Επιστασία και δαπάνη ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΚΑΡΠΟΛΑ ΟΛΥΜΠΙΟΥ
«Το Α’ μέρος περιστρέφεται εις την θεωρίας της αλληλογραφίας του εμπόρου, και των διπλογραφικών αυτού καταστίχων. Το Β’ μέρος θεμελιωμένον εις υποθετικήν ύπαρξιν μιας εμπορικής εταιρίας, απαρτίζει ένα ολόκληρον κύκλον δοσοληψιών του εμπόρου με διαφόρους ανταποκριτές του εις διαφόρους πόλεις, και παύει επί τέλους με τον γενικόν ισολογισμόν.….Εις το τέλος επρόσθεσα και έν λεξικόν σύντομος των εξελληνισμένων λέξεων όσαι αναφέρονται εις το εμπόριον ….»
Η Διπλογραφία
«Η Διπλογραφία είναι τέχνη της ορθής και τακτικής χρήσεως των εμπορικών καταστίχων. Διπλογραφία ωνομάσθη η τέχνη αύτη, δια την γινομένην διπλής γραφής, ή διπλούν γράψιμον πάντοτε εις το Μέγα Βιβλίον.
Ο διπλογράφος, είτε έμπορος, είτε ο γραμματεύς αυτού, χρεωστεί να φυλάττη καθαρά τα βιβλία του, συνεχόμενα από του πρώτου μέχρι του τελευταίου φύλλου με τακτικές σελίδας, και εις πάσαν πράξιν να προηγήται η χρονολογία, καθώς ακόμη και πάσα πράξις να καταγράφεται εγκαίρως εις την αρμόζουσαν θέσιν της, όχι πρωθυστέρως και ύστερoπρώτως, αλλά με την φυσικής εποχής της, και με την κατά σειράν τάξιν της αριθμήσεώς της…»
Περί τίτλου εμπορικής εταιρίας – Συντροφία
Τίτλος εμπορικής εταιρίας λέγεται η ονομασία, η υπογραφή, δια της οποίας γνωρίζεται μία συντροφία, καθώς, « Ν. Ζαχαριάδης και συντρ…
Συντροφία: Απλώς συντρόφευσις εις περίπατον, συναναστροφήν, κ. τ. λ. 2 ) Μετοχή επιχειρίσεώς τινος δια καταβολής χρημάτων. Ιταλ. compagnia ( κομπανία) ίδε και εταιρία « Συντροφία δύο ή και περισσοτέρων εις μίαν επιχείρησιν.».
[Σημείωση: Σήμερα, έχουμε στην επωνυμία μιας εταιρείας, σαν μέρος της επωνυμίας της «και Σία», η οποία είναι συντομογραφημένος τύπος της λέξης «Συντροφία»]
Συμφωνητικόν [Σήμερα: «Καταστατικό»].
Ημείς οι υπογεγραμμένοι Ν. Ζαχαριάδης, Α. Στεφάνου, και Π. Χριστόπουλος, δια του παρόντος συμφωνητικού γράμματος μερικού μεν όντος, ισχύοντος δε ως να εγράφη επί πολιτικού γραφείου, δηλοποιούμεν ότι συνεφωνήσαμεν σήμερον μεταξύ τα ακόλουθα:
Α’. Δια κοινής ημών συναινέσεως και οικειοθελείας συνιστάται σήμερον και λαμβάνει αρχήν η μεταξύ ημών εμπορική εταιρία υπό τον τίτλον Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ και ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ,…
Β’. Δια την ύπαρξιν και ενέργειας της συντροφίας ταύτης κατατίθεται χρηματικόν κεφάλαιον εις Γρ. [ Γρόσια ] Τουρκικά εκατόν πεντήκοντα χιλιάδας,….
Γ’. Όσον κέρδος ευδοκήσει να καταπέμψη ο πλουσιόδωρος Θεός εις την συντροφίαν ταύτην, θέλει μερίζεσθαι εις 15 ίσα μέρη, διανεμόμενα εις τους συντρόφους ούτω ….Αναλόγως εννοείται και η ζημία, Κύριος φυλάξοι ! εις τόσα μέρη ως ανωτέρω.
Δ’. Παρσίματα θέλουν κάμνει καθ’ έκαστον μήνα οι σύντροφοι από το ταμείον της συντροφίας δια χρείας των ιδίας, ομού Γρ. χίλια πεντακόσια, δηλ ……
Ε’. Η συντροφία αύτη θεμελιούται δια τρείς ολοκλήρους χρόνους από σήμερον, με σκοπόν να δουλεύση και να δουλευθη με όσας πόλεις Τουρκίας και Ευρώπης ήθελαν την προσκαλέσει τα συμφέροντά της και αι περιστάσεις: αι δε επιχειρήσεις της θέλουν είσθαι επάνω εις όλα τα είδη απολύτως του εμπορίου, και προϊόντα παντός τόπου.
ΣΤ’. Τα χρέη των τριών συντρόφων ως προς την συντροφίαν είναι τα ακόλουθα: “ Ο κύριος Ν. Ζαχαριάδης θέλει κρατεί το χρηματικόν ταμείον της συντροφίας, ….
Ο ίδιος κύριος Ν. Ζαχαριάδης θέλει υπογράφει με τον τίτλον της συντροφίας τα γράμματα, λογαριασμούς, και όλα τα έγγραφα όσα κατά καιρούς θέλει εκδίδει η συντροφία εις έλλειψίν του δε, έχουσι το αυτο δικαίωμα και οι λοιποί σύντροφοι να υπογράφωσιν και είς έλλειψιν του άλλου με τον αυτόν τίτλον.
Ο κύριος Α. Στεφάνου αναδέχεται το βάρος της πωλήσεως των συντροφικών πραγματειών και την φροντίδα του να συνάζωνται εγκαίρως τα χρήματα από τους χρεώστας των πραγματειών, ήτοι αγοραστάς, και να παραδίδωνται εις το ταμείον.
Ο κύριος Π. Χριστόπουλος αναλαμβάνει την διεύθυνσιν του γραφείου της συντροφίας, εις το οποίον αναφέρονται όλαι αι έγγραφοι πράξεις, λογαριασμοί, γράμματα, αλληλογραφία, και κατάστιχα της συντροφίας, έργαζόμενος εν πάσι τούτοις επιμελώς και εγκαίρως.
Ζ’. Προ 6 μηνών της τριετίας συνελθόντες οι τρείς σύντροφοι θέλουσι σκεφθεί και γνωμοδοτήσει περί της εξακολουθήσεως ακόμη δια το μέλλον, ή διαλύσεως της συντροφίας και εάν μεν αποφασίσωσι την ανανέωσίν της, θέλουν ανανεώσει εν καιρώ και το παρόν συμφωνητικόν.
Λεξιλόγιο
Γενικός όρος [ Σήμερα: «Πρωτοβάθμιοι Λογαριασμοί» ] λέγεται το κεφαλαιώδες όνομα εκείνο, υπό το οποίον περιλαμβάνονται πολλά ομοιοειδη πράγματα ως, π.χ., χρεώσται πραγματειών, πραγματείαι εισαγωγής, δανεισταί μετρητων, κ.τ.λ. ούτοι οι γενικοί όροι, ή κεφαλαιώδη ονόματα, περιλαμβάνοντες με μίαν λέξιν όσα του αυτού είδους αντικείμενα ήθελον συμπέσει, χρησιμεύουσιν εν ταύτα και προς συντομίας και προς ευκολίαν των καταστίχων ούτω, φέρ’ ειπείν, εάν εις το καθημερινόν μεταφέρον τας μηνιαίας πωλήσεις από το βιβλίον πωλήσεων, αντί να είπωμεν, χρεώσται πραγματειών, αναφέρωμεν αυτούς ένα προς ένα κατ’ όνομα, τότε αναγκαζόμεθα, αν αυτοί ήναι χίλιοι, ν’ ανοίξωμεν χιλίας μερίδας εις το μέγα …..
Γύρος [«Τζίρος»]: Παρά τους εμπόρους ετήσιος κυκλοφορία των χρημάτων. 2 ) Γύρισμα συναλλαγματικής εις όνομα άλλου. Ιταλ. Giro. [ Σήμερα η λέξη «Τζίρος» χρησιμοποιείται για τον «Κύκλο Εργασιών», μιας επιχείρησης και «Τζιράρω» (ιταλ. girare = γυρίζω) διενεργώ διαδοχικές εμπορικές συναλλαγές ]
Λογαριασμός στησίματος: Λογαριασμός εν ώ καταγράφονται εν προς έν κονδήλιον και πραγματείαι, και τι έστησαν. Ιταλ. Conto Costo, η fattura [ Σήμερα στην Ιταλική γλώσσα σημαίνει «τιμολόγιο»].
Λογαριασμός τρέχων: Λογαριασμός περιέχων την ληψοδοσίαν μεταξύ τινών. Ίταλ. Conto Corrente.
Μερίς: Μέρος, μερίδιον. 2) Έν τούς εμπορικούς καταστίχοις ή ληψοδοσία τινός. Ιταλ. παρτίδα. 3) Ποσότης ωρισμένη πραγματειών.
Πιστοχρέωσις: Εις τα εμπορικά κατάστιχα εννοείται όταν πιστούται τις δι’ όσα έχει να λαμβάνη, και χρεούται δι’ όσα υπόκειται να πληρώση, τουτέστι πίστωσις και χρέωσις το αυτο και χρεωπίστωσης λέγεται, Ιταλ. debito-cretito..
Πραγματεία: Πληθ. πραγματείαι λέγονται εν γένει όλα τα εμπορικά, η πραγματευόμενα ήδη, Γαλ. marchandises, Ιταλ. mercanzie
Πίστωσις: Η πίστις την οποίαν εν τοις εμπορικούς καταστίχους λαμβάνει τις δια τα μετρητά του …
Πιστωτής: Όστις εις λογαριασμόν τινα φαίνεται να λαμβάνη. Ιταλ. cetitore, κρετιτόρος
Συναλλαγή: Αλλαγή πραγματειών με χρήματα, η χρηματικών γραμματίων με χρήματα. Ιταλ. γεγοτζιάρισμα, καμβιάρισμα.
Χρεώστης: Όστις χρεωστεί δάνεια χρήματα, ή δια λογαριασμός του (Χρεωφειλέτης.) δοθέντα, η έξοδευθέντα. Ιταλ. debitore.»
Φορτωτικόν: Έγγραφον το οποίον δεικνύει τας εις άμαξαν, ή πλοίον φορτωμένας πραγματείας. Ιταλ. connossimento, polizza di carico.
Φορτωτικόν γράμμα λέγεται το έγγραφον εκείνο το οποίον γίνεται μεταξύ φορτωτού και πλοιάρχου, εμπεριέχον το έτος, ημερομηνίαν, τόπον εκ του οποίου γίνεται η φόρτωσις, το είδος και ποσότητα του φορτονομένου πράγματος, το όνομα του φορτωτού, το όνομα του πλοίου και πλοιάρχου, υπό ποίαν σημαίαν, δια που γίνεται η φόρτωσης, προς ποίον θέλει παραδοθή το φορτωθέν πράγμα, και με ποιον ναύλον. Τα φορτωτικά έγγραφα γίνονται τέσσαρα όμοια, τα τρία υπογράφονται από τον πλοίαρχον και δίδονται προς τον φορτωτή, το τέταρτον υπογράφεται από τον φορτωτήν και εγχειρίζεται εις τον πλοίαρχον.
Τα «Λογιστικά Βιβλία»
«.. εις όλα τα άλλα εμπορικά βιβλία, αι σειραί πρέπει να ήναι χαραγμέναι δια της μολυβδογραφίδος, δια να αναχαιτίζεται ούτως η χείρ από το να λοξοδρομη πότε εις το άνω μέρος, και πότε εις το κάτω, και δια να φαίνονται όλαι αι σειραι των γραφομένων όμοιαι και ίσαι προς αλλήλας, ούτε πυκνότεραι δηλ. ούτε αραιότεραι η μία από την άλλην…»
α) ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΑΜΕΙΟΥ ήτοι ΚΑΣΣΑ
Τα λαμβανόμενα καταχωρούνται εις το μέρος του «δούναι», διότι το ταμείον χρεούται να δώση όσα έλαβε. Τα δε διδόμενα καταγράφονται απεναντίας εις το μέρος του «λαβείν», διότι το αυτό ταμείον δικαιούται να λάβη όσα έδωκε. Όλα δε ταύτα εκθέτονται με την ανήκουσαν σαφήνειας.
Εξοδα συντροφίας [Σήμερα: «Γενικά Έξοδα»] λέγονται εκείνα τα οποία δεν αποβλέπουσι τας πραγματείας, αλλά το κοινόν των συντρόφων ταύτα δε είναι, οι μισθοί των υπαλλήλων μιας συντροφίας, τα ενοίκια του εμπορικού καταστήματος και της αποθήκης, και λοιπά όμοια, όσα δεν δύνανται ν’ αφαιρεθώσιν από κάμμίαν εκκαθάρισιν πραγματειών, αλλά πληρώνονται μεν από το ταμείον, κρατείται δε μερίς ιδιαιτέρα δι’ αυτά και εις το τέλος του χρόνου αφαιρούνται από την μερίδα «Κέρδη και ζημίαι γενικαί»..
Περί εξόδων πραγματειών: Εις το κεφαλαιώδες όνομα τούτο υπάγονται όσα έξοδα γίνονται επάνω εις τας πραγματείας του εμπορίου, δηλ ναύλοι, αγώγια, τελωνειακά δικαιώματα, ασφάλειαι πραγματειών, και λοιπά όλα ταύτα πληρονόμενα από το ταμείου, καταγράφονται ονομαστί, και εις ποιας μερίδας πραγματειών ρητώς ανήκουσι….
β) ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ήτοι ΦΑΤΤΟΥΡΑ ΕΝΤΡΑΔΟΣ
Πραγματείαι εισαγωγής, ή εισόδου (και Ιταλικώτερον Έντράδoς) λέγονται εκείναι όσαι κατά παραγγελίας και διαταγήν του εμπόρου αγοράζονται εις άλλας πόλεις από ανταποκριτές του δια λογαριασμόν του ίδιου, ή συντροφικώς με αυτούς, ή με άλλους, και πέμπονται εις χείρας του και εκείναι ακόμη τας οποίας ο έμπορος επιτοπίως αγοράζει δια κερδοσκοπίαν και μεταπωλεϊ.
Ο λαβών τον λογαριασμών στησίματος έμπορος, καταχωρεί αυτόν εις το βιβλίον πραγματειών εισαγωγής, μεταβάλλων μόνον την επιγραφήν, ως εις το βιβλίον πραγματειών εισαγωγής βλέπομεν, δηλ. προοιμιάζων με το όνομα του στέλλοντος τας πραγματείας, του πλοίου και πλοιάρχου και εις ποίον λογαριασμόν ανήκουσι, και εφεξής αντιγράφει ένα προς έν κονδύλιον τόσον τα είδη πραγματειών, ως και τα έξοδα και προμήθειαν, ή αν θέλη δια το συντομώτερον τα έξοδα όλα και προμήθειαν τα προσθέτει δια μιας με την ακόλουθον φράσιν: « Δι’ όλα ομου τα έξοδα και προμήθειαν » και επί τέλους εάν ο λογαριασμός συνίσταται εις Ευρωπαϊκών νόμισμα, το μεταβάλλει εις το νόμισμα της πόλεώς του, όπου αυτός διαμένει, ως η συντροφία μας το μεταβάλλει εις Τουρκικά γρόσια με την ιδανικήν τιμήν, προσθέτων ωσαύτως από ποίαν έποχήν εννοείται είς χρέος του το ποσόν αυτό του λογαριασμού εν καιρώ δε πωλήσεως των αυτών πραγματειών γίνεται εις το κατέναντι μέρος η εκκαθάρισης, και το περισσεύον ή ελλείπον εξισώνεται πάντοτε δια της μερίδος « Κέρδη και ζημίαι πραγματειών»….
γ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΩΝ ΕΞΑΓΩΓΗΣ ήτοι ΦΑΤΤΟΥΡΑ ΣΟΡΤΙΔΟΣ
Πραγματείαι εξαγωγής, η εξόδου ( και Ιταλικώτερον σορτίδος ) λέγονται εκείναι, αίτινες αγοραζόμεναι από ημάς πέμπονται εις άλλην πόλιν να πωληθώσιν ή δια μόνον λογαριασμός μας, η συντροφικώς.
δ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ήτοι MAΓAZINAΓION
Το βιβλίον της αποθήκης, όπου σημειούνται αι καθ’ εκάστην εμβαίνουσαι εις την αποθήκης του και εκβαίνουσαι πραγματείαι.
ε) ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ήτοι KATAΣTIXON ΖΥΓΙΟΥ ή ΒΕΡΕΣΕΔΙΑΚΟΝ
Το βιβλίον πωλήσεων, όπου θέλει σημειώνει εν τάξει τας πωλήσεις των αυτών πραγματειών.
στ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΝ [δηλ. το «Ημερολόγιο» (σήμερα)] ήτοι ΤΖΙΟΡΝΑΛΕ
Το «καθημερινον», εις το οποίον περιγράφονται λεπτομερώς όλαι αι με τους εκασταχού φίλους του εμπορικαι πιστοχρεωτικαι πράξεις του
ζ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΜΕΓΑ [δηλ. το «Γενικό Καθολικό» (σήμερα)] ήτοι ΜΑΕΣΤΡΟ
Το μέγα, εις το οποίον κατά μερίδας διαβιβάζονται από το καθημερινών εντελώς και εν τάξει όλα τα κονδύλια της εμπορικής του κυκλοφορίας.
η) ΒΙΒΛΙΟΝ ΜΗΝΙΑΙΩΝ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΩΝ [Σήμερα: «Ισοζυγίων» και όχι «Ισολογισμών»] ΚΑΙ ΤΡΕΧΟΝΤΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ήτοι ΜΗΝΙΑΙΑ ΜΠΙΛΛΑΝΤΣΑ KAI KONTI KOPPENTI
Εις το τέλος εκάστου μηνός αφού μεταφέρωμεν όλας τας χρηματικής και πιστοχρεωτικές πράξεις μας εις το «καθημερινόν», και εκείθεν τας διαβιβάσω μεν εις το «μέγα βιβλίον» κατά μερίδας ιδιαιτέρας, ως εν τοίς προηγηθείσιν είπομεν, ερχόμεθα έπειτα να εξετάσωμεν η δοκιμάσωμεν έαν τα περάσματα ταύτα έγιναν ορθώς λαμβάνομεν ούν από το «μέγα βιβλίον» όλα τα κονδύλια του «δούναι», και αντίκρυς αυτών καταγράφομεν όλα τα κονδύλια του «λαβείν», και όταν προκύπτη το αυτό παραγόμενον και εις τα δύο μέρη, τότε είμεθα βέβαιοι πλέον ότι αι πράξεις μας εις το καθημερινόν και μέγα είναι αλάνθαστοι όταν δε τα δύο καταντικρύ τελευταία κεφάλαια δεν συμφωνούν εννοείται ότι συνέβη παραδρομή τις, και ούτως επαναλαμβάνοντες παραβάλλομεν τα κονδύλια του καθημερινού μ’ εκείνα του μεγάλου, έως να εύρωμεν που διέτρεξε το λάθος, και να το διορθώσωμεν, δια να μείνη σύμφωνον το δούναι μετά του λαβείν» τούτο λοιπόν λέγεται “ Μηνιαίος ισολογισμός ”, τον οποίον και καταγράφομεν εις ιδιαίτερον βιβλιάριον περιέχον τους μηνιαίους ισολογισμούς.
Εις το τέλος του χρόνου γίνεται ο τελευταίος γενικός ισολογισμός, όστις όμως δεν καταγράφεται εις το βιβλίον των μηνιαίων ισολογισμών, αλλ’ εις το «μέγα βιβλίον» δι’ αυτού κλείονται όλαι αι παλαιαί μερίδες του παύσαντος χρόνου, και εξ αυτού αρχίζουσιν αι νέαι μερίδες για τον νέον χρόνον. …..»
θ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ ήτοι OPΔINIΩN
Το βιβλίον των παραγγελιών, εις το οποίον φαίνονται όσοι παραγγελίας δίδονται πάντοτε εκ μέρους του προς διαφόρων μερών φίλους του περί προβλέψεως και αγοράς πραγματειών.
ι) ΒΙΒΛΙΟΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ήτοι ΚΟΠΠΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ [δηλ. Επιστολών]
Αλληλογραφικόν Βιβλίον: Το περιέχον την αλληλογραφίαν.
Αντιγραφή: Αντίγραμμα, Κοππιάρισμα: Το βιβλίον εν ώ γίνονται αι Αντιγραφαί των γραμμάτων, ή Κόππια.
Γραμματεύς: Ο γράφων γράμματα, επιστολάς, κοινότερον γραμματικός.
