Μιχάλης Καραβάς
Partner – Public Policy and Regulatory, Deloitte. Χατζηπαύλου, Σοφιανός & Καμπάνης Α.Ε.
Η συζήτηση στην Ε.Ε. για τη φορολογική συμπεριφορά των πολυε- θνικών και οι φορολογικοί τους σύμβουλοι.
Οι πολιτικές της λιτότητας γέννησαν μία δημόσια συζήτηση γύρω από τη φορολόγηση, αφού τα κράτη χρειάζονται αυξημένα έσοδα 
και αναζητούν τρόπους για να εισπράττουν. Μία πηγή εισπράξεων φόρων είναι προφανώς και οι πολυεθνικές, για τις οποίες αναπτύσσεται μία επιχειρηματολογία ότι δεν καταβάλλουν ένα «εύλογο μερίδιο» σε φόρους στις χώρες στις οποίες λειτουργούν. Παρόλα αυτά στην πράξη οι χώρες χρησιμοποιούν τα φορολογικά τους συστήματα για να ανταγωνίζονται στην προσέλκυση εισερχόμενων επενδύσεων, έτσι ώστε η παροχή κινήτρων από τη μία χώρα να δρα αντίστροφα ως κίνητρο αποφυγής φορολόγησης σε κάποια άλλη χώρα. Ιδέες για συμφωνίες μεταξύ κρατών για ένα διεθνές φορολογικό σύστημα, που αναπτύχθηκαν πριν από πάρα πολλά χρόνια, είναι παρωχημένες και δεν λειτουργούν στο σύγχρονο και ραγδαία εξελισσόμενο κόσμο, όπου η δομική αλυσίδα προσθήκης αξίας αποτελείται σε τόσο μεγάλη έκταση από άυλα στοιχεία. Οι εταιρείες λαμβάνουν ασφαλώς υπ’ όψιν τους, μεταξύ άλλων παραγόντων, και τη φορολογική διάσταση όταν καταλήγουν σε επιχειρηματικές αποφάσεις. Οι διαφορές στα φορολογικά συστήματα μεταξύ των κρατών δημιουργούν ευκαιρίες για τις πολυεθνικές, οι οποίες λαμβάνονται υπόψη στη διαδικασία λήψης εμπορικών αποφάσεων σε ό,τι αφορά δομές τέτοιες ώστε να αποφεύγεται η φορολόγηση παντελώς ή να επιτυγχάνεται φορολόγηση με πολύ χαμηλό συντελεστή. Αυτό προβληματίζει πολλές κυβερνήσεις σε ό,τι αφορά οτιδήποτε θεωρούν ως απαράδεκτη αποφυγή φορολόγησης εκ μέρους των πολυεθνικών και, παρόλο που όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, περιλαμβανομένων ημών των ελεγκτών, έχουν κάποιο σχετικό ρόλο να παίξουν, είναι πρωτίστως ευθύνη των κυβερνήσεων της διεθνούς κοινότητας να συνεργαστούν ώστε να εκσυγχρονίσουν και να αναμορφώσουν το φορολογικό σύστημα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλοι οργανισμοί εργάζονται για την παραγωγή εισηγήσεων προς τα κράτη μέλη της Ε.Ε. για σχετικές νομοθετικές πρωτοβουλίες και ρυθμιστικές δράσεις που ήδη συζητούνται από κράτη μέλη της Ε.Ε., από τις οποίες κάποιες επηρεάζουν ή/ και αφορούν και το επάγγελμά μας, όπως π.χ.:
1. Blacklist φορολογικών παραδείσων.
2. Παροχή αυξημένης δημόσιας πληροφόρησης από τις επιχειρήσεις για τα φορολογικά τους θέματα και υποθέσεις.
3. Ποινές σε φορολογικούς συμβούλους για κακή εξάσκηση του επαγγέλματος.
4. Θέματα ανταγωνισμού και εμπιστευτικότητας μεταξύ νομικών και φορολογικών συμβούλων που δραστηριοποιούνται μέσω των ελεγκτικών εταιρειών και δικτύων.
5. Πιθανοί περιορισμοί στη δυνατότητα των επιχειρήσεων (και ενδεχομένως και των ελεγκτικών εταιρειών) να υποβάλλουν προσφορές για έργα του Δημοσίου εάν εμπλέκονται σε πρακτικές αποφυγής φορολόγησης (ήδη η Μ.Β. έχει κάνει ανάλογες ανακοινώσεις).
Υπό αυτό το πρίσμα οφείλουμε, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον την κριτική συγκεκριμένα που ασκείται στα μεγαλύτερα διεθνή δίκτυα ελεγκτικών εταιρειών παγκοσμίου κάλυψης (γνωστά ως Big 4) που παρέχουν φορολογικές συμβουλές και σε πολυεθνικές εταιρείες, να διευκρινίσουμε την αλήθεια για κάποιες ευρέως διαδεδομένες αντιλήψεις που παρουσιάζονται παρακάτω και που δεν απεικονίζουν την πραγματικότητα.
Οι πολυεθνικές δεν καταβάλλουν ένα εύλογο μερίδιο σε φόρους και οι φορολογικοί σύμβουλοί τους των μεγάλων ελεγκτικών δικτύων βοηθούν τους πελάτες τους να ελαχιστοποιούν τη φορολογική τους επιβάρυνση, είτε μέσω φοροδιαφυγής είτε μέσω «επιθετικής αποφυγής»
Σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τα μεγάλα διεθνή δίκτυα ελεγκτικών εταιρειών (Big 4), αυτή είναι μία αντίληψη που βασίζεται σε μια παρεξήγηση για το τι ακριβώς κάνουμε. Υποθέτει ότι η βασική μας δραστηριότητα συνίσταται στην «επιθετική αποφυγή φορολόγησης» και παροχή βοήθειας με κάθε κόστος στις πολυεθνικές να «παίζουν» με το σύστημα. Αυτή η αντίληψη είναι λανθασμένη. Δεν εμπλεκόμαστε σε θέματα φοροδιαφυγής ή σε οποιεσδήποτε σχετικές αθέμιτες ή παράνομες προσεγγίσεις. Συμφωνούμε με τη θέση ότι ακόμη και αν είναι σύννομες, υπερβάλλουσας επιθετικότητας τεχνητές προσεγγίσεις φοροαποφυγής είναι αθέμιτες και δεν πρέπει να υιοθετούνται. Το Forum of Tax Administrators (FTA), μία ομάδα των φορολογικών αρχών των 41 μεγαλύτερων κρατών του κόσμου, στην έκθεσή του για το 2008 αναγνωρίζει και τεκμηριώνει ότι στη μεγαλύτερη έκτασή του αυτό που κάνουμε είναι να βοηθήσουμε τους πελάτες μας να κατανοήσουν και να συμμορφωθούν με τις φορολογικές τους υποχρεώσεις σε πολλαπλές περιοχές με διαφορετικές δικαιοδοσίες. Αυτό που κάνουμε βοηθά τη θεμιτή ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων διπλής φορολόγησης και τη διευκόλυνση της ροής του παγκόσμιου εμπορίου.
Δεν προσπαθήσαμε ποτέ να αρνηθούμε, ούτε και βρίσκουμε αθέμιτο, ότι μέρος αυτού που κάνουμε είναι και να βοηθήσουμε τους φορολογουμένους να αντιληφθούν και να κατανοήσουν τις διαθέσιμες εναλλακτικές, ώστε νομίμως να μειώσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Αυτό γίνεται αυστηρά μέσα στο πλαίσιο της υφιστάμενης νομοθεσίας και επί τη βάσει πλήρους παροχής πληροφόρησης για τα πραγματικά περιστατικά και αφού εξασφαλίσουμε ότι οι πελάτες μας κατανοούν τους κινδύνους για τη φήμη τους από τις σχετικές ενέργειές τους.
Σε ό,τι αφορά τις πολυεθνικές: Τόσο οι επιχειρήσεις όσο και τα κράτη λειτουργούν σε ένα ανταγωνιστικό κόσμο. Τα κράτη χρησιμοποιούν τα φορολογικά τους συστήματα για να ανταγωνίζονται στην προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό. Συνεπώς είναι παράλογο να ασκούν κριτική σε επιχειρήσεις που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματα από τα φορολογικά συστήματα τα οποία τα ίδια τα κράτη έχουν ακριβώς και επίτηδες σχεδιάσει έτσι ώστε να ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να ενεργούν με συγκεκριμένους τρόπους. Επί παραδείγματι, υπάρχουν ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που ευθέως λένε στα κοινοβούλιά τους ότι θεωρούν τη μεταφορά κερδών σε δικαιοδοσίες χαμηλότερης φορολόγησης ως αποδεκτή στρατηγική φορολογικού σχεδιασμού. Συνεπώς, η υπέρτατη λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι μια συντονισμένη δράση μεταξύ των κρατών να διαμορφώσουν ένα αναθεωρημένο φορολογικό σύστημα, το οποίο θα ανταποκρίνεται στις τρέχουσες ανάγκες του κόσμου τού σήμερα, αλλά και όπως αυτές αναμένεται ως πιθανότερο να εξελιχθούν. Αυτό προφανώς δεν θα είναι εύκολο, ακριβώς επειδή υπεισέρχονται διαφορετικά εθνικά συμφέροντα, αλλά υπάρχουν πράγματα που μπορεί να γίνουν εν τω μεταξύ ώστε να μη δημιουργείται αβεβαιότητα που θα έβλαπτε το παγκόσμιο εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη, στην οποία όλα τα έθνη υπολογίζουν και στηρίζονται.
Πώς λύνουμε το πρόβλημα; Η χώρα μας (αλλά και κάθε χώρα) χρειάζεται φορολογικά έσοδα!
Η συνολική λύση απαιτεί να εμπλακούν όλες οι κυβερνήσεις, δουλεύοντας μαζί για να μεταρρυθμίσουν τα παρωχημένα φορολογικά τους συστήματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναζητά διεθνείς λύσεις που απαιτούν συνεργασία μεταξύ πολλών κυβερνητικών αρχών. Η φορολογική μεταρρύθμιση και η επαναδιαπραγμάτευση των διμερών φορολογικών συμφωνιών συμπίπτει με το νέο παγκόσμιο λειτουργικό υπόδειγμα.
Το σύστημα που υπάρχει σήμερα είναι σχεδιασμένο σε μια εποχή που η επιχειρηματική δραστηριότητα ήταν κυρίως εντόπια και το 
μεγαλύτερο μέρος τής δομικής αλυσίδας προστιθέμενης αξίας αφορούσε φυσικά προϊόντα. Σήμερα η οικονομική δραστηριότητα είναι κυρίως διεθνής και το μεγαλύτερο κομμάτι τής αλυσίδας της προστιθέμενης αξίας αφορά άυλα στοιχεία. Τα φορολογικά μας συστήματα δεν δημιουργήθηκαν για να διαχειρίζονται τις σημερινές συνθήκες.
Η πραγματικότητα είναι ότι οι χώρες ανταγωνίζονται για να προσελκύσουν οικονομική δραστηριότητα. Τα φορολογικά κίνητρα της μιας χώρας συνιστούν κίνητρα αποφυγής φορολόγησης για μια άλλη χώρα. Είναι παράλογο να ασκείται κριτική στις πολυεθνικές ότι εκμεταλλεύονται τα κίνητρα που οι ίδιες οι κυβερνήσεις επίτηδες δημιούργησαν για να τις παρακινήσουν να συμπεριφέρονται με συγκεκριμένους τρόπους. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι επιχειρήσεις πληρώνουν πολύ περισσότερο σε φόρους, πέρα από τον εταιρικό φόρο εισοδήματος. Ενώ αυτό βέβαια ισχύει για όλους τους φορολογούμενους, η διαφορά είναι ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα που δημιουργεί τον πλούτο και την απασχόληση δημιουργεί την οικονομική δραστηριότητα πάνω στην οποία επιβάλλονται όλοι οι άλλοι φόροι. Γι’ αυτό και η εισροή επενδύσεων από το εξωτερικό είναι τόσο κρίσιμα σημαντική για όλες τις χώρες. Οποιαδήποτε φορολογικά έσοδα είναι καλύτερα από καθόλου φορολογικά έσοδα.
Σχεδιασμός ενεργειών για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει βήματα ενίσχυσης της διοικητικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε. και την υποστήριξη της ανάπτυξης της υφιστάμενης πολιτικής καλής διακυβέρνησης. Προσδιορίζει σειρά συγκεκριμένων μέτρων που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν τώρα και τα επόμενα χρόνια, εφόσον υπάρχει η απαραίτητη στήριξη από τα κράτη μέλη.
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι προτάσεις προς τα κράτη μέλη για συντονισμένη δράση της Ε.Ε. σε ό,τι αφορά τους φορολογικούς παραδείσους και τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό.
1. Χρειάζεται να εντοπισθούν και να δημιουργηθεί blacklist.
2. Φορολογικός παράδεισος θα είναι κάθε χώρα η οποία δεν συμμορφώνεται με τις ελάχιστες προδιαγραφές καλής διακυβέρνησης σε φορολογικά ζητήματα. Σύμφωνα με τον σχετικό Ευρωπαϊκό Κώδικα για τη φορολόγηση των επιχειρήσεων (EU Code of Business Taxation), αυτό απαιτεί η χώρα να παρέχει διαφάνεια και ανταλλαγή πληροφοριών και να μη μετέρχεται βλαπτικών φορολογικών μέτρων σε ό,τι αφορά τον τομέα φορολόγησης των επιχειρήσεων.
Για τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό
1. Τα κράτη μέλη οφείλουν να συντονίζουν κοινή δράση στην επίλυση καταστάσεων όπου έσοδα δεν φορολογούνται σε καμία από τις εμπλεκόμενες φορολογικές δικαιοδοσίες (διπλή μη φορολόγηση). Ο συντονισμός δέον να γίνεται μέσω της συμβατικής διαδικασίας και με την υιοθέτηση ενός Γενικού Κανόνα Αποφυγής Καταχρηστικής Συμπεριφοράς (General Anti Abuse Role, GAAR).
2. Θα υπάρξει συζήτηση για τις σχετικές πρόνοιες αποφυγής καταχρηστικών συμπεριφορών στις Οδηγίες της Ε.Ε. και κοινές οδηγίες για τον εντοπισμό των χρηματικών ροών.
3. Θα γίνουν συστάσεις στα κράτη μέλη να συνεργασθούν σε ό,τι αφορά τον Ευρωπαϊκό Κώδικα για τη φορολόγηση των επιχειρήσεων.
Επόμενα βήματα: H Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ενεργοποιήσει νέα εποπτικά εργαλεία και πίνακες παρακολούθησης της προόδου που επιτυγχάνεται ώστε να διατηρήσει την ορμή στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και αποφυγής. Μία νέα πλατφόρμα Καλής Φορολογικής Διακυβέρνησης (Tax Good Governance) θα παρακολουθεί και θα αναφέρει σχετικά με την εφαρμογή των προτάσεων της Επιτροπής από τα κράτη μέλη.