Τμήμα Ποιοτικού Ελέγχου ΣΟΕΛ
Ο ποιοτικός έλεγχος αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες προστασίας του κύρους και της αξιοπιστίας του θεσμού των ορκωτών ελεγκτών λογιστών και κατ’ επέκταση της διασφάλισης του δημόσιου συμφέροντος. Η διενέργειά του από ανεξάρτητες αρχές για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων έχει πλέον υιοθετηθεί ευρέως, βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2014/56/ΕΕ και του Κανονισμού 2014/537/ΕΕ. Στόχος του ποιοτικού ελέγχου είναι να αξιολογηθεί:
α) η δυνατότητα του εσωτερικού συστήματος ποιοτικού ελέγχου του ελεγχόμενου φορέα να διασφαλίζει ευλόγως τη συμμόρφωσή του με τα επαγγελματικά πρότυπα και το νομικό πλαίσιο,
β) η λήψη ή μη επαρκών και κατάλληλων με τις περιστάσεις ελεγκτικών τεκμήριων από τον ελεγκτή για τη στήριξη των εκθέσεων ελέγχου και της απόκτησης ή μη εύλογης διασφάλισης για τη μη ύπαρξη ουσιώδους σφάλματος ή παράλειψης που οφείλεται σε απάτη ή λάθος.
Κανονιστικό πλαίσιο διενέργειας ποιοτικών ελέγχων
Αρμόδιο όργανο για την εποπτεία του συστήματος ποιοτικού ελέγχου των ορκωτών ελεγκτών λογιστών και των ελεγκτικών εταιρειών στην Ελλάδα είναι η ΕΛΤΕ. Η διοικητική μέριμνα για την εκτέλεση του ποιοτικού ελέγχου έχει ανατεθεί στο Συμβούλιο Ποιοτικού Ελέγχου (ΣΠΕ) της ΕΛΤΕ (άρθρο 5 Ν. 3148/2003).
Περιεχόμενο των ποιοτικών ελέγχων δύναται να αποτελούν, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση της ΕΛΤΕ (002/2019 της 11/2/2019):
α) Η αξιολόγηση του σχεδιασμού του εσωτερικού συστήματος διασφάλισης της ποιότητας ελέγχου που υποχρεούται να διατηρεί ο ελεγχόμενος φορέας, σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ. 1 του Ν. 4449/2017, καθώς και ο έλεγχος της αποτελεσματικής τήρησης αυτού.
β) Η αξιολόγηση των ελεγκτικών εργασιών επί των υποχρεωτικών ελέγχων που αναλαμβάνει ο ελεγχόμενος φορέας, σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα ελέγχου και την κείμενη νομοθεσία.
γ) Η αξιολόγηση του περιεχομένου της πιο πρόσφατης Έκθεσης Διαφάνειας που έχει δημοσιεύσει η ελεγχόμενη ελεγκτική εταιρεία.
δ) Η αξιολόγηση της συμπληρωματικής έκθεσης προς την επιτροπή ελέγχου της ελεγχόμενης οντότητας (άρθρο 11 του Κανονισμού 537/2014).
ε) Η αξιολόγηση των θεμάτων ανεξαρτησίας, των αμοιβών και της απαγόρευσης παροχής μη ελεγκτικών υπηρεσιών (άρθρο 21 του Ν. 4449/2017, άρθρα 4, 5 και 6 Κανονισμού 537/2014).
στ) Η αξιολόγηση του διορισμού των ορκωτών ελεγκτών λογιστών και των ελεγκτικών εταιρειών και της διάρκειας της ελεγκτικής εργασίας (άρθρα 16 και 17 του Κανονισμού 537/2014).
ζ) Η αξιολόγηση της επάρκειας των μέτρων και διαδικασιών που έχουν υιοθετήσει οι ορκωτοί ελεγκτές λογιστές και οι ελεγκτικές εταιρείες του άρθρου 2 παρ. 3 του Ν. 4449/2017 σχετικά με την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας (Ν. 4557/2018).
Για την επιλογή των προς έλεγχο φορέων και ελεγκτικών φακέλων η ΕΛΤΕ λαμβάνει υπόψη τα ακόλουθα κριτήρια (ανακοίνωση 002/2019 της 11/2/2019):
• Τον βαθμό συγκέντρωσης κινδύνου για το δημόσιο συμφέρον στον ελεγχόμενο φορέα. Για την εκτίμηση της συγκέντρωσης κινδύνου λαμβάνονται υπόψη ιδίως ο αριθμός ή/και η κεφαλαιοποίηση των οντοτήτων δημοσίου ενδιαφέροντος που ελέγχει ο ελεγχόμενος φορέας και οι εκάστοτε συνθήκες αγοράς.
• Τη δυνητική διακύβευση της ανεξαρτησίας του ελεγχόμενου φορέα εξαιτίας της τυχόν συγκέντρωσης των πηγών εσόδων του σε περιορισμένο αριθμό ελεγχόμενων οντοτήτων.
• Εισαγγελικές παραγγελίες για τη διερεύνηση υποθέσεων, αρμοδιότητας της ΕΛΤΕ.
• Αναφορές στην έκθεση του ελεγκτή οι οποίες σχετίζονται με τη συνέχιση της δραστηριότητας (going concern) της ελεγχόμενης εταιρείας (ΔΠΕ 570 – Αναθεωρημένο).
• Τη γνωστοποίηση των σημαντικότερων θεμάτων ελέγχου στην έκθεση του ελεγκτή, σύμφωνα με το ΔΠΕ 701 (πρώτη εφαρμογή).
• Αιτήματα ή πληροφορίες από εποπτικές αρχές της Ελλάδας ή ομόλογες αρχές των χωρών μελών της Ε.Ε. ή τρίτων χωρών.
• Επίκαιρα ζητήματα, κρίσιμα λογιστικά και ελεγκτικά θέματα.
• Διαπιστωθείσες στο παρελθόν παραβάσεις και τα ευρήματα των ποιοτικών ελέγχων που η ΕΛΤΕ έχει ήδη διενεργήσει.
• Καταγγελίες και αναφορές που έχουν περιέλθει σε γνώση της ΕΛΤΕ.
• Τις τυχόν δυσανάλογα χαμηλές αμοιβές ελεγκτικών υπηρεσιών σε σχέση με το μέγεθος των ελεγχόμενων οντοτήτων.
• Τις αμοιβές υποχρεωτικού ελέγχου που αναλαμβάνεται για πρώτη φορά και είναι μικρότερες σε ποσοστό 15% και άνω από τις αμοιβές της προηγούμενης χρήσης.
• Χαμηλές αμοιβές σε οντότητες του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως δήμοι, δημοτικές επιχειρήσεις και νοσοκομεία.
Επιτροπή Ποιοτικού Ελέγχου
Στις αρχές του έτους, η ΕΛΤΕ ανακοίνωσε την ανάθεση του ποιοτικού ελέγχου των ορκωτών ελεγκτών λογιστών και των ελεγκτικών εταιρειών που διενεργούν ελέγχους σε οντότητες μη δημοσίου συμφέροντος στην Επιτροπή Ποιοτικού Ελέγχου (ΕΠΕ) (Ν. 4449/2017, Κανονιστική Πράξη 155/4/19.10.2018, ΦΕΚ Β’ 5241/23.11.2018). Η ΕΠΕ αποτελεί πενταμελές ανεξάρτητο όργανο, τριετούς θητείας. Ο πρόεδρος και τα μέλη της ΕΠΕ είναι «μη επαγγελματίες», εγνωσμένου κύρους και ευρύτερης αποδοχής με αποδεδειγμένη πείρα και επιστημονική κατάρτιση στα θέματα του υποχρεωτικού ελέγχου. Ο πρόεδρος της ΕΠΕ ορίζεται από το Εποπτικό Συμβούλιο του ΣΟΕΛ, δύο από τα μέλη της, με τους αναπληρωτές τους, ορίζονται από το Δ.Σ. της ΕΛΤΕ και τα άλλα δύο μέλη, με τους αναπληρωτές τους, εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση του ΣΟΕΛ.
Οι ποιοτικοί έλεγχοι που ανατίθενται στην ΕΠΕ διενεργούνται από φυσικά πρόσωπα τα οποία ενεργούν ως ειδικοί εντεταλμένοι ελεγκτές της, με ανάλογες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις που προβλέπονται για τους ελεγκτές της ΕΛΤΕ. Με απόφαση του ΣΠΕ δύναται στις ομάδες ποιοτικού ελέγχου της ΕΠΕ να συμμετέχουν και εντεταλμένοι ελεγκτές της ΕΛΤΕ, με σκοπό να δημιουργηθούν κοινά κλιμάκια ποιοτικού ελέγχου. Οι ελεγκτές της ΕΠΕ έχουν κατάλληλη επαγγελματική κατάρτιση και εμπειρία και έχουν λάβει εξειδικευμένη εκπαίδευση σε θέματα διενέργειας ποιοτικών ελέγχων. Για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας, της αντικειμενικότητας και της αξιοπιστίας των ποιοτικών ελέγχων, η ΕΠΕ και οι ειδικοί εντεταλμένοι ελεγκτές της υποχρεούνται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους στην τήρηση του επαγγελματικού απορρήτου.
Διενέργεια ποιοτικών ελέγχων από την ΕΠΕ
Αρμόδια για την κατάρτιση του προγράμματος διενέργειας ποιοτικών ελέγχων, τις ελεγκτικές εταιρείες που θα υπαχθούν σε αυτό, καθώς και τους φακέλους ελεγκτικής τεκμηρίωσης που ανατίθενται στην ΕΠΕ, είναι η ΕΛΤΕ.
Οι ειδικοί εντεταλμένοι ελεγκτές της ΕΠΕ για την επισκόπηση χρησιμοποιούν ερωτηματολόγιο ποιοτικού ελέγχου, το οποίο είναι εγκεκριμένο από την ΕΠΕ και το ΣΠΕ. Οι ποιοτικοί έλεγχοι θα πρέπει να είναι κατάλληλοι και αναλογικοί σε σχέση με την κλίμακα και την πολυπλοκότητα της δραστηριότητας του ορκωτού ελεγκτή λογιστή ή της ελεγκτικής εταιρείας. Με απόφαση του Δ.Σ. της ΕΛΤΕ, δύναται να προβλέπονται πιο απλουστευμένες απαιτήσεις για τους ελέγχους που αναφέρονται στις περιπτώσεις β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 2 του Ν. 4449/2017.
Μετά το πέρας του εκάστοτε ποιοτικού ελέγχου από τους ειδικούς εντεταλμένους ελεγκτές της ΕΠΕ, υποβάλλονται τα ευρήματα που ενδεχομένως έχουν προκύψει, τηρούμενης της εμπιστευτικότητας, στο ΣΠΕ. Το ΣΠΕ κοινοποιεί την οριστική έκθεση ποιοτικού ελέγχου στους ελεγχόμενους φορείς (άρθρο 7 Κανονιστικής Πράξης). Σε περίπτωση που το ΣΠΕ θεωρεί ότι ο ελεγχόμενος φορέας έχει προβεί ή ενδέχεται να έχει προβεί σε παραβατική πράξη ή συμπεριφορά ή σε παράλειψη συμμόρφωσης με την κείμενη νομοθεσία, παραπέμπει την υπόθεση στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΛΤΕ, σύμφωνα με τα άρθρα 34 και 35 του Ν. 4449/2017.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι οι αυστηρότατες υπαγορεύσεις του κανονιστικού πλαισίου για τους ελεγχόμενους από την ΕΠΕ φορείς. Οι φορείς έχουν την υποχρέωση πλήρους και απρόσκοπτης συνεργασίας με τους ειδικούς εντεταλμένους ελεγκτές της ΕΠΕ στο πλαίσιο της διενέργειας ποιοτικού ελέγχου. Η συνεργασία αυτή περιλαμβάνει συμμόρφωση των εποπτευόμενων με κάθε αίτημα της ΕΠΕ και των ειδικών εντεταλμένων ελεγκτών της, στο πλαίσιο άσκησης των αρμοδιοτήτων τους, σχετικά με:
α) την προετοιμασία και διαθεσιμότητα όλων των απαραίτητων εγγράφων, στοιχείων και πληροφοριών, καθώς και του αρμόδιου προσωπικού του ελεγχόμενου φορέα προς την ΕΠΕ και τους ειδικούς εντεταλμένους ελεγκτές της, για την απρόσκοπτη διεκπεραίωση του ποιοτικού ελέγχου της ΕΠΕ,
β) την παροχή πρόσβασης και τη διαβίβαση κάθε έγγραφου, στοιχείου και πληροφορίας που σχετίζονται ή μπορεί να σχετίζονται με τον υπό εκτέλεση ποιοτικό έλεγχο της ΕΠΕ και βρίσκεται στην κατοχή του ελεγχόμενου φορέα,
γ) την παροχή πληροφοριών και διευκρινίσεων μέσω συνεντεύξεων, γραπτών αναφορών ή κάθε άλλου πρόσφορου, κατά την κρίση της ΕΠΕ, μέσου.
Οι ελεγχόμενοι φορείς δεν μπορούν να επικαλεστούν λόγους επαγγελματικού, ή άλλης φύσεως, απορρήτου για τη μη συμμόρφωσή τους με τις προβλεπόμενες υποχρεώσεις τους, καθότι η ΕΠΕ και οι ειδικοί εντεταλμένοι ελεγκτές της λειτουργούν κατ’ εντολή και για λογαριασμό της ΕΛΤΕ, όπως προβλέπεται στο άρθρο 33 του Ν. 4449/2017.
Βάσει του εν ισχύι πλαισίου, η ΕΠΕ θα συνεισφέρει με ουσιαστικό, συστηματικό και μεθοδικό τρόπο στη διατήρηση του κύρους και της αξιοπιστίας του θεσμού των ορκωτών ελεγκτών λογιστών, διενεργώντας ποιοτικούς ελέγχους που θα συμβάλλουν στη βελτίωση των εσωτερικών συστημάτων ποιοτικού ελέγχου των ελεγχόμενων φορέων και στη διασφάλιση παροχής ελεγκτικών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας.