Αγησίλαος Τουμαζάτος
Senior Manager Deloitte
Τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα και η εκτίναξη του κρατικού χρέους σε μια σειρά από χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο καταδεικνύει, μεταξύ άλλων, τη σημασία της υψηλής ποιότητας δημοσιονομικής πληροφόρησης η οποία είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική διαχείριση του δημοσίου τομέα.
Η ανάγκη να παραχθούν και να αναλυθούν περισσότερο τα λογιστικά στοιχεία σε εθνικό επίπεδο είναι επείγουσα και επιτακτική, ιδιαίτερα σε χώρες που δοκιμάζονται λόγω υψηλού δημοσίου χρέους και δημοσιονομικών ελλειμμάτων (π.χ. Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία, Ιταλία), δεδομένου ότι, σε συγκεντρωτικό επίπεδο, το έλλειμμα και ο δανεισμός του δημόσιου τομέα κα- θορίζονται από τη σταθεροποίηση των ετήσιων δημόσιων λογαριασμών. Σε παγκόσμιο επίπεδο πάνω από 80 χώρες αλλά και διεθνείς οργανισμοί, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συμβούλιο της Ευρώπης, το ΝΑΤΟ, ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα και τα Ηνωμένα Έθνη,έχουνήδη υιοθετήσει (ή υιοθετούν) τα IPSAS. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι περισσότερες χώρες εξακολουθούν να καταρτίζουν τις οικονομικές τους καταστάσεις βασισμένες στη λογιστική ταμειακής βάσης, ενώ χώρες όπως η Ολλανδία, η Γαλλία, η Ελβετία, η Σουηδία, η Φινλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστρία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Ρουμανία και η Ρωσία έχουν υιοθετήσει (ή υιοθετούν) τα IPSAS σύμφωνα με τη λογιστική δεδουλευμένης βάσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντικά διεθνή οικονομικά όργανα, όπως το ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) και η Παγκόσμια Τράπεζα, είναι στην πρώτη γραμμή για την έγκριση της λογιστικής δεδουλευμένης βάσης στο δημόσιο τομέα και την εφαρμογή των IPSAS.
Η υιοθέτηση των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων για το Δημόσιο Τομέα (International Public Sector Accounting Standards – IPSAS) ξεχωρίζει ως το σημαντικότερο βήμα προόδου και εξέλιξης στη δημοσιονομική λογιστική, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την αξιοπιστία των δημοσίων οικονομικών, με παράλληλη συμβολή στην παγκόσμια ανάπτυξη και ευημερία μέσω της σύγκλισης και εναρμόνισης των δημόσιων συστημάτων λογιστικής στις διάφορες χώρες και οργανισμούς.
Τι είναι τα International Public Sector Accounting Standards (IPSAS)
Τα πρότυπα αυτά είναι βασισμένα κυρίως στα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ) ιδιωτικού τομέα, ενώ μερικά από αυτά απευθύνονται αποκλειστικά στο δημόσιο τομέα.
Τα IPSAS αφορούν οντότητες του δημόσιου τομέα (public sector entities) όπως:
- Εθνικές κυβερνήσεις (National governments)
- Περιφερειακές αρχές (Regional governments – state, provincial, territorial)
- Τοπικές αρχές (Local governments – cities, towns)
- Σχετικές κυβερνητικές υπηρεσίες (Related governmental entities – agencies, commissions) κ.λπ. Τα IPSAS καταρτίζονται από το Συμβούλιο για τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Δημόσιου Τομέα (International Public Sector Accounting Standards Board – IPSASB) με σκοπό την καθοδήγηση σε θέματα χρηματοοικονομικής αναφοράς και λογιστι- κής του δημόσιου τομέα και σύμφωνα με αυτά οι οντότητες του δημόσιου τομέα θα πρέπει να προετοιμάζουν τις ακόλουθες οικονομικές καταστάσεις:
- κατάσταση χρηματοοικονομικής θέσης (statement of financial position)
- κατάσταση χρηματοοικονομικής επίδοσης (statement of financial performance)
- κατάσταση ταμειακών ροών (cash flow statement)
- κατάσταση μεταβολής ιδίων κεφαλαίων (statement of changes in net assets/ equity)
- κατάσταση αποκλίσεων σε σχέση με τα μεγέθη του προϋπολογισμού (statement of budget vs. actual variances)
- επεξηγηματικές σημειώσεις επί των λογιστικών πολιτικών και επί των οικονομικών καταστάσεων (accounting policies & explanatory notes)
Οφέλη άμεσης υιοθέτησης
Η υιοθέτηση των IPSAS προσφέρει τη δυνατότητα αποτελεσματικότερης διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών με πολλαπλά οφέλη, όπως:
- μείωση κόστους λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης και της κυβέρνησης,
- μείωση κόστους κρατικού δανεισμού,
- ορθότερη κατανομή και απελευθέρωση δημοσίων πόρων, οι οποίοι θα συμβάλουν στην ενίσχυση της απασχόλησης,
- μείωση κόστους των δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών,
- μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία (accountability) μέσω της αποκάλυψης όλων των πραγματοποιηθεισών συναλ- λαγών,
- βελτίωση της ποιότητας και ενίσχυση της αξιοπιστίας των δημοσίων λογαριασμών,
- βελτίωση της οικονομικής ανταγωνιστικότητας, ευνοώντας έμμεσα τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα,
- απόκτηση συγκριτικού πλεονεκτήματος στη διεθνή αγορά. Αντιθέτως, η απουσία λογιστικών προτύπων δημόσιας λογιστικής όπως τα IPSAS επιβάλλει ένα σημαντικό κόστος στους φορείς του δημοσίου, υπονοώντας παράλληλα την έλλειψη αξιόπιστων στοιχείων, τη λήψη παραπληροφορημένων αποφάσεων και την αξιοποίηση των δημόσιων πόρων σε εσφαλμένη κατεύθυνση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το σύνολο της οικονομίας.
IPSAS και σύνταξη κρατικού προϋπολογισμού
Ιδιαίτερα η εναρμόνιση των αρχών σύνταξης του κρατικού προϋπολογισμού σύμφωνα με τα IPSAS είναι θεμελιώδους σημασίας, συμβάλλοντας στην καθιέρωση της τεχνικής αλλά και πολιτικής σχέσης μεταξύ εισροών, εκροών και αποτελεσμάτων.
Ουσιαστικά, ο προϋπολογισμός αποτελεί το κύριο εργαλείο για να αξιολογήσει κανείς την αποδοτικότητα της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών, επιτυγχάνοντας παράλληλα τον οικονομικό έλεγχο αυτών.
Αυτό σημαίνει ότι εάν η δεδουλευμένη βάση σε συμφωνία με τα IPSAS εφαρμόζεται μόνο στους εθνικούς λογαριασμούς και όχι στον προϋπολογισμό, αφενός, οι οικονομικές καταστάσεις δεν θα μπορούν να ληφθούν σοβαρά υπόψη, αφετέρου, ο προϋπολογισμός δεν θα μπορεί να αναδειχθεί σε κύριο εργαλείο δημόσιας διοίκησης και ελέγχου.
Είναι σαφές ότι το ζητούμενο της αποτελεσματικής χρήσης των δημοσιονομικών πληροφοριών προϋποθέτει την αποτελεσματική εναρμόνιση του προϋπολογισμού με τις οικονομικές καταστάσεις και κατ’ επέκταση την κατάρτισή του στη βάση των αρχών των IPSAS. Μόνο έτσι επιτυγχάνεται:
- ο έλεγχος του προϋπολογισμού,
- η παροχή πληροφόρησης σχετικά με το βαθμό στον οποίο οι πόροι χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τον προϋπολογισμό,
- η απεικόνιση της αποδοτικότητας των επενδεδυμένων πόρων στην υλοποίηση των προγραμμάτων,
- η βελτίωση στη διαχείριση και την κατανομή των απαιτήσεων για σκοπούς υποδομών. Αυτό μπορεί να διευκρινιστεί μέσω του ακόλουθου απλού παραδείγματος: Μια κυβέρνηση θέλει να χτίσει μια γέφυρα και η κατασκευή της θα διαρκέσει δύο έτη. Η κυβέρνηση πληρώνει τον ανάδοχο 50% των δαπανών προκαταβολικά στο έτος 1 και το υπόλοιπο 50% των δαπανών με την παράδοση του έργου στο έτος 2. Η γέφυρα αναμένεται να έχει διάρκεια ζωής 100 έτη και θα κοστίσει 100 εκατομμύρια ευρώ.
Πορεία εφαρμογής των IPSAS στην Ελλάδα
Αναμφισβήτητα και παρόλες τις δυσκολίες, η τάση αλλά και οι κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να εφαρμοστούν όσο πιο γρήγορα γίνεται τα IPSAS δεδουλευμένης λογιστικής σε ολοένα και περισσότερες χώρες και οργανισμούς, συ- μπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Η υιοθέτηση των IPSAS επιβάλλεται να είναι άμεση και χωρίς άλλες καθυστερήσεις, ιδιαίτερα στους τομείς που, σύμφωνα με όλες τις αναλύσεις από τους αρμόδιους φορείς, αντιμετωπίζουμε τα σοβαρότερα θέματα διαφάνειας, αξιοπιστίας των δημοσιών οικονομικών, μείωσης κόστους λειτουργίας και ενίσχυση της ανάπτυξης. Τέτοιοι τομείς είναι οι κάτωθι:
- Κεντρική κυβέρνηση (υπουργεία, περιφέρειες),
- Τοπική Αυτοδιοίκηση (άμεση εφαρμογή στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλλικράτης»),
- Δημόσια νοσοκομεία,
- Ασφαλιστικά ταμεία,
- Κατάρτιση κρατικού προϋπολογισμού, παρακολούθηση της υλοποίησης και παρουσίαση οικονομικών στοιχείων του κράτους.
Η άμεση υιοθέτηση των IPSAS στους παραπάνω τομείς, η σύνταξη προϋπολογισμού προγραμμάτων (Program State Budget) και ο έλεγχος των δαπανών (controlling) θα συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό της οικονομικής διοίκησης του δημόσιου τομέα, αποτελώντας παράλληλα ένα ευρύτερο πρόγραμμα μεταρρύθμισής του και όχι απλά μια άσκηση λογιστικής. Ο στόχος είναι μια διοίκηση των δημοσίων οικονομικών της χώρας μας η οποία πρέπει να βασίζεται στα επιδιωκόμενα αποτελέσματα και όχι στα προκαθορισμένα δεδομένα (Result Based Management). Η εμπειρία στην υιοθέτηση των IPSAS σε μια σειρά από διεθνείς οργανισμούς και κυβερνήσεις καταδεικνύει ότι η άμεση εφαρμογή τους από τη χώρα μας θα συμβάλει στην αποκατάσταση της διαφάνειας και αξιοπιστίας των δημοσίων οικονομικών, ιδιαίτερα σε αυτήν την κρίσιμη φάση στην πορεία της ελληνικής οι- κονομίας, όπου η ορθή και τεκμηριωμένη απεικόνιση των οικονομικών της στοιχείων αμφισβητείται έντονα, επιτρέποντας την «αρνητική» αξιολόγηση της χώρας μας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης.
Το παράδειγμα που δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι διεθνείς οργανισμοί και κυβερνήσεις που έχουν ήδη υιοθετήσει ή υιοθετούν παρόμοια πρότυπα πρέπει να μας ενθαρρύνει να πράξουμε το ίδιο, με αποτέλεσμα σημαντικές βελτιώσεις όσον αφορά τις δημοσιονομικές επιδόσεις επί του δημοσίου ελλείμματος και δημοσίου χρέους, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στη μείωση κόστους του κρατικού δανεισμού και στην ενίσχυση της ανάπτυξης της οικονομίας μας.
* Το άρθρο επιμελήθηκε ο Αγησίλαος Τουμαζάτος, Senior Manager Deloitte.