BDO
Εκλογές ΗΠΑ και Ε.Ε.
Η προεδρία Μπάιντεν αναμένεται να οδηγήσει σε μια θεμελιώδη μετατόπιση από την αντιπαλότητα και τη συναλλακτική δυναμική των εμπορικών σχέσεων Ε.Ε. – ΗΠΑ, όπως διαμορφώθηκαν κατά την διακυβέρνηση Τραμπ. Ε.Ε. και ΗΠΑ είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν αμοιβαία αποδεκτές λύσεις σε εκκρεμείς εμπορικές διαφορές, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών χάλυβα και αλουμινίου από την Ε.Ε., καθώς και των επιδοτήσεων Airbus – Boeing. Ο Άντονι Μπλίνκεν, κορυφαίος σύμβουλος της εκστρατείας Μπάιντεν, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να επιδιώξουν την ανοικοδόμηση των εμπορικών σχέσεων με την Ε.Ε., τερματίζοντας τις διαφορές και εστιάζοντας στην αντιμετώπιση υφιστάμενων ανισορροπιών, όπως στο εμπόριο γεωργικών προϊόντων: «Η Ε.Ε. είναι η μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο. Πρέπει να βελτιώσουμε τις οικονομικές μας σχέσεις. […] Και πρέπει να τερματίσουμε έναν τεχνητό εμπορικό πόλεμο που ξεκίνησε η κυβέρνηση Τραμπ […]. Υπάρχει ένα αντικειμενικό πρόβλημα με την Ε.Ε. που σχετίζεται με τη διαρκή, αυξανόμενη ανισορροπία στο εμπόριο γεωργικών αγαθών, λόγω κανόνων που μας εμποδίζουν να πουλάμε αγαθά όπου είμαστε πολύ ανταγωνιστικοί». Παρότι υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι η προεδρία Μπάιντεν θα οδηγήσει σε μια συνολική βελτίωση στις εμπορικές σχέσεις Ε.Ε. – ΗΠΑ, οι αναλυτές συμφωνούν ότι μια γρήγορη επιστροφή στις διαπραγματεύσεις για ολοκληρωμένη εμπορική συμφωνία, όπως η Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων, είναι πολύ απίθανη.
Ένα μήνα μετά την εκλογή Μπάιντεν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια φιλόδοξη πρόταση για μια Νέα Διατλαντική Ατζέντα για την Παγκόσμια Αλλαγή, που θα εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και θα ξεκινήσει με μια σύνοδο κορυφής Ε.Ε. – ΗΠΑ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021. Η πρόταση περιλαμβάνει διμερή συνεργασία για την αντιμετώπιση της Covid-19, καθώς και μια κοινή διατλαντική δέσμευση για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών έως το 2050. Αυτό θα αποτελέσει μέρος μιας ευρύτερης διατλαντικής ατζέντας πράσινου εμπορίου, την οποία η Επιτροπή προτείνει να ξεκινήσει στα μέσα του 2021, κάτι που θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε κοινή πρωτοβουλία για το Εμπόριο και το Κλίμα στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και σε μέτρα για την αποφυγή διαρροών άνθρακα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε επίσης από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ να ανανεώσουν τη συνεργασία τους στον τομέα των κανονισμών και των προτύπων, αρχίζοντας από την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης και τη δημιουργία ενός νέου Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας Ε.Ε. – ΗΠΑ για τη διευκόλυνση του εμπορίου, την ανάπτυξη συμβατών προτύπων και την προώθηση της καινοτομίας.
Εμπορική πολιτική της Ε.Ε.
Συμφωνία Ε.Ε. – Κίνας
Στις 30 Δεκεμβρίου 2020, η Ε.Ε. και η Κίνα ολοκλήρωσαν «καταρχήν» διαπραγματεύσεις για μια Συνολική Συμφωνία για τις Επενδύσεις (ΣΣΕ).
Όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά, η ΣΣΕ «κλειδώνει» το επίπεδο απελευθέρωσης των επενδύσεων που έφτασε η Κίνα τα τελευταία 20 χρόνια και αποτρέπει τυχόν οπισθοδρόμηση. Η συμφωνία επιτρέπει επίσης στην Ε.Ε. να καταφύγει σε μηχανισμό επίλυσης διαφορών για την αντιμετώπιση πιθανών παραβιάσεων των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η Κίνα. Επιπλέον, η Ε.Ε. εξασφάλισε νέα ανοίγματα και δεσμεύσεις πρόσβασης στην αγορά, όπως η εξάλειψη των ποσοτικών περιορισμών, των ανώτατων ορίων κατοχής μετοχών ή των απαιτήσεων για τη συμμετοχή σε κοινοπραξίες σε διάφορους τομείς, ιδίως στον τομέα των κατασκευών, που αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) που πραγματοποιεί η Ε.Ε. στην Κίνα.
Συγκεκριμένα, οι απαιτήσεις συμμετοχής σε κοινοπραξίες και τα ανώτατα όρια κατοχής μετοχών έχουν επίσης καταργηθεί για τραπεζικές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, συναλλαγές σε κινητές αξίες, ασφάλιση, αντασφάλιση, καθώς και υπηρεσίες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Η Κίνα συμφώνησε επίσης να παρέχει εγχώριες υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους (cloud) σε ξένες επενδύσεις της Ε.Ε., με την επιφύλαξη ανώτατου ορίου κατοχής μετοχών έως 50%. Επιπλέον, η Κίνα θα δεσμεύσει την πρόσβαση στην αγορά για υπηρεσίες ηλεκτρονικών υπολογιστών και η συμφωνία θα περιλαμβάνει ρήτρα «τεχνολογικής ουδετερότητας», που θα διασφαλίσει ότι τα ανώτατα όρια κατοχής μετοχών που επιβάλλονται για υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών προστιθέμενης αξίας δεν θα εφαρμόζονται σε άλλες υπηρεσίες, όπως χρηματοοικονομικές, logistics, ιατρικές κ.λπ., εάν προσφέρονται διαδικτυακά.
Η Κίνα θα εξαλείψει επίσης τις απαιτήσεις συμμετοχής σε κοινοπραξίες για συγκεκριμένες επιχειρηματικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των συμβουλών οργάνωσης και διοίκησης. Επίσης, η ΣΣΕ θα επιτρέψει σε σημαντικό βαθμό την κινητικότητα των εργαζομένων: στους διευθυντές και τους ειδικούς των εταιρειών της Ε.Ε. θα επιτρέπεται να εργάζονται έως και τρία χρόνια σε κινεζικές θυγατρικές, χωρίς περιορισμούς, όπως οι έλεγχοι στην αγορά εργασίας ή οι ποσοστώσεις. Οι εκπρόσωποι των επενδυτών της Ε.Ε. θα μπορούν να επισκέπτονται ελεύθερα την Κίνα πριν πραγματοποιήσουν μια επένδυση.
Η ΣΣΕ επιβάλλει σημαντικές υποχρεώσεις διαφάνειας όσον αφορά τις κινεζικές επιδοτήσεις στον τομέα των υπηρεσιών. Η Κίνα δεσμεύτηκε, επίσης, να ενισχύσει τη διαφάνεια, την προβλεψιμότητα και την αμεροληψία σε ό,τι αφορά τις αδειοδοτήσεις. Η ΣΣΕ θα περιλαμβάνει κανόνες διαφάνειας σχετικά με τα κανονιστικά και διοικητικά μέτρα, προκειμένου να ενισχυθεί η ασφάλεια δικαίου και η προβλεψιμότητα, καθώς και κανόνες για τη διαδικαστική αμεροληψία και το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη, που θα αφορά επίσης και υποθέσεις ανταγωνισμού.
O επίτροπος Εμπορίου της Ε.Ε., Βάλντις Ντομπρόβσκις, δήλωσε ότι η συμφωνία δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ορισμένα βασικά ευαίσθητα ζητήματα, όπως η πλεονάζουσα παραγωγή χάλυβα, η άνιση πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις και το εμπόριο πλαστών αγαθών.
Για την Κίνα, η συμφωνία κλειδώνει τον υφιστάμενο βαθμό ανοίγματος της Ε.Ε. έναντι των κινεζικών ΑΞΕ, σε μια στιγμή που η Ε.Ε. στοχεύει στην ενίσχυση της εργαλειοθήκης της για τον έλεγχό τους. Επίσης, η Κίνα εξασφάλισε νέα ανοίγματα στις ΑΞΕ από την πλευρά της Ε.Ε. σε ορισμένους βασικούς τομείς, όπως η ανανεώσιμη ενέργεια. Ωστόσο, το άνοιγμα της Ε.Ε. για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι περιορισμένο (ανώτατο όριο στο 5% για κάθε αγορά μέλος της Ε.Ε.) και εξαρτάται από το αμοιβαίο άνοιγμα από την Κίνα.
Ενώ η συμφωνία έχει σφραγιστεί «πολιτικά», ένα πλήρες νομικό κείμενο ενδέχεται να μην είναι διαθέσιμο για κάποιο χρονικό διάστημα και οι διαδικασίες επικύρωσης από την πλευρά της Ε.Ε. ίσως είναι παρατεταμένες.
Η συμφωνία θεωρήθηκε από πολλούς ως διπλωματικό «χαστούκι» της Ε.Ε. προς τις ΗΠΑ, γεγονός που υπονομεύει σε κάποιο βαθμό την αξιοπιστία της έκκλησης της Ε.Ε. για μια νέα εποχή διατλαντικής συνεργασίας. Η κυβέρνηση Μπάιντεν, μάλιστα, εξέφρασε ανησυχίες για τη συμφωνία, λίγο πριν από την επίσημη σύναψή της. Αντίθετα, οι πηγές της Ε.Ε. υποστήριξαν ότι η συμφωνία φέρνει την Ε.Ε. μόνο σε «ίσους όρους ανταγωνισμού» με τις ΗΠΑ όσον αφορά τις στρατηγικές σχέσεις της με την Κίνα, διασφαλίζοντας παρόμοιες δεσμεύσεις με εκείνες της συμφωνίας Φάσης Ι ΗΠΑ – Κίνας, που συνήφθη κατά τη διακυβέρνηση Τραμπ. Η συμφωνία θεωρείται από πολλούς παρατηρητές ως διπλωματική «νίκη» για το Πεκίνο, που κατάφερε να εμποδίσει τη ΣΣΕ από το να χρησιμοποιηθεί ως μέσο για τη διατλαντική συνεργασία και ένα πρώτο επιτυχημένο αποτέλεσμα της προσπάθειας Μπάιντεν να συντονιστεί με στρατηγικούς εταίρους στην Ευρώπη για να αντιμετωπίσει την Κίνα.
Ψήφισμα επανεξέτασης εμπορικής πολιτικής Ε.Ε.
Στις 26 Νοεμβρίου 2020, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Ε.Κ.) ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με την επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής της Ε.Ε. Το ψήφισμα αντικατοπτρίζει τη συνολική υποστήριξη του Ε.Κ. στην ατζέντα «Ανοικτή στρατηγική αυτονομία» της Επιτροπής και την κάλεσε να διερευνήσει τρόπους με τους οποίους μπορεί να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα των διεθνών αλυσίδων εφοδιασμού της Ε.Ε. Το Ε.Κ. τόνισε επίσης την υποστήριξή του για «υποχρεωτική οριζόντια επιμέλεια σε επίπεδο Ε.Ε. για όλες τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ενιαία αγορά».
Το ψήφισμα αναγνώρισε τις ΗΠΑ ως τον «σημαντικότερο στρατηγικό εταίρο της Ε.Ε.», προσθέτοντας ότι «αυτή η σχέση χαρακτηρίζεται επί του παρόντος από εντάσεις. [Ως εκ τούτου, το Ε.Κ.] καλεί την Επιτροπή να […] καταρτίσει μια θετική εμπορική ατζέντα Ε.Ε. – ΗΠΑ, πέρα από τις μειώσεις δασμών, καθώς μια ευρύτερη συμφωνία συνεργασίας θα ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμη […]». Επίσης, τόνισε «τη σημασία της στρατηγικής σχέσης της Ε.Ε. με την Κίνα ως ανταγωνιστή, εταίρο και συστημικό αντίπαλο. [Ως εκ τούτου, το Ε.Κ.] καλεί την Επιτροπή να δημιουργήσει μια ειδική ομάδα εργασίας της Κίνας, με βάση την αντίστοιχη του Ηνωμένου Βασιλείου, για να διασφαλίσει την ενότητα και τη συνοχή των μηνυμάτων σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις μορφές ενόψει μιας κοινής και ενοποιημένης πολιτικής της Ε.Ε. έναντι της Κίνας· τονίζει δε ότι οι εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις της Ε.Ε. απαιτούν πλήρη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Τέλος, συμπεριέλαβε την υποστήριξη του Ε.Κ. σχετικά με «νέες πρωτοβουλίες που χρησιμοποιούν την εμπορική πολιτική προκειμένου να διευκολυνθεί η επίτευξη φιλόδοξων κλιματικών στόχων [της Ε.Ε.]», συμπεριλαμβανομένου του μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα και της αποτελεσματικής εφαρμογής των κεφαλαίων για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών.
Συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας Ε.Ε. – Ηνωμένου Βασιλείου
Στις 24 Δεκεμβρίου 2020, η Ε.Ε. και το Ηνωμένο Βασίλειο (Η.Β.) κατέληξαν σε εμπορική συμφωνία για τη μετά Brexit εποχή, η οποία ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2021. Η συμφωνία εγκρίθηκε γραπτώς από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. στις 29 Δεκεμβρίου, αλλά θα ήταν αδύνατο για το Ε.Κ. να μελετήσει προσεκτικά και να ψηφίσει τη συμφωνία εγκαίρως προκειμένου να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να εφαρμοστεί προσωρινά η συμφωνία από την 1η Ιανουαρίου έως τις 28 Φεβρουαρίου 2021, προκειμένου οι ευρωβουλευτές να εξετάσουν και να ψηφίσουν για τη συμφωνία στις αρχές του 2021. Η συμφωνία καλύπτει μόνο τομείς αρμοδιότητας της Ε.Ε., πράγμα που σημαίνει ότι τα εθνικά κοινοβούλια δεν χρειάζεται να επικυρώσουν τη συμφωνία προκειμένου να τεθεί σε πλήρη ισχύ. Το Κοινοβούλιο του Η.Β. ενέκρινε τη συμφωνία στις 30 Δεκεμβρίου.
Η συμφωνία επιτρέπει το εμπόριο αγαθών χωρίς δασμούς και ποσοστώσεις, εφόσον τα αγαθά αυτά πληρούν συγκεκριμένους κανόνες προέλευσης. Ωστόσο, αυτό μπορεί να αυτοπιστοποιείται, γεγονός που καθιστά ευκολότερη τη συμμόρφωση των επιχειρήσεων με τους κανόνες.
Όσον αφορά τις υπηρεσίες, με την έξοδο από την ενιαία αγορά, κατέστη σαφές κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ότι το Η.Β. έχασε κάποια πρόσβαση στην αγορά για την παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Αυτό εξακολουθεί να ισχύει, καθώς δεν υπάρχει πρόβλεψη για τον τομέα στη συμφωνία. Αντ’ αυτού, τα μέρη συμφώνησαν να προσπαθήσουν να καταλήξουν σε μνημόνιο συνεργασίας έως τον Μάρτιο του 2021, που θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι δύο πλευρές συμφωνούν να αναγνωρίσουν τους κανόνες του ενός και του άλλου, διαδικασία γνωστή ως «αμοιβαιότητα», που θα επέτρεπε στον χρηματοοικονομικό κλάδο να πραγματοποιεί συναλλαγές πέρα από τα σύνορα.
Το δικαίωμα απόκτησης «διαβατηρίου» (passporting), που επέτρεπε στις αγγλικές εταιρείες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών την αυτόματη πρόσβαση στην ενιαία αγορά, έχει καταργηθεί, όπως και η Αμοιβαία Αναγνώριση Επαγγελματικών Προσόντων (MRPQs), ο μηχανισμός που επέτρεπε σε διάφορους επαγγελματίες να αναγνωρίζουν τα επαγγελματικά τους προσόντα σε διάφορα κράτη μέλη. Ένα συνοπτικό έγγραφο από την Ε.Ε. σχετικά με τη συμφωνία Ε.Ε.-Η.Β. αναφέρει ότι θα υπάρξουν «διευκολύνσεις για βραχυπρόθεσμα επαγγελματικά ταξίδια και προσωρινές αποσπάσεις εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης». Η πλευρά του Η.Β. δήλωσε: «Από τις αρχές του 2021, η κυβέρνηση θα παρέχει βοήθεια και καθοδήγηση στις εποπτικές αρχές και τους επαγγελματικούς φορείς του Ηνωμένου Βασιλείου» σχετικά με τον τρόπο χρήσης κανόνων MRPQ στο πλαίσιο της συμφωνίας.
Υπάρχει μια διάταξη για τη ροή των δεδομένων έως ότου οι δύο πλευρές αποφασίσουν ότι οι κανόνες προστασίας των δεδομένων είναι αρκετά ισχυροί ώστε να επιτρέπεται η μετακίνησή τους μεταξύ του Η.Β. και Ε.Ε. Αλλά αυτή η προσωρινή διάταξη δεν θα διαρκέσει «περισσότερο από 6 μήνες», σύμφωνα με το Η.Β.
Οι διατάξεις της πολιτικής ανταγωνισμού που περιλαμβάνονται στη συμφωνία είναι ίδιες με εκείνες που αναφέρονται στις Συνθήκες της Ε.Ε., όπως η απαγόρευση των καρτέλ και η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης.
Όσον αφορά τις επιδοτήσεις, ένα μέρος μπορεί γρήγορα να υιοθετήσει μονομερώς «διορθωτικά μέτρα» εάν υπάρχουν ενδείξεις ότι η επιδότηση έχει ή θα προκαλέσει σημαντική αρνητική επίδραση στο εμπόριο ή τις επενδύσεις μεταξύ των μερών. Στο τέλος, ένα διαιτητικό δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει εάν το διορθωτικό μέτρο ήταν συμβατό με τη συμφωνία. Τα μέρη συμφώνησαν επίσης σε μια κοινή πολιτική δήλωση που καλύπτει τους ελέγχους των επιδοτήσεων και προσφέρει συγκεκριμένα παραδείγματα περιπτώσεων όπου η κρατική ενίσχυση μπορεί να είναι αποδεκτή.
Η συμφωνία ενσωματώνει το σχέδιο δράσης του ΟΟΣΑ για τη διάβρωση της φορολογικής βάσης και τη μετατόπιση κερδών και τις σχετικές απαιτήσεις αναφοράς από χώρα σε χώρα από εταιρείες, καθώς και την εκτεταμένη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών αρχών. Επιπλέον, τα μέρη διατύπωσαν σε ξεχωριστή κοινή δήλωση συγκεκριμένες αρχές για την καταπολέμηση επιβλαβών φορολογικών καθεστώτων και επιβεβαίωσαν από κοινού τη δέσμευσή τους να εφαρμόσουν αυτές τις αρχές.
Τέλος, συμπεριλήφθηκε μια δεσμευτική και εκτελεστή δέσμευση για τη μη υποβάθμιση θεμάτων που αφορούν τα εργασιακά και κοινωνικά πρότυπα, το περιβάλλον και το κλίμα, διασφαλίζοντας ότι τα τρέχοντα επίπεδα προστασίας στην Ε.Ε. και στο Η.Β. θα συνεχίσουν να τηρούνται και μελλοντικά θα επαυξηθούν.