Η πανδημία του κορωνοϊού και οι επιπτώσεις στο λογιστικό επάγγελμα

Η πανδημία του Covid-19 (κορωνοϊού) προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Ένα από τα επαγγέλματα που επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό είναι αυτό του λογιστή, που κλήθηκε να ανταποκριθεί σε ένα νέο εργασιακό περιβάλλον με την ίδια ταχύτητα.

Λόγω της εξάπλωσης του Covid-19 στην Ελλάδα, η πολιτεία έχει λάβει προληπτικά μέτρα κατά της μετάδοσης του ιού, καθώς και μέτρα οικονομικής στήριξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, με τους λογιστές φοροτεχνικούς να έχουν επιφορτισθεί με μεγάλο όγκο εργασίας, περισσότερες ευθύνες και εμβόλιμες υποχρεώσεις εφαρμογής των περιστασιακών μέτρων. Παράλληλα, λόγω των πολυάριθμων αλλαγών που πραγματοποιούνται και αφορούν το φορολογικό σύστημα, το ασφαλιστικό και τα εργατικά θέματα, οι λογιστές βρίσκονται σε μια διαρκή εγρήγορση, που απαιτεί συνεχή ενημέρωση και επιμόρφωση, ώστε να ανταποκριθούν στις προκλήσεις και στις νέες υποχρεώσεις τους.

Η υλοποίηση των παραπάνω ενεργειών επιβάρυνε το επάγγελμα του λογιστή φοροτεχνικού, καθώς ήταν αυτό που δέχτηκε όλες τις προκλήσεις ώστε να καταφέρουν οι επιχειρήσεις να μεταβούν, ομαλά και επιταχυνόμενα, στη νέα ψηφιακή εποχή που επιβάλλει η πανδημία.

Για τους ανωτέρω λόγους διερευνήθηκαν οι απόψεις των λογιστών φοροτεχνικών σχετικά με την επίπτωση της πανδημίας στο επάγγελμά τους, εστιάζοντας στο αντίκτυπο που αυτή είχε στην επαγγελματική τους δραστηριότητα και στο εργασιακό περιβάλλον.

Σκοπός της μελέτης ήταν να αποτυπωθούν οι επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στο επάγγελμα του λογιστή, να διερευνηθεί η στάση του λογιστή απέναντι στις αλλαγές που προκλήθηκαν, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και οι μεταβολές που προκαλεί η πανδημία, η οποία σε αρκετά ζητήματα φαίνεται πως λειτουργεί σαν ψηφιακός επιταχυντής (Θανόπουλος και Γιακούλας, 2021).

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε λογιστές και υπαλλήλους λογιστηρίων, που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας. Το ερωτηματολόγιο αποστάλθηκε ηλεκτρονικά μέσω της πλατφόρμας Google Forms, το χρονικό διάστημα μεταξύ 20 Δεκεμβρίου 2020 και 20 Ιανουαρίου 2021. Συλλέχθηκαν 105 πλήρως συμπληρωμένα ανώνυμα ερωτηματολόγια και πραγματοποιήθηκε στατιστική επεξεργασία. Εν συνεχεία, παρουσιάζονται τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και ακολουθεί η συνοπτική περιγραφή των κύριων συμπερασμάτων της έρευνας αναφορικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19 στο λογιστικό επάγγελμα.

Α. Δημογραφικά χαρακτηριστικά

Οι λογιστές που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο ήταν ως ποσοστό 44,8% άνδρες και 55,2% γυναίκες. Το 5,7% εξ αυτών ανήκει στην ηλικιακή ομάδα μεταξύ 18-30 ετών, το 60,0% μεταξύ 31-40 ετών, το 25,7% μεταξύ 41-50 ετών και το 8,6% μεταξύ 51-60 ετών.

Όσον αφορά το εκπαιδευτικό επίπεδο των ερωτηθέντων, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Ειδικότερα: το 1,9% είναι απόφοιτοι Δ.Ε., το 40,0% απόφοιτοι Π.Ε., το 51,4% κατέχουν μεταπτυχιακό και το 6,7% διδακτορικό.

Αναλύοντας περαιτέρω το προφίλ του δείγματος, διαπιστώνεται πως το 40,0% των ερωτηθέντων είναι άγαμοι, το 46,7% έγγαμοι, το 11,4% διαζευγμένοι, και το 1,9% χήροι.

Επιπλέον, αναφορικά με τη διάρκεια της εργασιακής εμπειρίας, το 12,4% έχει έως 5 χρόνια, το 20% από 6 έως 10 χρόνια, το 34,3% από 11 έως 15 χρόνια, το 16,2% από 16 έως 20 χρόνια, το 8,6% από 20 έως 25 χρόνια και το 8,5% από 25 και άνω χρόνια.

Τέλος, ως προς το είδος απασχόλησης το 53,3% δήλωσαν λογιστές φοροτεχνικοί, ενώ το 46,7% υπάλληλοι λογιστηρίου εταιρείας.

Β. Ενημέρωση σχετικά με τον κορωνοϊό (Covid-19)

Σε αυτήν την ενότητα του ερωτηματολογίου ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με την ενημέρωση που είχαν αναφορικά με τον Covid-19, καθώς επίσης και τη βοήθεια που έλαβαν από τις αρμόδιες κρατικές αρχές και τα επιμελητήρια όσον αφορά την προσαρμογή τους στις αλλαγές που εφαρμόστηκαν.

Από τις απαντήσεις στην πρώτη ερώτηση (Β.1) μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων έχουν πολύ καλή ενημέρωση για τα θέματα Covid-19, ήτοι 66,6% (39% και 27,6%). Αντίστοιχα, στην ερώτηση Β.2 παρατηρούμε ότι το 71,3% θεωρεί ότι έχει λάβει βοήθεια, έστω και ελάχιστη, από τις κρατικές αρχές ή/και τα επιμελητήρια για την προσαρμογή του στις νέες αυτές συνθήκες (ήτοι 15,2% πολύ και πάρα πολύ, 39% αρκετά και 17,1% λίγο).

Γ. Τα προβλήματα που προέκυψαν και οι αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον

Σε αυτήν την ενότητα παρουσιάζονται οι απαντήσεις σχετικά με τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από την πανδημία του Covid-19 και τις αλλαγές που επήλθαν στο εργασιακό περιβάλλον.

Γ.1 Προβλήματα που προέκυψαν από τον Covid-19

Όπως προκύπτει από το διάγραμμα της ερώτησης Γ.1.1, ένα μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων, ήτοι 64,7%, αντιμετώπισε προβλήματα ρευστότητας κατά τη διάρκεια του κορωνοϊού (32,4% απάντησε αρκετά, ενώ το 18% πολύ και το 14,3% πάρα πολύ). Επιπλέον, το ήμισυ των συμμετεχόντων (ήτοι 51%) δήλωσε ότι υπήρχε παύση εργασίας έστω και ελάχιστη (βλ. διάγραμμα ερώτησης Γ.1.2).

Μια σημαντική αλλαγή που προέκυψε στις συνθήκες εργασίας των υπαλλήλων κατά τη διάρκεια του κορωνοϊού ήταν στα ωράρια εργασίας. Ειδικότερα, το 65,8% των συμμετεχόντων (βλ. ερώτηση Γ.1.3) ανέφερε ότι μεταβλήθηκε σημαντικά το ωράριο εργασίας του. Ένα μόνο μικρό ποσοστό, πέριξ του 34,2% (19% απάντησε καθόλου και 15,2% λίγο), ανέφερε το αντίθετο. Επιπλέον, όσον αφορά τα μισθολογικά πακέτα ή/και τα πακέτα παροχών/ανταμοιβών των εργαζομένων, παρατηρείται ότι παρέμειναν σχεδόν σταθερά, καθόσον το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων, ήτοι 68,6%, απάντησε ότι δεν υπήρξε σχεδόν καμία αλλαγή (44,8% απάντησε καθόλου και 23,8% απάντησε λίγο).

Γ.2 Αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον

Όσον αφορά τις αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, παρατηρήθηκε μια σημαντική αύξηση τόσο του εργασιακού άγχους όσο και του επιπέδου απαιτήσεων της εργασίας. Ειδικότερα, πριν τον κορωνοϊό μόνο το 17,1% είχε απαντήσει πάρα πολύ στην ερώτηση Γ.2.1, ενώ κατά τη διάρκεια του κορωνοϊού το ποσοστό των ερωτηθέντων που απάντησε πάρα πολύ αυξήθηκε σε 49,6%. Αντίστοιχα, στην ερώτηση Γ.2.3, δηλαδή στο επίπεδο των απαιτήσεων εργασίας πριν τον κορωνοϊό, μόνο το 18% απάντησε πάρα πολύ. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 43,8% κατά τη διάρκεια του κορωνοϊού (δηλαδή ποσοστό θετικών απαντήσεων στην κατηγορία «πάρα πολύ»). Ωστόσο, αυτό που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι, ανεξαρτήτως της περιόδου (είτε πριν είτε κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού), τόσο το εργασιακό άγχος όσο και οι απαιτήσεις του επαγγέλματος είναι ιδιαίτερα υψηλές, δεδομένου ότι σχεδόν όλες οι απαντήσεις κυμαίνονται ανάμεσα στις κατηγορίες «αρκετά», «πολύ» και «πάρα πολύ».

Δ. Τρόποι αντιμετώπισης των ενδεχόμενων προβλημάτων

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα ποσοστά δύο ερωτήσεων αναφορικά με τους τρόπους αντιμετώπισης των ενδεχόμενων προβλημάτων που προέκυψαν από την πανδημία του κορωνοϊού. Ειδικότερα, στην πρώτη ερώτηση αποτυπώνεται το ποσοστό των συμμετεχόντων που υποστηρίζουν την τηλεργασία. Όπως προκύπτει από το διάγραμμα Δ.1, το ποσοστό των ατόμων που υποστηρίζει έστω και λίγο την τηλεργασία κυμαίνεται πέριξ του 64% και μόνο ένα μικρό ποσοστό της τάξεως του 36,2% δεν την υποστηρίζει καθόλου.

Επιπλέον, στο διάγραμμα Δ.2 αποτυπώνονται οι απαντήσεις των συμμετεχόντων σχετικά με την ύπαρξη προσλήψεων στην επιχείρηση κατά το διάστημα του κορωνοϊού. Όπως είναι εμφανές, το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων δεν προέβησαν σε προσλήψεις, ενώ μόνο το 1/3 απάντησε θετικά στη συγκεκριμένη ερώτηση.

Ε. Επιμέρους συμπεράσματα της έρευνας

Επιπλέον των ανωτέρω κατηγοριών, που αποτελούν τη βάση της έρευνας, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να εκφράσουν με ελεύθερο κείμενο τις απόψεις τους αναφορικά με τα προβλήματα στο εσωτερικό τους περιβάλλον και τις νέες ανάγκες του επαγγέλματος. Οι περισσότεροι αναφέρθηκαν στις εξής δυσκολίες:

– Στην έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση: Δηλαδή στις πολυάριθμες αλλαγές που πραγματοποιούνται και αφορούν το ασφαλιστικό και φορολογικό σύστημα και τα εργατικά θέματα, επιβάλλοντας στον λογιστή να επιμορφώνεται, να καταρτίζεται και να ενημερώνεται συνεχώς.

– Στο ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων: Ειδικότερα, το αντικείμενο εργασίας ενός λογιστή φοροτεχνικού θεωρείται πολύπλευρο και πολυδιάστατο, καθώς ποικίλλουν οι τομείς που δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις με τις οποίες συναλλάσσεται.

– Στην καθημερινή, χρονοβόρα και επαναλαμβανόμενη επαφή και συναναστροφή με τους πελάτες του: Η συναναστροφή αυτή προκύπτει από τη μηχανοργάνωση των συστημάτων που διαχειρίζεται και επιβλέπει η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης, η οποία οδηγεί την πλειονότητα των πολιτών σε αναζήτηση και συνεργασία με τον λογιστή φοροτεχνικό, ακόμη και για εργασίες που μέχρι πρότινος διεκπεραίωναν οι ίδιοι.

– Στις ασφυκτικές και μη ρεαλιστικές προθεσμίες εκπλήρωσης των υποχρεώσεων.

– Στις μεταβολές του ρόλου του λογιστή και τις αρμοδιότητές του: Ειδικότερα αφορά τη μετάβαση από σύμβουλο και διεκπεραιωτή λογιστικών και φορολογικών υποθέσεων των επιχειρήσεων σε «οικονομικό αναλυτή».

Σύνοψη

Τα ανωτέρω αποτελέσματα δείχνουν ότι η υγειονομική κρίση του Covid-19 αύξησε την πολυπλοκότητα του λογιστικού επαγγέλματος. Οι αλλαγές ήταν μεγάλης κλίμακας και επηρέασαν όχι μόνο τις επιχειρήσεις αλλά και τους λογιστές (υπαλλήλους ή/και ελεύθερους επαγγελματίες), οι οποίοι προσαρμόστηκαν μεν σε μεγάλο βαθμό στο νέο περιβάλλον, αλλά πιστεύουν ότι οι συνθήκες εργασίας έχουν μεταβληθεί· με τα ωράρια εργασίας να έχουν αυξηθεί και το μισθολογικό πακέτο ή/και τα πακέτα παροχών/ανταμοιβών να έχουν παραμείνει σταθερά.

Επιπλέον, διαπιστώθηκε κατά το διάστημα αυτό ότι αυξήθηκε το εργασιακό άγχος και οι απαιτήσεις του επαγγέλματος. Η αύξηση αυτή οφείλεται, αφενός, στις νέες συνθήκες που επιφέρει η τηλεργασία, αλλά και στην υψηλή ζήτηση για λογιστικές υπηρεσίες.

Από την εν λόγω έρευνα αναδεικνύεται η σπουδαιότητα του ρόλου των λογιστών και η ανάγκη για συνεχή ενημέρωση και εκπαίδευση, ούτως ώστε να προσαρμόζονται στις νέες απαιτήσεις του εσωτερικού περιβάλλοντος. Υπό την έννοια αυτή, θα πρέπει ο λογιστής να μπορεί να συνδυάζει τη θεωρητική του κατάρτιση και την πρακτική του εμπειρία, ούτως ώστε να ανταποκρίνεται στο νέο δυναμικό περιβάλλον.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (http://www.elte.org.gr/).

Θανόπουλος, Γ. και Γιακούλας, Δ. (2021). Έρευνα ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για την πανδημία του κορωνοϊού: Στάσεις και αντιλήψεις για τις επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνία. Αθήνα: ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, σσ. 32. Διαθέσιμο: https://imegsevee.gr/wp-content/uploads/2021/03/%CE%95%CE%A1%CE%95%CE%A5%CE%9D%CE%91-FACEBOOK-1.pdf

Πανελλήνια Ομοσπονδία Φοροτεχνικών Ελευθέρων Επαγγελματιών (https://pofee.gr/).