Στέλιος Ντότσιας
Technical Director, BDO Greece
Στάδιο |
1 |
2 |
3 |
Αναγνώριση απομείωσης |
Πιθανότητα πραγματοποίησης πιστωτικού γεγονότος σε 12 μήνες |
Πιθανότητα πραγματοποίησης πιστωτικού γεγονότος καθ’ όλη τη ζωή του χρηματοοικονομικού εργαλείου |
|
Αναγνώριση τόκων |
Πραγματικό επιτόκιο επί του μικτού ποσού |
Πραγματικό επιτόκιο επί του καθαρού ποσού |
Τα ακόλουθα χρηματοοικονομικά εργαλεία περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής απομείωσης του ΔΠΧΑ 9:
• Χρεόγραφα που επιμετρούνται σε αποσβεσμένο κόστος, π.χ.
– απαιτήσεις πελατών,
– δάνεια εισπρακτέα από συνδεδεμένα μέρη ή βασικά διευθυντικά στελέχη και
– διεταιρικά δάνεια στις ατομικές οικονομικές καταστάσεις.
• Χρεόγραφα που επιμετρούνται στην εύλογη αξία μέσω άλλων συνολικών εσόδων (FVTOCI).
Επισκόπηση του νέου μοντέλου
Το ΔΠΧΑ 9 καθιερώνει μια νέα μεθοδολογία απομείωσης τριών σταδίων, η οποία βασίζεται στη μεταβολή του πιστωτικού κινδύνου ενός χρηματοοικονομικού στοιχείου ενεργητικού, ενώ θα πρέπει να αναγνωρίζεται απομείωση ακόμα και κατά την αρχική αναγνώριση του κινδύνου (Expected Loss Approach). Αυτά τα τρία στάδια στη συνέχεια καθορίζουν το ποσό της απομείωσης που θα αναγνωριστεί ως αναμενόμενη πιστωτική ζημία (Expected Credit Loss, ECL) σε κάθε ημερομηνία αναφοράς, καθώς και το ποσό των τόκων – έσοδο που θα πρέπει να καταγράφονται σε μελλοντικές περιόδους.
O τρόπος αναγνώρισης της απομείωσης και των εσόδων από τόκους συνοψίζεται ως εξής:
Ωστόσο, ως πρακτική διευκόλυνση, οι εταιρείες μπορούν να υιοθετήσουν ένα απλοποιημένο μοντέλο για εμπορικές απαιτήσεις ή στοιχεία ενεργητικού που δεν εμπεριέχουν σημαντικά στοιχεία χρηματοδότησης (significant financing component).
Απλοποιημένο μοντέλο απομείωσης
Εμπορικές απαιτήσεις που δεν εμπεριέχουν σημαντικά στοιχεία χρηματοδότησης
Για εμπορικά εισπρακτέα ποσά ή περιουσιακά στοιχεία ενεργητικού που προκύπτουν από συμβάσεις με πελάτες (ΔΠΧΑ 15) και λήγουν εντός 12 μηνών ή λιγότερο θα πρέπει να αναγνωρίζονται «οι αναμενόμενες πιστωτικές ζημιές καθ’ όλη τη ζωή τους» (επειδή τα ληξιπρόθεσμα χρέη συνήθως είναι δώδεκα μήνες ή λιγότερο, η πιθανότητα πραγματοποίησης πιστωτικού γεγονότος σε 12 μήνες και η πιθανότητα πραγματοποίησης πιστωτικού γεγονότος καθ’ όλη τη ζωή του χρηματοοικονομικού εργαλείου συμπίπτουν).
Το νέο μοντέλο απομείωσης επιτρέπει στις οντότητες να υπολογίσουν τις αναμενόμενες ζημιές για επισφαλείς χρεώστες χρησιμοποιώντας ένα πίνακα ληξιπρόθεσμων υπολοίπων. Στην πράξη, πολλές οντότητες εκτιμούν ήδη τις πιστωτικές ζημίες χρησιμοποιώντας ένα παρόμοιο πίνακα (ageing analysis), όπου θα πρέπει να ομαδοποιούνται οι χρεώστες βάσει διαφορετικών χαρακτηριστικών και ιστορικότητας ζημιών (π.χ. γεωγραφική περιοχή, τύπος προϊόντος, πιστοληπτική αξιολόγηση, εξασφαλίσεις ή εμπορική ασφάλιση πιστώσεων, ή τύπος πελάτη). Σύμφωνα με το νέο μοντέλο, οι οντότητες θα πρέπει να ενημερώσουν τα ιστορικά ποσοστά ζημιών με τρέχουσες και μελλοντικές εκτιμήσεις (current and forward looking estimates).
Παράδειγμα
Η οντότητα M έχει πελάτες € 30 εκ. την 31η Δεκεμβρίου 20Χ8. Η πελατειακή βάση αποτελείται από ένα μεγάλο αριθμό μικρών πελατών. Προκειμένου να καθοριστεί η αναμενόμενη πιστωτική ζημιά για το χαρτοφυλάκιο, η οντότητα χρησιμοποιεί τον πίνακα ληξιπρόθεσμων υπολοίπων, ο οποίος βασίζεται σε ιστορικά ποσοστά αθέτησης και αναπροσαρμόζεται για μελλοντικές εκτιμήσεις (πίνακας 1).
Σύμφωνα με το ΔΠΧΑ 9, ακόμα και για τους πελάτες οι οποίοι είναι «ενήμεροι» θα πρέπει να υπολογιστεί ένα μικρό ποσοστό απομείωσης.
Ενσωματώνοντας μελλοντικές εκτιμήσεις
Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του χαρτοφυλακίου των απαιτήσεων, οι προβλέψεις των μελλοντικών οικονομικών συνθηκών και οι εκτιμήσεις (π.χ. ποσοστά ανεργίας, επιτόκια κ.λπ.) μπορεί να έχουν διαφορετική επίδραση για μεμονωμένες απαιτήσεις ή επιμέρους χαρτοφυλάκια απαιτήσεων. Αυτό το ζήτημα σχετίζεται με οντότητες και τις θυγατρικές τους που έχουν απαιτήσεις πελατών από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και τομείς δραστηριότητας. Επίσης, οι μακροοικονομικές πληροφορίες μπορεί να επηρεάσουν τους πελάτες σε διάφορες βιομηχανίες ή γεωγραφική τοποθεσία με διαφορετικό τρόπο (π.χ. ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ της χώρας Χ θα έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στις εμπορικές απαιτήσεις από πελάτες που δραστηριοποιούνται στη χώρα X).
Απαιτήσεις από συνδεδεμένα μέρη, διευθυντικά στελέχη και διεταιρικά δάνεια
Δυστυχώς, το ΔΠΧΑ 9 δεν παρέχει την πρακτική διευκόλυνση του απλοποιημένου μοντέλου αναφορικά με τον υπολογισμό απομείωσης για τις απαιτήσεις από συνδεδεμένα μέρη, διευθυντικά στελέχη και διεταιρικά δάνεια. Αυτό συνεπάγεται πως οι αναμενόμενες πιστωτικές ζημιές (και οι σχετικές γνωστοποιήσεις) θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τη μεθοδολογία απομείωσης των τριών σταδίων, η οποία βασίζεται στη μεταβολή του πιστωτικού κινδύνου.
Παράδειγμα: Μέτρηση αναμενόμενης ζημιάς για διεταιρικό δάνειο που είναι αποπληρωτέο σε πρώτη ζήτηση
Η μητρική οντότητα Α παρέχει ταμειακή διευκόλυνση € 100 στη θυγατρική της Β, η οποία θα τη χρησιμοποιήσει για να χρηματοδοτήσει ένα πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης. Το δάνειο δεν φέρει τόκο και είναι αποπληρωτέο σε πρώτη ζήτηση.
Εφόσον το δάνειο είναι αποπληρωτέο σε πρώτη ζήτηση, η συμβατική ημερομηνία αποπληρωμής θα μπορούσε να είναι άμεση. Η μητρική Α θα πρέπει να υπολογίσει την αναμενόμενη ζημιά (δηλαδή την πιθανότητα ζημιάς εάν ζητηθεί η επιστροφή των χρημάτων από τη θυγατρική, πολλαπλασιαζόμενη επί το ποσό της ζημιάς). Αν το δάνειο ανακληθεί άμεσα, η πιθανότητα αθέτησης είναι πιθανό να είναι 100% (υποθέτοντας ότι η θυγατρική B έχει ήδη χρησιμοποιήσει το ποσό των € 100 για τις δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης). Το ποσό της απομείωσης θα εξαρτηθεί συνεπώς από το εάν τα περιουσιακά στοιχεία μπορούν να πωληθούν ή κατά πόσον υπάρχει δυνατότητα εναλλακτικής χρηματοδότησης της θυγατρικής Β.
Ωστόσο, αν το άτοκο δάνειο από τη μητρική A ήταν ένα δάνειο με χρονική διάρκεια (έστω τρία χρόνια), μια διαφορετική προσέγγιση θα πρέπει να ακολουθηθεί. Το ποσό που πρέπει να επιστραφεί στο τέλος της τριετίας θα πρέπει να προεξοφληθεί με ένα τρέχον επιτόκιο που θα ίσχυε αν το δάνειο είχε συναφθεί μεταξύ μη συνδεδεμένων μερών. Η διαφορά μεταξύ του προκαταβληθέντος ποσού και της παρούσας αξίας θα πρέπει να χρεωθεί στα βιβλία της μητρικής ως επένδυση σε θυγατρική, ενώ στα βιβλία της θυγατρικής θα λογιστικοποιηθεί ως εισφορά κεφαλαίου από τη μητρική.
Συμπερασματικά, ακόμα και αν σε ενοποιημένο επίπεδο ο υπολογισμός απομείωσης σε διεταιρικά δάνεια απαλείφεται, οι μητρικές οντότητες θα πρέπει να υιοθετήσουν μια πολιτική σχηματισμού προβλέψεων σε ατομικό επίπεδο. Τέλος, οι οντότητες θα πρέπει να προσδιορίσουν τις προβλέψεις τους βάσει των χαρακτηριστικών των επιμέρους χαρτοφυλακίων τους, αντί για την αντιμετώπιση όλων των απαιτήσεών τους με τον ίδιο τρόπο.
πινακασ 1 |
Αναμενόμενο ποσοστό αθέτησης |
Μικτό υπόλοιπο |
Αναμενόμενη πιστωτική ζημιά |
Εντός ορίου πίστωσης |
0,3% |
15.000.000 |
45.000 |
Καθυστέρηση 1-30 ημέρες |
1,6% |
7.500.000 |
120.000 |
Καθυστέρηση 31-60 ημέρες |
3,6% |
4.000.000 |
144.000 |
Καθυστέρηση 61-90 ημέρες |
6,6% |
2.500.000 |
165.000 |
Καθυστέρηση πάνω από 90 ημέρες |
10,6% |
1.000.000 |
106.000 |
Σύνολο |