδήματα και την περιουσιακή κατάσταση των πολιτών (μισθωτών, συνταξιούχων, ελευθέρων επαγγελματιών).
- Ατομικός φάκελος για 8,5 εκατ. φορολογουμένους: το Υπουργείο Οικονομικών θα δημιουργήσει ένα οικονομικό «προφίλ» κάθε φορολογουμένου, που θα περιλαμβάνει όλα τα εισοδήματα αλλά και τις δαπάνες που πραγματοποιεί. Για παράδειγμα, δαπάνες για ταξίδια, αγορές μεγάλης αξίας, δαπάνες προηγούμενων ετών, καταθέσεις στην τράπεζα και εισοδήματα που δηλώνονται θα συνθέτουν το οικονομικό προφίλ κάθε πολίτη, με βάση ειδικές μαθηματικές φόρμουλες που θα οδηγούν σε στοχευμένους φορολογικούς έλεγχους.
- «Big Brother» στις δαπάνες των νοικοκυριών: θα γίνεται σύγκριση πραγματικών δαπανών με τα εισοδήματα που δηλώνουν στην εφορία οι φορολογούμενοι. Οι πληρωμές των δανείων αποτελούν ήδη τεκμήριο διαβίωσης και γι’ αυτό πολλοί παραλείπουν να δηλώσουν τα ποσά που δεν μπορούν να δικαιολογήσουν από τα χαμηλά εισοδήματα που εμφανίζουν. Πλέον θα γίνεται διασταύρωση των στοιχείων από τις τράπεζες με αυτά που αναγράφουν οι φορολογούμενοι στα έντυπα της εφορίας (κωδικοί 727- 728), ώστε να διαπιστωθεί αν πληρώνουν τις δόσεις τους με δηλωθέντα εισοδήματα ή με «μαύρα». Συλλέγονται και θα ελέγχονται όμως και δαπάνες για αυτοκίνητα, ακίνητα, πληρωμές λογαριασμών ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ, κινητής τηλεφωνίας, δαπάνες για ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, ασφαλιστήρια συμβόλαια, καταθέσεις κ.λπ. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί ανά πάσα στιγμή η εφορία να ελέγχει κάθε φορά οποιαδήποτε μεταβολή και από πού αυτή προέρχεται.
- «Μαύρη Βίβλος» δαπανών για επαγγελματίες και επιχειρήσεις: στο νέο φορολογικό νομοσχέδιο θα καθορίζεται ποιες δαπάνες θα εκπίπτουν και ποιες όχι από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρήσεων (μικρών και μεγάλων). Θα δοθεί βαρύτητα στη «μαύρη λίστα» με τις δαπάνες που θα απορρίπτει κατά τον έλεγχο η εφορία, βεβαιώνοντας πρόσθετους φόρους και πρόστιμα.
- Έλεγχος off shore εταιρειών: Θα δοθεί βαρύτητα στην πραγματική έδρα της επιχείρησης, δηλαδή σε αυτόν που ασκεί τον έλεγχο και τη διοίκησή της, ό,τι «σημαία ευκαιρίας» και αν έχει σηκώσει.
- Ενδοομιλικές συναλλαγές: Θα προβλέπεται περιορισμός περιπτώσεων φοροδιαφυγής μέσω των λεγόμενων ενδοομιλικών συναλλαγών, όπου τα τελευταία χρόνια το Δημόσιο έχει χάσει αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ από τη συγκεκριμένη διαδικασία. Με τις συναλλαγές αυτές μια εταιρεία, μεταξύ άλλων, βρίσκει τρόπο να «φουσκώσει» τα τιμολόγια εισαγωγής και να μειώσει σημαντικά τα καθαρά κέρδη της.
- Υποχρεωτικές συναλλαγές με κάρτες, επιταγές, μεταφορές χρημάτων από τραπεζικούς λογαριασμούς: Σημαντική μείωση προβλέπεται για το ποσό που πρέπει να γίνεται χωρίς τη χρήση μετρητών ώστε να περιοριστεί η φοροδιαφυγή. Σήμερα το όριο πάνω από το οποίο δεν μπορεί να γίνει συναλλαγή με μετρητά είναι τα 1.500 ευρώ. Στο Υπουργείο Οικονομικών εξετάζουν να ρίξουν αυτό το ποσό ακόμη και κάτω από τα 300 ευρώ ανά συναλλαγή.
«Κατ’ εικόνα και ομοίωση»
Το νέο φορολογικό πλαίσιο έχει χτιστεί κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση της αμερικανικής εφορίας, του διάσημου Internal Revenue Service (IRS), αλλά και της “ημιστρατιωτικής” Guardia di Finanzia της Ιταλίας. Στηρίζεται στην ουσία στις πολύ αυστηρές ποινές για όσους δεν αποδίδουν τους φόρους που τους αναλογούν ή κρύβουν εισοδήματα, αλλά και στην υποκειμενική κρίση του ελεγκτή. Μεταχειρίζεται πληροφορίες που συλλέγονται ακόμα και από ιδιωτικές βάσεις δεδομένων (π.χ. κινητής τηλεφωνίας), ενώ προσφέρεται και ασυλία για τους μάρτυρες που καταγγέλλουν φοροδιαφυγή και διαφθορά.
Από τα τέλη του 2013 οι διωκτικές αρχές θα έχουν πλήρη πρόσβαση και:
• στο περιουσιολόγιο,
• στα υποθηκοφυλακεία,
• στο Κτηματολόγιο,
• στις βάσεις δεδομένων του Υπουργείου Συγκοινωνιών για τα αυτοκίνητα. Δεν θα παρακολουθούν πλέον μόνο τις πινακίδες αλλά και τους αριθμούς πλαισίου και τους κινητήρες.
Παράλληλα, αποκτούν πρόσβαση και σε ιδιωτικές βάσεις δεδομένων από όλο τον κόσμο για ύποπτες συναλλαγές, σκάφη και εταιρείες με «σημαία ευκαιρίας». Στα στοιχεία αυτά θα προστεθούν και θα παρακολουθούνται:
• οι κινήσεις των κινητών τηλεφώνων,
• οι λογαριασμοί ΔΕΚΟ (ύδρευση, ρεύμα, θέρμανση).
Οι έλεγχοι συμπληρώνονται με την ηλεκτρονική παρακολούθηση βυτιοφόρων, πλοίων και πρατηρίων, για τον έλεγχο του λαθρεμπορίου καυσίμων.
Συγκρίσεις και ατέλειες
«Από το IRS παίρνουμε την τεχνογνωσία, αλλά το νομικό σύστημα της χώρας μας συχνά “κολλάει”, όπως π.χ. στην πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς», λένε στελέχη των διωκτικών αρχών που συμμετέχουν στο σχεδιασμό των νέων ελέγχων. «Μέχρι τέλος του καλοκαιριού αυτό θα έχει αλλάξει. Οι τράπεζες όμως, για να αποφύγουν να συμμορφωθούν, χρησιμοποιούν σαν δικαιολογία ακόμα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν λόγω συγχωνεύσεων», αναφέρουν.
Το IRS, όπως και το FBI και η DEA, έχουν άμεση πρόσβαση στη βάση δεδομένων του Υπουργείου Εσωτερικών. Κάθε υπάλληλος έχει διαβάθμιση στη χρήση του υλικού που αντλεί από εκεί. Στην Ελλάδα όμως δεν υπάρχει καμία μυστικότητα, όλα είναι διάτρητα.
«Είμαστε αστεία χώρα», λέει επ’ αυτού αρμόδια πηγή. «Προ καιρού, μια καταγγελία για υπερτιμολογήσεις στην ΕΥΠ κατά την προμήθεια “μηχανημάτων επισύνδεσης” (σ.σ.: δηλαδή τηλεφωνικών “κοριών”) οδήγησε να αποκαλυφθούν με κάθε λεπτομέρεια πώς, πού και πότε γίνονται παρακολουθήσεις υπόπτων από την ΕΥΠ και άλλες ελεγκτικές υπηρεσίες, φέρνοντας στο φως ακόμα και το υλικό των παρακολουθήσεων. Δεν υπάρχει αλλού τέτοιο κράτος, μόνο στην Ελλάδα μπορεί να συμβαίνουν αυτά».
«Συχνά δεν υπάρχει στήριξη από την πολιτική ηγεσία» τονίζουν στελέχη του ΣΔΟΕ που έχουν θητεύσει στις τάξεις του IRS και της DEA. «Όταν κάνει μια επιχείρηση το IRS, έχουν 5 εισαγγελείς μαζί τους, για να μην κολλήσουν στον τοίχο τους ελεγκτές οι δικηγόροι των ελεγχόμενων. Για να καταπολεμήσεις την παρανομία, πρέπει να κινείσαι στο όριο της νομιμότητος. Το οικονομικό και το οργανωμένο έγκλημα βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά. Τα “πλυντήρια χρήματος” υπερβαίνουν τα εθνικά κράτη. Οι “πιστολάδες” είναι συνηθισμένο φαινόμενο, τα οικονομικά –και όχι μόνο– συμφέροντα είναι πανίσχυρα, οι απόπειρες εξαγοράς συνειδήσεων συχνές. Αλλά και με μια απλή ανώνυμη καταγγελία κατά στελέχους των διωκτικών υπηρεσιών μπορούν οι ελεγχόμενοι, και ο στρατός συμβούλων και λογιστών που αυτοί διαθέτουν, να σπιλώσουν και να θέσουν εκτός μάχης όποιον βρίσκεται επί τα ίχνη τους» τονίζουν.
Από την άλλη, λένε, «ένα αδύναμο κράτος που έχει ανάγκη τα λεφτά, απειλεί διαρκώς τους πάντες για να μπορέσει να εισπράξει, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει και “παράθυρα” νομιμοποίησης των φοροφυγάδων, με στόχο να επιτρέψει να επιστρέψουν κεφάλαια που διαφεύγουν. Έτσι, για παράδειγμα, οι νόμοι της τελευταίας πενταετίας είναι σκληροί για όσους πιάνονται να φοροδιαφεύγουν εντός Ελλάδος αλλά, αν τα έβγαλαν στο εξωτερικό, τους δίνουν το δικαίωμα να τα νομιμοποιήσουν σαν δήθεν “δωρεές” συγγενικών και άλλων προσώπων».