Η επίδραση της εφαρμογής του ΔΠΧΑ 16 στις Οικονομικές Καταστάσεις των ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων

Γεράσιμος Γ. Ρομποτής (PhD, FCAA, CPA)

Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής, Διεθνής Ελεγκτική ΑΕΟΕΛ, συνεργάτης του Athens University MBA,

Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, ΕΚΠΑ

Για τις λογιστικές χρήσεις που ξεκινούν από 1/1/2019 τέθηκε σε εφαρμογή το νέο Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς για τις Μισθώσεις (ΔΠΧΑ 16), σε αντικατάσταση του αντίστοιχου προηγούμενου Διεθνούς Λογιστικού Προτύπου (ΔΛΠ 17), το οποίο ήταν σε ισχύ από το 1994.

Οι αλλαγές που επήλθαν με την εφαρμογή του νέου Προτύπου αφορούν, κατά κύριο λόγο, τις λεγόμενες «λειτουργικές μισθώσεις». Επιπλέον, οι αλλαγές αφορούν, κυρίως, τον μισθωτή σε μια σύμβαση μίσθωσης και όχι τον εκμισθωτή. Ειδικότερα, σύμφωνα με το ΔΛΠ 17, ο μισθωτής θα έπρεπε, με την εφαρμογή διαφόρων κριτηρίων, να κατατάσσει τις μισθώσεις είτε ως χρηματοοικονομικές είτε ως λειτουργικές. Η διάκριση μεταξύ λειτουργικών και χρηματοοικονομικών μισθώσεων καταργήθηκε για τον μισθωτή, αλλά όχι για τον εκμισθωτή, από το ΔΠΧΑ 16.

Το ΔΠΧΑ 16 εισήγαγε ένα ενιαίο μοντέλο για όλες τις μισθώσεις, με την εξαίρεση μεμονωμένων βραχυχρόνιων λειτουργικών μισθώσεων (κάτω από 12 μήνες) και μικρής αξίας (κάτω από 5.000 ευρώ), το οποίο απαιτεί από τον μισθωτή να αναγνωρίζει στην Κατάσταση Οικονομικής Θέσης (Ισολογισμό) ένα δικαίωμα χρήσης του μισθωμένου περιουσιακού στοιχείου και, ταυτόχρονα, μία υποχρέωση μίσθωσης.

Κατά συνέπεια, σε κάθε λογιστική χρήση, ο μισθωτής θα πρέπει να αναγνωρίζει στην Κατάσταση Αποτελεσμάτων αποσβέσεις των δικαιωμάτων χρήσης και τόκους από τις λειτουργικές μισθώσεις, που τώρα αναγνωρίζονται στον Ισολογισμό, σε αντικατάσταση των ετήσιων μισθωμάτων που, με βάση το προηγούμενο μοντέλο, περιλαμβάνονταν στα λειτουργικά έξοδα.

Η ανάγκη υιοθέτησης του νέου Προτύπου σχετίζεται με τη διαχρονική κριτική από ακαδημαϊκούς, αλλά και από ανθρώπους του ευρύτερου λογιστικού κλάδου διεθνώς, προς το ΔΛΠ 17, βάσει της οποίας το προηγούμενο μοντέλο επέτρεπε στον μισθωτή να μην αναγνωρίζει στον Ισολογισμό του όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις που σχετίζονταν με τις μισθώσεις.

Ειδικότερα, η διάκριση μεταξύ λειτουργικών και χρηματοοικονομικών μισθώσεων σήμαινε ότι το ίδιο περιουσιακό στοιχείο μπορεί να τύγχανε διαφορετικού λογιστικού χειρισμού από τον μισθωτή, ανάλογα με το είδος της μίσθωσης που επελέγετο κάθε φορά, ήτοι εντός Ισολογισμού στις χρηματοοικονομικές μισθώσεις και εκτός στις λειτουργικές. Η κύρια συνέπεια αυτού του διαφορετικού λογιστικού χειρισμού ήταν η έλλειψη συγκρισιμότητας των οικονομικών καταστάσεων μεταξύ εταιρειών που επέλεγαν να αντιμετωπίσουν παρόμοια, από οικονομικής απόψεως, γεγονότα με διαφορετικό λογιστικό τρόπο.

Το νέο Πρότυπο επιδρά ποικιλοτρόπως, τόσο στις οικονομικές καταστάσεις (όπως περιγράφηκε παραπάνω) όσο και στους διάφορους χρηματοοικονομικούς δείκτες που χρησιμοποιούνται, συνήθως, για την αξιολόγηση της οικονομικής θέσης και επίδοσης μιας επιχείρησης. Σε επίπεδο Κατάστασης Αποτελεσμάτων, επηρεάζονται θετικά δείκτες όπως τα Κέρδη Προ Φόρων και Τόκων (EBIT) και τα Κέρδη Προ Φόρων, Τόκων και Αποσβέσεων (EBITDA), λόγω της αντικατάστασης των εξόδων για μισθώματα, που περιλαμβάνονται στον δείκτη EBITDA, με τόκους μισθώσεων και αποσβέσεις δικαιωμάτων, που δεν περιλαμβάνονται στον EBITDA, ενώ επηρεάζονται αρνητικά δείκτες όπως ο Δείκτης Κάλυψης Τόκων (Interest Coverage Ratio), λόγω του αυξημένου χρηματοοικονομικού κόστους που συνδέεται με την αναγνώριση τόκων επί των λειτουργικών μισθώσεων. Σε επίπεδο Ισολογισμού, επηρεάζονται δείκτες που σχετίζονται με τα πάγια περιουσιακά στοιχεία και τη χρηματοοικονομική μόχλευση.

Στη μελέτη αυτή εξετάζουμε τις επιπτώσεις που επήλθαν για τις ελληνικές εισηγμένες επιχειρήσεις από την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16. Η μελέτη μας διενεργείται με την επισκόπηση των μεταβολών διαφόρων βασικών λογιστικών μεγεθών και χρηματοοικονομικών δεικτών μεταξύ των χρήσεων 2018 και 2019 για ένα δείγμα 81 επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στην κύρια αγορά του Χρηματιστηρίου Αθηνών.

Δείγμα μελέτης

Το δείγμα των 81 εταιρειών που χρησιμοποιείται στη μελέτη μας αποτελείται από επιχειρήσεις διαφόρων κλάδων, πλην των εταιρειών του χρηματοοικονομικού κλάδου (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες κ.λπ.), οι οποίες δεν συμπεριελήφθησαν στη μελέτη μας λόγω των ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζουν οι λογιστικές πρακτικές αυτών των εταιρειών σε σχέση με τις εταιρείες του μη χρηματοπιστωτικού τομέα.

Βασική προϋπόθεση για την ένταξη μιας εταιρείας στο δείγμα μας ήταν αυτή να επηρεάζεται από την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16 στη χρήση 2019, ήτοι να είχε λειτουργικές μισθώσεις στις αρχές της χρήσης, τις οποίες αναγνώρισε στον Ισολογισμό της για πρώτη φορά στη χρήση αυτή, ενώ δεν ετέθη κανένα κριτήριο επιλογής που να σχετίζεται με το μέγεθος κεφαλαιοποίησης ή τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων. Βάσει του κριτηρίου επιλογής που εφαρμόστηκε, το δείγμα μας δεν περιλαμβάνει κάποιες μεμονωμένες εταιρείες που προέβησαν σε πρόωρη υιοθέτηση του ΔΠΧΑ 16, δηλαδή πριν την 1/1/2019.

Περαιτέρω, κατά την έρευνά μας διαπιστώσαμε την ύπαρξη κάποιων λίγων επιχειρήσεων, οι οποίες στο 2019, κάνοντας χρήση των προβλέψεων του ΔΠΧΑ 16, κατέταξαν ως δικαιώματα χρήσης από λειτουργικές μισθώσεις περιουσιακά στοιχεία τα οποία είχαν αναγνωρίσει σε προηγούμενες χρήσεις, βάσει των προβλέψεων του ΔΛΠ 17, ως στοιχεία προερχόμενα από χρηματοοικονομικές μισθώσεις. Τέτοιες εταιρείες συμπεριελήφθησαν στο δείγμα μας μόνο στην περίπτωση που είχαν και άλλες μη αναγνωρισμένες λειτουργικές μισθώσεις, τις οποίες αναγνώρισαν για πρώτη φορά στις οικονομικές καταστάσεις του 2019, αφού έγινε ο σχετικός διαχωρισμός μεταξύ των «γνήσιων» λειτουργικών μισθώσεων και αυτών που προήλθαν από επανακατάταξη χρηματοοικονομικών μισθώσεων.

Ο Πίνακας 1 περιγράφει κάποια βασικά λογιστικά μεγέθη του δείγματος για τις χρήσεις 2018 και 2019. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται αφορούν το ενεργητικό, τα ίδια κεφάλαια, τον συνολικό δανεισμό, τις συνολικές υποχρεώσεις από λειτουργικές και χρηματοοικονομικές μισθώσεις, τον κύκλο εργασιών, τις συνολικές ετήσιες αποσβέσεις, τα έξοδα για τόκους, τα κέρδη προ φόρων και τόκων (ΕΒΙΤ), τα κέρδη προ φόρων (ΕΒΤ) και τα κέρδη μετά τους φόρους (ΕΑΤ).

Σημειώνεται ότι τα στοιχεία που παρουσιάζονται έχουν ληφθεί από τις δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών για τη χρήση 2019 και τα αντίστοιχα συγκριτικά μεγέθη για το 2018. Σημειώνεται, επίσης, ότι τα επιλεχθέντα στοιχεία προέρχονται από τις ατομικές οικονομικές καταστάσεις της κάθε μητρικής εταιρείας και όχι από τις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις. Τέλος, στον πίνακα εμφανίζονται τόσο οι μέσοι όροι των λογιστικών μεγεθών, όσο και οι διάμεσοι, για την αντιμετώπιση τυχόν ακραίων τιμών των μεγεθών αυτών ή των μεταβολών τους.

Όσον αφορά την Κατάσταση Οικονομικής Θέσης, από τα στοιχεία του Πίνακα 1 βλέπουμε ότι, σε σχέση με το 2018, το ενεργητικό των επιχειρήσεων στη χρήση 2019 αυξήθηκε, κατά μέσο όρο, κατά 8% περίπου, πιθανότατα λόγω και της αναγνώρισης για πρώτη φορά των λειτουργικών μισθώσεων ως δικαιώματα χρήσης. Σημειώνεται ότι, με εξαίρεση τον Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ), το σύνολο των εταιρειών δεν προέβη σε αναδρομική εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι δεν έχει επηρεαστεί το ενεργητικό του 2018 (ή άλλα μεγέθη του ισολογισμού, όπως τα ίδια κεφάλαια και οι συνολικές υποχρεώσεις από μισθώσεις που θα δούμε παρακάτω) από την εφαρμογή του νέου Προτύπου.

Αυξημένοι εμφανίζονται και οι μέσοι όροι των ιδίων κεφαλαίων, του συνολικού δανεισμού και των συνολικών υποχρεώσεων για μισθώσεις. Ειδικά για τις συνολικές μισθώσεις, είναι αξιοσημείωτο το ότι 62 από τις 81 επιχειρήσεις για τη χρήση 2018 εμφάνιζαν στον ισολογισμό τους μηδενικές υποχρεώσεις για μισθώσεις, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι το χρηματοδοτικό εργαλείο της χρηματοοικονομικής μίσθωσης υποχρησιμοποιείται από τις ελληνικές επιχειρήσεις.

Όσον αφορά την Κατάσταση Αποτελεσμάτων, ο μέσος κύκλος εργασιών του 2019 είναι ελαφρώς αυξημένος κατά 1%. Αντιστοίχως, οι συνολικές αποσβέσεις είναι σημαντικά αυξημένες σε σχέση με την προηγούμενη χρήση, κατά 93%, γεγονός το οποίο, λιγότερο ή περισσότερο, συνδέεται με τις αποσβέσεις επί των δικαιωμάτων χρήσης περιουσιακών στοιχείων, που προέκυψαν από την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16. Σημαντικά αυξημένα είναι επίσης και τα συνολικά χρηματοοικονομικά έξοδα, γεγονός το οποίο αναδεικνύεται από τη μέση και, κυρίως, από τη διάμεση αύξηση των εξόδων για τόκους για το σύνολο του δείγματος. Η αύξηση αυτή στα χρηματοοικονομικά έξοδα συνδέεται σε κάποιο βαθμό με τους τόκους επί των υποχρεώσεων από λειτουργικές μισθώσεις που αναγνωρίστηκαν για πρώτη φορά μέσα στο 2019.

Τέλος, σε σχέση με την κερδοφορία των επιχειρήσεων το 2019, βλέπουμε ότι τα κέρδη προ φόρων και τόκων (ΕΒΙΤ) είναι αυξημένα, κατά μέσο όρο, κατά 30%. Το γεγονός ότι μέρος των μισθωμάτων για λειτουργικές μισθώσεις, που αναγνωρίζονταν στα αποτελέσματα μέχρι και τη χρήση 2018, έχουν μετατραπεί σε έξοδα από τόκους, πιθανώς, έχει συντελέσει σε αυτή τη βελτίωση του δείκτη ΕΒΙΤ.

Τα κέρδη προ φόρων είναι σημαντικά μειωμένα, κατά 13%. Η μείωση αυτή, λογικά, δεν συνδέεται με την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16, διότι τα μισθώματα, που αναγνωρίζονταν στα λειτουργικά αποτελέσματα μέχρι και το 2018, έχουν αναγνωριστεί στο σύνολό τους ως αποσβέσεις και τόκοι στα αποτελέσματα του 2019 (εάν υποθέσουμε ότι το σύνολο των ετήσιων μισθωμάτων ισούται με το άθροισμα των αποσβέσεων και τόκων ή, εναλλακτικά, ότι δεν διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους).

Τέλος, τα κέρδη μετά τους φόρους αυξήθηκαν σημαντικά σε σχέση με τη χρήση 2018. Η αύξηση αυτή μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι υπήρξε σημαντική μείωση του συνολικού φόρου (εισοδήματος και αναβαλλόμενου φόρου) που επιβάρυνε τις οικονομικές καταστάσεις των επιχειρήσεων του δείγματος, από 8,4 εκ. ευρώ, κατά μέσο όρο, για τη χρήση 2018, σε 0,6 εκ. ευρώ στη χρήση 2019.

Μεταβολές λογιστικών μεγεθών

Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται οι άμεσες επιπτώσεις από την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16 στις οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών του δείγματος, οι οποίες σχετίζονται με την αναγνώριση δικαιωμάτων χρήσης μισθωμένων περιουσιακών στοιχείων στο μη κυκλοφορούν ενεργητικό, τις υποχρεώσεις από λειτουργικές μισθώσεις στο παθητικό, καθώς και με τις αποσβέσεις των δικαιωμάτων χρήσης και τους τόκους από τις υποχρεώσεις λειτουργικών μισθώσεων στα αποτελέσματα.

Από τη εφαρμογή του νέου Προτύπου την 1/1/2019, το ενεργητικό της μέσης ελληνικής επιχείρησης αυξήθηκε κατά 15 εκ. ευρώ περίπου, με την πλειονότητα, όμως, των επιχειρήσεων να παρουσιάζει μια αύξηση της τάξεως των 0,9 εκ. ευρώ. Στο τέλος του 2019, τα δικαιώματα χρήσης αυξήθηκαν, κατά μέσο όρο, κατά 37%. Εντούτοις, στην πλειονότητα των εταιρειών, η αναπόσβεστη αξία των δικαιωμάτων χρήσης εμφανίζεται μειωμένη σε σχέση με αντίστοιχη κατά την 1/1/2019 (βλ. διάμεση μεταβολή των δικαιωμάτων χρήσης), κυρίως λόγω του αυξημένου μεγέθους των αποσβέσεων επί των δικαιωμάτων της χρήσης συγκριτικά με το μέγεθος των προσθηκών νέων λειτουργικών μισθώσεων στη διάρκεια του 2019 (3 εκ. ευρώ ετήσιες αποσβέσεις έναντι 2,2 εκ. ευρώ νέες προσθήκες κατά μέσο).

Από τον υπολογισμό ενός δείκτη των δικαιωμάτων λειτουργικών μισθώσεων προς το προσαρμοσμένο ενεργητικό στις 31/12/2019 προκύπτει μια μέση επίδραση της εφαρμογής του ΔΠΧΑ 16 στα περιουσιακά στοιχεία των επιχειρήσεων στο τέλος του 2019 της τάξεως του 3,8%. Το προσαρμοσμένο ενεργητικό του 2019 υπολογίζεται με την αφαίρεση της αναπόσβεστης αξίας των δικαιωμάτων χρήσης από λειτουργικές μισθώσεις στις 31/12/2019 από το δημοσιευμένο ενεργητικό για το έτος 2019.

Οι υποχρεώσεις από λειτουργικές μισθώσεις κινούνται με παρόμοιο τρόπο με τα δικαιώματα χρήσης περιουσιακών στοιχείων. Ο μέσος όρος των υποχρεώσεων που αναγνωρίστηκαν την 1/1/2019 ανέρχεται σε 14,2 εκ. ευρώ, ενώ ο διάμεσος όρος ισούται με 1 εκ. ευρώ. Σημειώνεται ότι η διαφορά μεταξύ του μέσου όρου των δικαιωμάτων χρήσης και των υποχρεώσεων από λειτουργικές μισθώσεις που καταχωρήθηκαν την 1/1/2019 (ύψους 0,56 εκ. ευρώ κατά μέσο όρο) έχει αναγνωριστεί κατευθείαν στα ίδια κεφάλαια, χειρισμός ο οποίος αφορά 16 επιχειρήσεις του δείγματος.

Περαιτέρω, στις 31/12/2019, ο μέσος όρος των υποχρεώσεων για λειτουργικές μισθώσεις εμφανίζεται αυξημένος κατά 37% (όπως και τα δικαιώματα χρήσης), αν και, όπως προκύπτει από τον διάμεσο όρο, η πλειονότητα των εξεταζόμενων εταιρειών εμφανίζει μειωμένες υποχρεώσεις λειτουργικών μισθώσεων κατά 12%. Από τον δείκτη των υποχρεώσεων λειτουργικών μισθώσεων προς το προσαρμοσμένο παθητικό του 2019, το οποίο υπολογίζεται με την αφαίρεση των υποχρεώσεων από λειτουργικές μισθώσεις στις 31/12/2019 από το δημοσιευμένο παθητικό για το έτος 2019, προκύπτει μια μέση επίδραση από την εφαρμογή του νέου Προτύπου στο παθητικό των ελληνικών εισηγμένων εταιρειών στο τέλος του 2019 της τάξεως του 3,7%.

Τέλος, στον Πίνακα 2 βλέπουμε ότι, από την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16, προέκυψαν, κατά μέσο όρο, νέες ετήσιες αποσβέσεις και τόκοι ύψους 3 εκ. ευρώ και 0,6 εκ. ευρώ, αντίστοιχα. Αν και η επίπτωση αυτών των μεγεθών επί της τελικής κερδοφορίας των ελληνικών επιχειρήσεων πιθανότατα δεν είναι σημαντική, αφού σε μεγάλο βαθμό το άθροισμα των ετήσιων αποσβέσεων και των τόκων ισούται με τα συνολικά ετήσια μισθώματα που θα αναγνωρίζονταν ούτως ή άλλως στα αποτελέσματα, τα μεγέθη αυτά επιδρούν σημαντικά σε βασικούς αριθμοδείκτες, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Μεταβολές χρηματοοικονομικών δεικτών

Ο Πίνακας 3 παρουσιάζει διάφορους χρηματοοικονομικούς δείκτες που σχετίζονται με την κερδοφορία και τη χρηματοοικονομική μόχλευση των εταιρειών του δείγματος για τις χρήσεις 2018 και 2019, καθώς και την επίδραση επί των δεικτών από την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16 στη χρήση 2019. Οι δείκτες που εξετάζονται είναι οι ακόλουθοι:

Επισημαίνεται ότι ο δείκτης EBITDA, που υπολογίσαμε με ενιαίο τρόπο για όλες τις εταιρείες του δείγματος, σε κάποιες περιπτώσεις διαφέρει από τον αντίστοιχο στις δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις των επιχειρήσεων για τις χρήσεις 2018 και 2019. Οι διαφορές οφείλονται στο ότι ορισμένες επιχειρήσεις συνηθίζουν να δημοσιεύουν τον λεγόμενο «προσαρμοσμένο δείκτη EBITDA», τον οποίο υπολογίζουν με την αφαίρεση των επιπτώσεων από διάφορα «έκτακτα» γεγονότα και συναλλαγές.

Ξεκινώντας με τους δείκτες που σχετίζονται με την κερδοφορία των ελληνικών επιχειρήσεων, βλέπουμε ότι ο μέσος EBITDA στη χρήση 2019, σε απόλυτους όρους, είναι μειωμένος σε σχέση με το 2018 από 36,7 σε 18,5 εκ. ευρώ. Εντούτοις, ο διάμεσος όρος δείχνει μια βελτίωση του EBITDA για την πλειονότητα των επιχειρήσεων, από 2,6 σε 3,8 εκ. ευρώ. Η βελτίωση στη χρήση 2019 συγκριτικά με το 2018 μεταφράζεται σε μια μέση (διάμεση) αύξηση της τάξεως του 31% (6,7%). Η βελτίωση του EBITDA, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, οφείλεται στη μετατροπή των μισθωμάτων για λειτουργικές μισθώσεις, που περιλαμβάνονται στον EBITDA του 2018, σε αποσβέσεις και τόκους, που δεν περιλαμβάνονται στον EBITDA του 2019.

Η συνολική επίδραση του ΔΠΧΑ 16 στον EBITDA φαίνεται από τον προσαρμοσμένο EBITDA για το 2019, ο οποίος υπολογίζεται με την αφαίρεση των αποσβέσεων των δικαιωμάτων χρήσης και των τόκων των λειτουργικών μισθώσεων του 2019 από τον μη προσαρμοσμένο EBITDA. Ο μέσος προσαρμοσμένος EBITDA του 2019, είναι μικρότερος από τον μη προσαρμοσμένο EBITDA κατά 3,6 εκ. ευρώ. Αυτό το ποσό αντιστοιχεί στην επίδραση της εφαρμογής του ΔΠΧΑ 16 στον δείκτη EBITDA. Συγκρίνοντας τον προσαρμοσμένο EBITDA του 2019 με τον μη προσαρμοσμένο δείκτη του 2018, η μέση ποσοστιαία βελτίωση το 2019 είναι πολύ μικρότερη από αυτή του μη προσαρμοσμένου EBITDA (13%), ενώ σε διάμεσες τιμές, εμφανίζεται και μια μικρή χειροτέρευση σε σχέση με το 2018, της τάξεως του 1%.

Ο δείκτης EBITDA προς τον κύκλο εργασιών του 2019 δείχνει μια ποσοστιαία μέση βελτίωση της τάξεως του 37% σε σχέση με το 2018. Εντούτοις, ο διάμεσος όρος δείχνει ότι, για την πλειονότητα των επιχειρήσεων, η βελτίωση του δείκτη είναι πολύ μικρότερη (3,5%). Μάλιστα, εάν υπολογίσουμε τον δείκτη με τον προσαρμοσμένο EBITDA που περιγράψαμε παραπάνω, στην πλειοψηφία των επιχειρήσεων, ο δείκτης EBITDA/Κύκλος Εργασιών έχει χειροτερεύσει από το 2018, όπως φαίνεται από την αρνητική διάμεση τιμή (-6,9%) της ποσοστιαίας μεταβολής των δεικτών μεταξύ των δύο ετών. Συνεπώς, η βελτίωση που εμφανίζεται το 2019 πρέπει να οφείλεται, σε σημαντικό βαθμό, στη βελτίωση του EBITDA λόγω της εφαρμογής του ΔΠΧΑ 16.

Σε σχέση με τον δείκτη Απόδοσης Ιδίων Κεφαλαίων (ROE), βλέπουμε μια βελτίωση το 2019, σε απόλυτους και ποσοστιαίους όρους, συγκριτικά με το 2018. Η μέση ποσοστιαία αύξηση του δείκτη ανέρχεται σε 44%. Εντούτοις, όταν υπολογίζουμε έναν προσαρμοσμένο ROE για το 2019, ο αριθμητής του οποίου περιέχει τον προσαρμοσμένο ΕΒΙΤ που προκύπτει από την αφαίρεση του συνόλου των αποσβέσεων των δικαιωμάτων χρήσης και των τόκων των λειτουργικών μισθώσεων του 2019 από τον EBIT της χρήσης, παρατηρούμε ότι, βάσει της διάμεσης τιμής της ποσοστιαίας μεταβολής των δεικτών μεταξύ των δύο ετών (-15,5%), ο ROE του 2019 έχει μειωθεί συγκριτικά με το 2018 για τις περισσότερες επιχειρήσεις. Από αυτήν την παρατήρηση μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η βελτίωση του μη προσαρμοσμένου ROE του 2019 πρέπει να σχετίζεται, σε κάποιο βαθμό, με τη μετατροπή μέρους των εξόδων για μισθώματα σε τόκους λειτουργικών μισθώσεων, που πλέον δεν επηρεάζουν τον δείκτη ROE, η οποία προέκυψε από την εφαρμογή του νέου Προτύπου για τις μισθώσεις.

Ο μέσος δείκτης Απόδοσης των Περιουσιακών Στοιχείων (ROA) του 2019 είναι μειωμένος σε σχέση με το 2018 (2,8% έναντι 3,5%). Ακόμη πιο μειωμένος είναι ο μέσος προσαρμοσμένος ROA (1,9%), ο αριθμητής του οποίου περιέχει τον προσαρμοσμένο ΕΒΙΤ της προηγούμενης παραγράφου και ο παρονομαστής το προσαρμοσμένο ενεργητικό που περιγράψαμε παραπάνω. Επίσης, με εξαίρεση τη μέση ποσοστιαία μεταβολή του μη προσαρμοσμένου ROA μεταξύ 2018 και 2019 (21%), τόσο η διάμεση ποσοστιαία μεταβολή του μη προσαρμοσμένου ROA όσο και η μέση και διάμεση ποσοστιαία μεταβολή του προσαρμοσμένου ROA δείχνουν ότι, κατά βάση, ο δείκτης αυτός έχει χειροτερεύσει για την πλειονότητα των εταιρειών στην χρήση 2019. Το γεγονός αυτό σχετίζεται, σε σημαντικό βαθμό, με την αύξηση του ενεργητικού, ήτοι του παρονομαστή του δείκτη, από την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16.

Ο μέσος δείκτης Απόδοσης Απασχολούμενων Κεφαλαίων (ROCE) του 2019 είναι βελτιωμένος, σε απόλυτες τιμές, σε σχέση με το 2018 (19,6% έναντι 4,5%). Ποσοστιαίως, η αύξηση του μέσου ROCE του 2019 αγγίζει το 246%. Εντούτοις, σε διάμεσες τιμές, η ποσοστιαία μεταβολή του δείκτη μεταξύ 2018 και 2019 είναι αρνητική. Περαιτέρω, η χρήση ενός προσαρμοσμένου ROCE για το 2019, του οποίου ο αριθμητής είναι ο προσαρμοσμένος ΕΒΙΤ που είδαμε παραπάνω, ενώ ο παρονομαστής υπολογίζεται με την αφαίρεση των υποχρεώσεων για λειτουργικές μισθώσεις από το άθροισμα ιδίων κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων, μας δείχνει ότι η βελτίωση του δείκτη μέσα στο 2019 είναι πολύ μικρότερη (82% σε ποσοστιαίους όρους). Κατά συνέπεια, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η επίδραση της εφαρμογής του νέου Προτύπου στη βελτίωση του δείκτη ROCE είναι σημαντική.

Προχωρώντας με τους δείκτες χρηματοοικονομικής μόχλευσης, βλέπουμε ότι, σε απόλυτους όρους, ο μέσος δείκτης μόχλευσης του 2019 είναι μικρότερος από αυτόν του 2018 (-1% έναντι 42%). Σε όρους διάμεσων τιμών, όμως, ο δείκτης μόχλευσης του 2019, για την πλειονότητα των επιχειρήσεων, δεν έχει αλλάξει σε σχέση με το 2018 (γύρω στο 30% και για τα δύο έτη). Σε όρους ποσοστιαίων μεταβολών, ο μέσος δείκτης μόχλευσης για το 2019 αυξήθηκε κατά 9,6% συγκριτικά με το 2018. Η ποσοστιαία αύξηση είναι ακόμη μεγαλύτερη για τον προσαρμοσμένο δείκτη μόχλευσης, ο οποίος δεν περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις για λειτουργικές μισθώσεις, και ισούται με 14,4%. Η αύξηση αυτή του προσαρμοσμένου δείκτη μόχλευσης δεν σχετίζεται με το ΔΠΧΑ 16, αλλά πρέπει να συνδέεται με την αύξηση, κατά μέσο όρο, του συνολικού δανεισμού, από 152 εκ. ευρώ στο 2018 σε 164 εκ. ευρώ στο 2019 (βλ. Πίνακα 1).

Ο δείκτης του καθαρού δανεισμού προς το ενεργητικό του 2019, σε απόλυτους όρους, είναι ελαφρώς αυξημένος σε σχέση με το 2018 (25,4% έναντι 22,7%). Σε ποσοστιαίους όρους, η αύξηση του δείκτη ανέρχεται σε 16,5%. Δεδομένου ότι, στον καθαρό δανεισμό περιλαμβάνονται οι συνολικές υποχρεώσεις για μισθώσεις, οι οποίες είναι αυξημένες το 2019 λόγω της αναγνώρισης των υποχρεώσεων για λειτουργικές μισθώσεις, η αύξηση του δείκτη πρέπει να συνδέεται με την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 16, η οποία αύξησε γενικώς τις χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται από τον υπολογισμό του προσαρμοσμένου δείκτη του καθαρού ενεργητικού προς ενεργητικό, από τον οποίο έχει αφαιρεθεί, τόσο στον αριθμητή όσο και στον παρονομαστή, η επίδραση του νέου Προτύπου, ο οποίος είναι μικρότερος του μη προσαρμοσμένου δείκτη (23% έναντι 25,4%).

Με παρόμοιο τρόπο κινείται ο δείκτης καθαρού δανεισμού προς ίδια κεφάλαια. Ο δείκτης του 2019 εμφανίζεται σημαντικά αυξημένος συγκριτικά με το 2018 (306% έναντι 110%). Ποσοστιαίως, η αύξηση του δείκτη ανέρχεται σε 7%. Τα μεγέθη αυτά δείχνουν αύξηση της μόχλευσης των ελληνικών επιχειρήσεων το 2019. Σημαντικά αυξημένος εμφανίζεται και ο προσαρμοσμένος δείκτης καθαρού δανεισμού προς ίδια κεφάλαια του 2019, ο οποίος υπολογίζεται χωρίς τις υποχρεώσεις για λειτουργικές μισθώσεις. Εντούτοις, ο προσαρμοσμένος δείκτης είναι ελαφρώς μικρότερος του μη προσαρμοσμένου (300% έναντι 306%), γεγονός που υποδεικνύει ότι η αύξηση του εν λόγω δείκτη το 2019 οφείλεται, σε κάποιον βαθμό, στην επίδραση του ΔΠΧΑ 16.

Ο τελευταίος δείκτης που εξετάζεται είναι αυτός της κάλυψης τόκων, ο οποίος έχει χειροτερεύσει, κατά μέσο όρο, το 2019 σε σχέση με το 2018 (6,5 φορές έναντι 8,9). Σε ποσοστιαίους όρους, η μείωση του μέσου δείκτη ανέρχεται σε 58%. Η μείωση του μέσου προσαρμοσμένου δείκτη κάλυψης τόκων του 2019, ο οποίος υπολογίζεται με τον προσαρμοσμένο EBITDA στον αριθμητή και την αφαίρεση των τόκων από λειτουργικές υποχρεώσεις στον παρονομαστή, είναι ελαφρώς μικρότερη από αυτή του μη προσαρμοσμένου δείκτη (6,8 έναντι 6,5 φορές). Ποσοστιαίως, η μείωση του μέσου προσαρμοσμένου δείκτη του 2019 σε σχέση με το 2018 ανέρχεται σε 32%. Συμπερασματικά, η μείωση του δείκτη κάλυψης τόκων συνδέεται, σε κάποιον βαθμό, με τους αυξημένους τόκους που προέκυψαν από την εφαρμογή του νέου Προτύπου.

Συμπεράσματα

Στη μελέτη αυτή εξετάσαμε την επίδραση της εφαρμογής του ΔΠΧΑ 16 για τις Μισθώσεις επί των λογιστικών μεγεθών και των οικονομικών καταστάσεων ενός δείγματος 81 ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων. Σε γενικές γραμμές, η επίδραση του νέου Προτύπου ήταν σημαντική.

Ειδικότερα, λογιστικά μεγέθη, όπως το ενεργητικό, οι συνολικές υποχρεώσεις από μισθώσεις, οι αποσβέσεις και τα συνολικά έξοδα για τόκους είναι αυξημένα το 2019 συγκριτικά με το 2018. Η αύξηση των μεγεθών αυτών σχετίζεται, λιγότερο ή περισσότερο, με την εφαρμογή του νέου Προτύπου.

Σημαντική υπήρξε, επίσης, η επίδραση του ΔΠΧΑ 16 επί βασικών δεικτών που αφορούν την κερδοφορία και τη χρηματοοικονομική μόχλευση των ελληνικών εταιρειών, αλλά και την ικανότητά τους να καλύπτουν το κόστος των χρηματοοικονομικών τους υποχρεώσεων. Από την έρευνά μας είδαμε ότι δείκτες όπως οι EBITDA, ROE, ROA, ROCE, Μόχλευσης και Κάλυψης Τόκων έχουν επηρεαστεί, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, από το νέο Πρότυπο για τις Μισθώσεις.

πίνακας 1: δείγμα μελέτης

πίνακας 2: μεταβολές λογιστικών μεγεθών

πίνακας 3: μεταβολές χρηματοοικονομικών δεικτών