Ο Senior Partner της KPMG στην Ελλάδα, ορκωτός ελεγκτής και μέλος του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών Ελλάδος, συνεργάζεται για περισσότερα από 30 χρόνια με πολυεθνικές εταιρείες και με εταιρείες εισηγμένες στο χρηματιστήριο. Συνεταίρος στο τμήμα ελέγχου με εξειδίκευση στις τράπεζες και εταιρείες του χρηματοοικονομικού τομέα, είναι ένας άνθρωπος με μεγάλη εμπειρία στη διαχείριση κρίσεων. «Η βασική προτεραιότητα των επιχειρήσεων θα πρέπει να αποσκοπεί στην αξιοποίηση του επιπέδου ρευστότητας και διαθεσίμων, προχωρώντας σε ρεαλιστικές επιλογές και επενδύσεις, αναθεώρηση του μακροχρόνιου σχεδίου, σωστό βραχυπρόθεσμο προγραμματισμό και προσπάθεια αύξησης της ρευστότητας» αναφέρει ο κ. Ν. Βουσινέας, ενώ επισημαίνει ότι η επιτυχία της επόμενης δεκαετίας είναι οι επενδύσεις και η σωστή διαχείριση των χρημάτων που θα εισρεύσουν στη χώρα, ώστε να πολλαπλασιαστούν τα οφέλη σε όλους τους τομείς.
― Κύριε Βουνισέα, η ηγεσία σήμερα βρίσκεται περισσότερο από ποτέ στο επίκεντρο. Το είδαμε στα διαφορετικά αντανακλαστικά των πολιτικών ηγετών ανά τον κόσμο, αλλά και στην κοινωνική ενσυναίσθηση που επέδειξαν οι επιχειρηματικοί ηγέτες στη σκιά της πανδημίας. Θα δούμε, πιστεύετε, ένα νέο προφίλ ηγετών στην πολιτική και στις επιχειρήσεις;
Δεν ξέρω αν αλλάζει το προφίλ των ηγετών ή ο ίδιος ηγέτης θέτει άλλες προτεραιότητες. Ο ηγέτης πρέπει να έχει τα ίδια χαρακτηριστικά, να έχει όραμα, σαφές μήνυμα και πειθώ στον τρόπο με τον οποίο θα το πετύχει. Στην Covid-19 εποχή, δεδομένης της κλιματικής κρίσης και άλλων αστάθμητων γεγονότων που συμβαίνουν στον κόσμο, θεωρώ ότι στο επίκεντρο των ηγετών θα πρέπει να βρίσκεται η αξία της ανθρώπινης ζωής, η υγεία και ο σεβασμός για ατομικές ελευθερίες.
― Σύμφωνα με όλους τους αναλυτές, η νέα «πραγματικότητα» δεν θα έχει καμιά σχέση με αυτά που ξέραμε μέχρι τον Ιανουάριο του 2020. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις αλλά και τα στελέχη των εταιρειών τούτη την ώρα;
Νομίζω υπάρχει μια υπερβολή σε αυτή τη διαπίστωση. Αργά ή γρήγορα η τεχνολογία και η παγκοσμιοποίηση θα έφερναν ένα νέο σημείο ισορροπίας. Σίγουρα, ο τρόπος ζωής και η συμπεριφορά των ανθρώπων έχουν αλλάξει στις καθημερινές επαφές και συναλλαγές τους, αλλά αυτό, πιστεύω, είναι παροδικό, μέχρι να νιώσουμε περισσότερο ασφαλείς με την είδηση της κυκλοφορίας ενός φαρμάκου ή εμβολίου.
― Η κρίση της πανδημίας επιτάχυνε μια σειρά από πρωτοφανείς αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Η τεχνολογία, η καινοτομία, ο πειραματισμός, βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο. Πόσο και πώς αλλάζει η λειτουργία των επιχειρήσεων; Υπάρχουν εφικτές λύσεις που να ισορροπούν ανάμεσα στην επιβίωση και τη βιώσιμη ανάπτυξη;
Η αλήθεια είναι πως κανείς δεν ξέρει ούτε μπορεί να προβλέψει ποιος θα είναι ο νέος τρόπος λειτουργίας των επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις μπαίνουν σε μια διαφορετική πραγματικότητα, με νέες απειλές αλλά και νέες ευκαιρίες. Για τους επόμενους έξι μήνες, ίσως και περισσότερο, αναμένεται ύφεση στην Ελλάδα με μείωση του ΑΕΠ, χωρίς να είναι σίγουρο ακόμη το ποσοστό της μείωσης και φυσικά πόσο άμεσα θα έρθει η ανάπτυξη μετά την ύφεση.
Από την άλλη, ανοίγονται νέες ευκαιρίες και προοπτικές, κυρίως μέσω της τεχνολογίας, όπως η περίπτωση του ηλεκτρονικού εμπορίου, το οποίο αυξήθηκε κατακόρυφα τους τελευταίους μήνες. Τα μέτρα στήριξης της πολιτείας για τις επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες καθώς και κάποιες ρυθμίσεις και αλλαγές στη νομοθεσία, νομίζω έδωσαν ένα χέρι βοηθείας στις επιχειρήσεις ώστε να συνεχίσουν βιώσιμα και να ανακάμψουν σχετικά γρήγορα.
Επιπλέον, με τη στήριξη της τεχνολογίας είδαμε πόσο γρήγορα και εύκολα άλλαξε ο τρόπος εργασίας, όπου αυτό βεβαίως ήταν εφικτό, όπως η τηλεργασία, η οποία φαίνεται να καθιερώνεται. Πρόσφατη έρευνα της KPMG έδειξε ότι η εξ αποστάσεως εργασία θα ενσωματωθεί στην πολιτική των εταιρειών, είτε ως μόνιμη για κάποιους εργαζομένους είτε περιστασιακά, με τις ανάλογες παροχές. Προβλέπεται ότι με τη βοήθεια της τεχνολογίας θα περιοριστούν οι πολλές και μεγάλες μετακινήσεις και θα αλλάξει ο τρόπος επικοινωνίας και επαφών, τουλάχιστον όπως γινόταν μέχρι σήμερα, μέσω συνεδρίων και μεγάλων συναθροίσεων.
― Συνεργάζεστε για περισσότερα από 30 χρόνια με πολυεθνικές εταιρείες και με εισηγμένες. Αλλάζει η κρίση της πανδημίας τις προτεραιότητες των επιχειρήσεων και πώς αντιλαμβάνεστε τον ρόλο τους στα νέα δεδομένα που δημιουργούνται; Τι τους συμβουλεύετε;
Όλες οι εταιρείες οφείλουν να αξιολογήσουν την υφιστάμενη κατάσταση και να αναπτύξουν ένα κατάλληλο και πρακτικό πλάνο ανάκαμψης, πόσο μάλλον οι πληγείσες από τον Covid-19. Το διοικητικό συμβούλιο κάθε επιχείρησης θα πρέπει να συζητήσει και να αξιολογήσει τα θέματά της και, όπου χρειάζεται, να ζητήσει τη βοήθεια ειδικών συμβούλων ώστε να αναλύσουν μαζί τη στρατηγική της και να προχωρήσει στην εκπόνηση του νέου επιχειρηματικού της πλάνου με σταθερά βήματα. Η κάθε επιχείρηση θα πρέπει να μελετήσει λεπτομερώς τις δαπάνες της και να βρει βιώσιμους τρόπους μείωσης αυτών και επιπλέον, ενδεχομένως, να αναθεωρήσει τον τρόπο επικοινωνίας και συνεργασίας με τους πελάτες και τους προμηθευτές της.
Η βασική προτεραιότητα των επιχειρήσεων θα πρέπει να αποσκοπεί στην αξιοποίηση του επιπέδου ρευστότητας και διαθεσίμων, προχωρώντας σε ρεαλιστικές επιλογές και επενδύσεις. Συνεπώς, δεν θα πρέπει μόνο να εντοπιστούν οι διαθέσιμες ευκαιρίες αλλαγής (στρατηγικές, λειτουργικές, οργανωτικές και οικονομικές) αλλά να γίνουν και οι σχετικές ενέργειες ως προς την επίτευξή τους. Στην πράξη, χρειάζεται αναθεώρηση του μακροχρόνιου σχεδίου, σωστού βραχυπρόθεσμου προγραμματισμού και προσπάθεια αύξησης της ρευστότητας.
― Την ώρα που η ανεργία εκτοξεύεται σε όλο τον κόσμο, υπάρχει τρόπος οι κυβερνήσεις να επιδοτήσουν την εργασία και όχι την ανεργία και τι προτείνετε για τη χώρα μας, που ήδη μετράει χιλιάδες ανέργων στη βαριά της βιομηχανία που είναι ο τουρισμός;
Εξαρτάται από ποια «σχολή» προέρχεται ο καθένας μας. Φαίνεται πως όλες οι κυβερνήσεις κινούνται με βάση την κεϋνσιανή θεωρία και ότι θα στηρίξουν την ανάπτυξη των χωρών τους διοχετεύοντας στην αγορά ρευστότητα για επενδύσεις. Η Ελλάδα ζητάει και χρειάζεται αυτές τις επενδύσεις. Η επιτυχία της επόμενης δεκαετίας είναι να τοποθετηθούν σωστά τα χρήματα, ώστε να πολλαπλασιαστούν τα οφέλη σε όλους τους τομείς. Η προστασία της υπάρχουσας εργασίας δεν θα βοηθήσει ιδιαίτερα, αν δεν ανοίξουν και νέες θέσεις εργασίας.
― Για πρώτη ίσως φορά η Ελλάδα εμπιστεύθηκε τους ειδικούς. Η κυβέρνηση πήγε με τους επιστήμονες χέρι-χέρι. Σε πιθανή αναζωπύρωση του ιού στη χώρα μας, αν οι επιστήμονες το εισηγηθούν, αντέχει η οικονομία, που βρίσκεται ήδη σε τεντωμένο σχοινί, ένα νέο lockdown;
Νομίζω ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να συνεχίσουμε να ακούμε τους ειδικούς. Επειδή τίποτα δεν έχει μεγαλύτερη αξία από την ανθρώπινη ζωή, αν πρέπει να εφαρμοστεί ένα γενικό lockdown ξανά, παρότι η εύθραυστη οικονομία της χώρας δύσκολα θα ανακάμψει, άμεσα τουλάχιστον, θα πρέπει να το σεβαστούμε όλοι. Στόχος μας είναι να κερδίσουμε τον πόλεμο και όχι μια μάχη.
Προσωπικά, είμαι αισιόδοξος ως προς την εξέλιξη των πραγμάτων και θέλω να πιστεύω ότι δεν θα ξαναχρειαστεί, καθώς φαίνεται να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι πλέον, και οι επιχειρήσεις και οι πολίτες.
― Η Ελλάδα υπήρξε υποδειγματική στην αντιμετώπιση της πανδημίας στο υγειονομικό σκέλος. Μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να αποτελέσει και το διεθνές καλό παράδειγμα μετάβασης στη νέα εποχή;
Θεωρώ ότι η οικονομική ύφεση ξεκίνησε στην Ελλάδα από τη στιγμή που χάθηκε η εμπιστοσύνη μεταξύ μας, άλλαξε σταδιακά η συμπεριφορά μας και δεν είμαστε σωστά οργανωμένοι. Αυτή τη φορά, και εν μέσω πανδημίας, η Ελλάδα έδειξε το αληθινό της πρόσωπο και ανέδειξε τον πολιτισμό της. Προσωπικά, θεωρώ ότι πρέπει να είμαστε προσηλωμένοι στον στόχο μας, πειθαρχημένοι, υπομονετικοί και να έχουμε πίστη. Αν λειτουργήσουμε έτσι και επιχειρηματικά, η οικονομική ανάκαμψη είναι βέβαιη!
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε και στο περιοδικό «Fortune»
Συνέντευξη στην Αναστασία Παρετζόγλου
Νίκος Βουνισέας
Senior Partner, KPMG