Βασ. Φ. Φίλιος
Καθηγητής Λογιστικής, Πανεπιστημιακός
Εννοιολογικό πλαίσιο: Τι είναι το περιθώριο συνεισφοράς/συμβολής
Περιθώριο συνεισφοράς ή συμβολής (contribution margin) είναι η διαφορά μεταξύ (εσόδων) πωλήσεων και των μεταβλητών δαπανών παραγωγής και/ή πώλησης του προϊόντος ή της υπηρεσίας. Δηλαδή είναι το χρηματικό ποσό το διαθέσιμο να καλύψει τα σταθερά κόστη και να συνεισφέρει/συμβάλλει στη δημιουργία κερδών. Το περιθώριο συνεισφοράς είναι ένα εσωεπιχειρησιακό μέτρο χρηματοοικονομικής εκτίμησης/αξιολόγησης, το οποίο θεωρείται θεμελιώδους σημασίας στη λήψη αποφάσεων για τη διοίκηση κάθε οικονομικής μονάδας.
Υφίσταται αντίστοιχη θεωρία συνεισφοράς (contribution theory). Πρόκειται για τη δοξασία ότι οι πωλήσεις αγαθών ή υπηρεσιών προσφέρουν μια πηγή κεφαλαίων, συχνά ποικίλλοντος μεγέθους, από την οποία οι Γενικές Βιομηχανικές Δαπάνες/Έξοδα (ΓΒΕ) και άλλα έμμεσα κόστη πληρώνονται. Με συστήματα άμεσης κοστολόγησης (direct costing), η οριακή πρόσοδος (marginal income) –το υπερβάλλον ποσό της τιμής πώλησης έναντι των άμεσων δαπανών (direct costs)– συνιστά το μέτρο μιας τέτοιας συνεισφοράς. Σε αυτή τη δοξασία ενέχεται επίσης η άποψη ότι ο προσδιορισμός του ποσού κατά το οποίο η τιμή πώλησης υπερβαίνει τις άμεσες δαπάνες συνιστά ευθύνη της ανώτατης διοίκησης. Έτσι, κάποια προϊόντα συχνά αποκτώνται προς πώληση προκειμένου να παράσχουν μεγαλύτερη οριακή πρόσοδο σε αναλογία προς την τιμή πώλησης απ’ ό,τι άλλα. Η στην πράξη επίδραση αυτής της έννοιας είναι η απάλειψη οποιασδήποτε κατανομής έμμεσων δαπανών και η αναγνώριση του συνόλου των γενικών βιομηχανικών δαπανών (factory overhead) ως ένα από κοινού κόστος (joint cost), όπως επίσης είναι τα γενικά έξοδα διοίκησης (administrative overhead).
Πώς υπολογίζεται το περιθώριο συνεισφοράς;
Υπάρχουν δύο τρόποι να υπολογιστεί το περιθώριο συνεισφοράς. Η απλούστερη τεχνική κάνει την παραδοχή ότι τα μεταβλητά κόστη συμπεριλαμβάνουν αμφότερα τα μεταβλητά βιομηχανικά κόστη (μεταποίησης) και τα μεταβλητά κόστη λειτουργίας της επιχείρησης. Τοιουτοτρόπως, το υπόδειγμα υπολογισμού του περιθωρίου συνεισφοράς είναι:
Πωλήσεις (οργανικά έσοδα από)
Μείον: Μεταβλητά κόστη
Ίσον: Περιθώριο συνεισφοράς ή συμβολής
Συχνά, ο υπολογισμός του περιθωρίου συνεισφοράς παρουσιάζεται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια, ως ακολούθως:
Πωλήσεις
Μείον: Μεταβλητά βιομηχανικά κόστη
Ίσον: Βιομηχανικό περιθώριο συνεισφοράς
Μείον: Μεταβλητές δαπάνες λειτουργίας της επιχείρησης
Ίσον: Περιθώριο συνεισφοράς (κάλυψης παγίων δαπανών)
Μείον: Σταθερά κόστη
Ίσον: Καθαρό κέρδος
Περαιτέρω ανάλυση διενεργείται με τον προσδιορισμό του αριθμοδείκτη περιθωρίου συνεισφοράς (contribution margin ratio):
Αριθμοδείκτης Περιθώριο συνεισφοράς
περιθωρίου = ———————————————————–
συνεισφοράς Πωλήσεις
Παράδειγμα 1
Οι πωλήσεις είναι €30.000, τα μεταβλητά κόστη είναι €12.200, και τα σταθερά κόστη είναι €8.000. Το περιθώριο συνεισφοράς ισούται με:
Πωλήσεις € 30.000
Μείον: Μεταβλητά κόστη € 12.200
Ίσον: Περιθώριο συνεισφοράς € 17.800
Το περιθώριο συνεισφοράς των €17.800 είναι το διαθέσιμο ποσό για να καλυφθούν σταθερά κόστη.
Παράδειγμα 2
Είκοσι χιλιάδες μονάδες έχουν πωληθεί προς €60 η μονάδα. Το μεταβλητό κόστος ανά μονάδα είναι €36 και τα σταθερά κόστη ανέρχονται συνολικά στα €200.000. Ως εκ τούτου, το σταθερό κόστος ανά μονάδα είναι (€200.000/20.000) €10. Υποθέτουμε ότι υπάρχει αργούσα παραγωγική ικανότητα (δυναμικότητα). Ένας πιθανός πελάτης θέλει να αγοράσει 200 μονάδες στην τιμή μόνο των €40 ανά μονάδα.
Η παραγγελία αυτή θα πρέπει να γίνει αποδεκτή, αν και η προσφερόμενη τιμή είναι κατώτερη της κανονικής τιμής πώλησης, επειδή αυτή συνεπάγεται ένα πρόσθετο κέρδος, το οποίο υπολογίζεται ως ακολούθως:
Πωλήσεις € 8.000
Μείον: Μεταβλητά κόστη (200x€36) 7.200
Περιθώριο συνεισφοράς € 800
Μείον: Σταθερά κόστη – 0 –
Καθαρό κέρδος € 800
Το τι συνεπάγεται αυτή η ανάλυση εδώ είναι ότι μια εταιρεία μπορεί να πωλεί ένα είδος σε κατώτερη από την κανονική τιμή όταν υφίσταται αργούσα δυναμικότητα, υπό την προϋπόθεση πως υπάρχει ένα (θετικό) περιθώριο συνεισφοράς, επειδή αυτές οι πωλήσεις θα βοηθήσουν να καλυφθούν τα σταθερά κόστη ή να προσθέσουν στα κέρδη. Ο υπολογισμός του περιθωρίου συνεισφοράς απαιτεί τον διαχωρισμό των σταθερών από τις μεταβλητές δαπάνες, το οποίο χρειάζεται στην ανάλυση του νεκρού σημείου του κύκλου εργασιών. Ο διαχωρισμός αυτός πρέπει να διευκολύνεται από το σχέδιο λογαριασμών της επιχείρησης ή το κλαδικό πλαίσιο λογαριασμών.
Πώς χρησιμοποιείται και από ποιους;
Οι εφαρμογές της έννοιας του περιθωρίου συνεισφοράς συμπεριλαμβάνουν –μεταξύ πολλών άλλων– ανάλυση ως προς το εάν πρέπει:
î Να γίνει αποδεκτή ή να απορριφθεί μια έκτακτη παραγγελία σε περιπτώσεις όπου υφίσταται αργούσα (αδρανούσα) παραγωγική δυναμικότητα (ικανότητα).
î Να διατηρηθεί, παυθεί ή προστεθεί μια γραμμή παραγωγής.
î Να ιδιοκατασκευαστεί ή αγοραστεί συγκεκριμένο συστατικό μέρος προϊόντος (ανταλλακτικό).
Για παράδειγμα, εάν η ανάλυση με βάση το περιθώριο συνεισφοράς χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί η άριστη αξιοποίηση της δυναμικότητας, η εναλλακτική πρόταση με το υψηλότερο περιθώριο συνεισφοράς ανά μονάδα θα πρέπει να επιλεγεί, υποθέτοντας πως υφίσταται αλληλοεπιλέξιμη δυνατότητα παραγωγής.
Αυτή η ανάλυση μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να προσδιοριστεί η τιμή προσφοράς (bid price) για την ανάληψη ενός συμβολαίου ή μίας παραγγελίας με βάση το επιθυμητό (επιδιωκόμενο) κέρδος από την υλοποίηση αυτού του συμβολαίου.
Οι «διοικητικοί» λογιστές (management accountants) και οι αναλυτές κόστους (cost analysts) βρίσκουν την ανάλυση με βάση το περιθώριο συνεισφοράς ως ένα πολύτιμο εργαλείο στην αξιολόγηση της απόδοσης ενός τμήματος ως μια ξεχωριστή επιχειρησιακή μονάδα, καθώς επίσης στη διαχείριση – διοίκηση τμημάτων μιας εταιρείας. Ένας υψηλός (μεγάλος) αριθμοδείκτης περιθωρίου συνεισφοράς είναι προτιμητέος, αφού αυτός δείχνει μεγαλύτερη συνεισφορά στα κέρδη για κάθε ευρώ πωλήσεων που γίνεται.