• Σήμερα είναι: Πέμπτη, 12 Σεπτεμβρίου, 2024

Η ιστορία του χαρτοσήμου, Κωνσταντίνος Ι. Νιφορόπουλος, Ωρίων Α.Ε.

Έτος 1836 – Εποχή του Όθωνα: Η εισαγωγή του φόρου χαρτοσήμου, ως «αναγκαιότητα» και ως «φορολογική δικαιοσύνη»: «Ο Βαυαρός νομοθέτης διά του νόμου της 14ης Αυγούστου 1836 περί τελών χαρτοσήμου εισήγαγεν εν Ελλάδι το ενιαίον σύστημα των τελών χαρτοσήμου, ο δε νόμος εκείνος επέζησεν επί μακρά έτη (σ.σ.: έως το 1887), ως εν των επιτυχεστέρων μνημείων της βαυαρικής νομοθεσίας» (Γ. Ν. Κοφινά, «Τα τέλη χαρτοσήμου», 1906).

Στον νομό «Περί χαρτοσήμου» (ΕτΚ αρ. 42, 15/8/1836) ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής: «Γνωρίσαντες την ανάγκην να αυξήσωμεν τα εισοδήματα του κράτους, διά να απαντήσωμεν τα αναπόφευκτα έξοδά του, και επιθυμούντες ταυτοχρόνως να κατορθώσωμεν την όσον το δυνατόν ίσην διανομήν των φόρων, διά να μην επιβαρύνωνται μόναι αι κλάσεις των γεωργών και των ποιμένων, θέλοντες προσέτι να εμποδίσωμεν τας καταχρήσεις, τας οποίας απέφερεν η είσπραξις των μέχρι τούδε εν χρήσει δικαστικών, συμβολαιογραφικών, διοικητικών και των υποθηκών διατιμήσεων προς βλάβην του δημοσίου, και της δικαστικής υπηρεσίας … Άρθ. 1: Από της ημέρας της ενάρξεως του παρόντος νόμου, καταργούνται όλαι αι δικαστικαί, συμβολαιογραφικαί, διοικητικαί και των υποθηκών διατιμήσεις, και όλα τα άλλα δικαιώματα, τα οποία ελαμβάνοντο μέχρι τούδε διά καταχωρήσεις, εγγραφάς, επικυρώσεις εγγράφων και πράξεων προς όφελος του δημοσίου ταμείου, ή διαφόρων υπαλλήλων και δημοσίων υπηρεσιών. Άρθ. 2: Αντί των δικαιωμάτων τούτων εισάγεται εις γενικός φόρος υπό το όνομα χαρτόσημον…»

Υπαγόμενες σε χαρτόσημο πράξεις: Τα παντός είδους «συμβόλαια», οι επικυρώσεις εγγράφων, οι μισθοί που δίδονται από την κυβέρνηση, οι αποδείξεις των ιδιωτών, οι αποδείξεις πληρωμής κερδών, οι συναλλαγματικές και η αξία των κληρονομιών κ.λπ.

Ο χαρακτήρας των τελών χαρτοσήμου: «Πολλαί και ποικίλαι θεωρίαι κατά καιρούς ανεπτύχθησαν υπό διαφόρων δοκίμων ξένων και ημετέρων συγγραφέων περί του χαρακτήρος των τελών χαρτοσήμου και πολλαί γνωμοδοτήσεις παρά διαπρεπών νομομαθών και δικαστηρίων επί του ζητήματος τούτου εξηνεύχθησαν. Οι περισσότεροι χαρακτηρίζουν ταύτα ως φόρον επιβαλλόμενον επί των εγγράφων. Άλλοι χαρακτηρίζουν ταύτα ως έμμεσον φόρον επί του κινητού και ακινήτου κεφαλαίου εισπραττόμενον επ’ ευκαιρία της συντάξεως εγγράφου, άλλοι ως φόρον καταναλώσεως επί της χρησιμοποιήσεως του δια την σύνταξιν των πράξεων προοριζομένου χάρτου και άλλοι ως φόρον κυκλοφορίας, πλήττοντα τας δικαιοπραξίας και τας εν ταύτα ενσωματούμενας οικονομικάς συναλλαγάς. Μάλλον αρμόζων φαίνεται να είναι ο υπό των πρώτων διδόμενος χαρακτηρισμός, ότι ταύτα είναι φόρος επί των εγγράφων…» (Δημ. Μαγκριώτης – Αριστ. Σταυρόπουλος, «Τα τέλη χαρτοσήμου», 1949).

Έτος 1880: «Τέλος χαρτοσήμου» στα θέατρα και στα καφενεία: Επιβάλλεται το έτος 1880, με τον νόμο «Περί πληρωμής τέλους χαρτοσήμου λεπτών δέκα κατά δραχμήν επί των καθισμάτων των θεάτρων ή ωδικών καφενείων».

Έτος 1880: Επιβολή τέλους χαρτοσήμου σε λογαριασμούς και αποδείξεις των εμπόρων. Επιβάλλεται το έτος 1880, με τον νόμο «Περί επιβολής χαρτοσήμου επί παντός λογαριασμού ή αποδείξεως εμπορικών εταιρειών και παντός επιτηδευματίου», σε κάθε λογαριασμό ή απόδειξη εκδιδόμενη από εμπορικά ή βιομηχανικά καταστήματα ή εταιρείες ή επιτηδευματίες.

Εποχή Χαρίλαου Τρικούπη: Κωδικοποίηση του χαρτοσήμου. Το έτος 1888, με τον νόμο ΑΧΚΕ’ «Περί τελών χαρτοσήμου», γίνεται κωδικοποίηση.

Εποχή Ελευθερίου Βενιζέλου: Νέα κωδικοποίηση του χαρτοσήμου. Το έτος 1919, με Βασιλικό Διάταγμα «Περί κώδικος των νόμων περί τελών χαρτοσήμου», γίνεται νέα κωδικοποίηση.

Χαρτόσημο και Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ)

Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ) ονομαζόταν ο έλεγχος των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας που επιβλήθηκε από ευρωπαϊκές χώρες που δάνεισαν την Ελλάδα το φθινόπωρο του 1897, ενώ αυτή είχε χρεοκοπήσει τέσσερα χρόνια πριν, με στόχο την αποπληρωμή των χρεών της προς τους πιστωτές της. Τον έλεγχο εκτελούσε μια εξαμελής επιτροπή, η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (Commission Internationale Financière de la Grèce), με μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα από το 1897 μέχρι το 1978, για 81 χρόνια.

Για να επιτευχθεί η εξυπηρέτηση του χρέους, ο ΔΟΕ απέκτησε τακτικές πηγές εσόδων και αξιολογούσε τις κρατικές υπηρεσίες για την αποδοτικότητα και την φοροεισπρακτική τους ικανότητα. Έτσι στον ΔΟΕ αποδίδονταν τα έσοδα των μονοπωλίων αλατιού, πετρελαίου, σπίρτων, τραπουλόχαρτων, τσιγαρόχαρτων και σμυρίδας Νάξου, ο φόρος καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιά.

Έτος 1931: Νέος νόμος «Περί τελών χαρτοσήμου» (Ο παλαιότερος εν ισχύ σήμερα φορολογικός νόμος). Με το Π.Δ. της 28ης Ιουλίου 1931 «Περί κώδικος των νόμων περί τελών χαρτοσήμου» (ΦΕΚ Α´ 239/28-07-1931) κωδικοποιήθηκαν οι διατάξεις των νόμων 4755/13.5.1930 και του νόμου 5164/17.7.1931 σε ενιαίο κείμενο νόμου. Ο νόμος αυτός είναι ο παλιότερος εν ισχύ φορολογικός νόμος. «Αι διατάξεις του νόμου 4755 της 13ης Μαΐου 1930 “περί κώδικος των νόμων περί τελών χαρτοσήμου” και του νόμου 5164 της 17ης Ιουλίου 1931 “περί τροποποιήσεως του νόμου 4755 περί κώδικος των νόμων περί τελών χαρτοσήμου” κωδικοποιούνται εις ενιαίον κείμενον νόμου ως κατωτέρω…»

Έτος 1961: Εισφορά ΟΓΑ επί των τελών χαρτοσήμου. Το έτος 1961 με τον νόμο 4169 «Περί Γεωργικών Κοινωνικών Ασφαλίσεων» (άρθρο 11), τα αναλογικά τέλη χαρτοσήμου προσαυξάνονται με το ποσοστό 20% εισφοράς υπέρ ΟΓΑ.

Έτος 1987: Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας και η κατάργηση αρκετών διατάξεων του νόμου «Περί χαρτοσήμου». Με τον Ν.1642/1986 καθιερώθηκε στην Ελλάδα ένα καινούργιο σύστημα έμμεσης φορολογίας, το σύστημα του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ). Με το νέο αυτό φορολογικό σύστημα αντικαθίσταται ένας σημαντικός αριθμός έμμεσων φόρων.

Με την επιβολή του ΦΠΑ καταργούνται καταρχήν όλα τα αναλογικά κυρίως τέλη χαρτοσήμου που επιβάλλονται σε πράξεις οι οποίες υπόκεινται σε ΦΠΑ, καθώς και στα παρεπόμενα σύμφωνα του ίδιου νόμου. Έτσι, καταργούνται όλες οι διατάξεις του Κώδικα Νόμων περί Τελών Χαρτοσήμου (ΚΝΤΧ) που θεσπίστηκαν με το Προεδρικό Διάταγμα της 28ης Ιουλίου 1931, όπως τούτο ίσχυε κατά την 31.12.1986 και αναφέρονται στις πράξεις που υπόκεινται στον ΦΠΑ. Δηλαδή καταργούνται όλες οι διατάξεις του ΚΝΤΧ που προβλέπουν την επιβολή τελών χαρτοσήμου στις πράξεις, συναλλαγές, συμβάσεις κ.λπ. που υπάγονται ή απαλλάσσονται από τον ΦΠΑ ως παραδόσεις αγαθών, ως παροχές υπηρεσιών ή ως εισαγωγές αγαθών.

Έτος 2000: Η κατάργηση της χρήσης «κινητού επισήματος» – Η «Υπεύθυνη δήλωση»

Σύμφωνα με το τρίτο εδάφιο της παραγράφου 4 του άρθρου 25 του Ν. 2873/2000, με έναρξη ισχύος από 1/1/2001, ορίζεται ότι η χρήση κινητού επισήματος (το «επίσημα» είναι η διακριτική σφραγίδα που ξεχωρίζει ένα αντικείμενο και πιστοποιεί τη γνησιότητά του ή γενικότερα τις ιδιότητες που αποδεδειγμένα έχει) για είσπραξη οποιουδήποτε αναλογικού ή πάγιου τέλους χαρτοσήμου καταργείται.

Στο παρελθόν η υπεύθυνη δήλωση ενώπιον δημόσιας αρχής ρυθμιζόταν από το νομοθετικό διάταγμα 105/1969, γι’ αυτό και έχει καθιερωθεί η έκφραση «υπεύθυνη δήλωση του νόμου 105». Σήμερα ρυθμίζεται από το άρθρο 8 του Ν. 1599/1986.

Έως το 2001 η υπεύθυνη δήλωση έπρεπε να συνταχθεί σε ειδικό έγγραφο και να καταβληθεί τέλος χαρτοσήμου. Από το 2001 δεν απαιτείται πλέον «ειδικό σφραγιστό χαρτί αξίας 100 δραχμών» και δεν υπάρχει κάποιο άλλο τέλος.

Έτος 2002: Η κατάργηση της επιβολής «τελών χαρτοσήμου» στις εξοφλήσεις αποδοχών. Με την από 21.12.2001 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου καταργούνται τα τέλη χαρτοσήμου σε αρκετές περιπτώσεις, μεταξύ άλλων και στις εξοφλήσεις κάθε είδους αποδοχών από μίσθωση εργασίας για απασχόληση με οποιαδήποτε μορφή και οπωσδήποτε αμειβόμενη, περιλαμβανομένων και των εκτός έδρας αποζημιώσεων ή εξόδων κίνησης,

Έτος 2020: Το χαρτόσημο σήμερα (η τελευταία τροποποίηση έγινε με τον Ν. 4504/2017). Σήμερα τα «τέλη χαρτοσήμου» διακρίνονται σε: Ι. Αναλογικά τέλη χαρτοσήμου: α) αναλογικά τέλη επί αστικών εγγράφων, β) αναλογικά τέλη επί εμπορικών εγγράφων και σε: II. Πάγια τέλη χαρτοσήμου (επιβάλλονται σε σχέδια μηχανικών, άδειες, έγγραφα ναυτιλιακά, διπλώματα, πτυχία, διαβατήρια κ.ά.)

Το έτος 2018, ο διοικητής της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων κ. Γιώργος Πιτσιλής, μιλώντας σε συνέδριο και αναφερόμενος στη φορολογία χαρτοσήμου, είπε ότι «πρόκειται για ένα φόρο σχεδόν 90 ετών, για τον οποίο υπάρχουν διαχρονικά πολλές αμφισβητήσεις, και πολλές προστριβές στον έλεγχο. Μας προβληματίζει, θέλουμε να δούμε τις διεθνείς πρακτικές και να εντοπίσουμε τις εναλλακτικές για τη θέσπιση μιας σύγχρονης, αποτελεσματικής και εύληπτης φορολογίας στις συναλλαγές, η οποία να μην οδηγεί σε ανάσχεση της επιχειρηματικής δραστηριότητας».