ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ι. ΝΙΦΟΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΟΡΚΩΤΟΣ ΕΛΕΓΚΤΗΣ – ΛΟΓΙΣΤΗΣ, ΩΡΙΩΝ Α.Ε.
«Ο βίος ανθρώποις λογισμού κ’ αριθμού δείται πάνυ. Ζώμεν (δε) αριθμώ και λογισμώ. Ταύτα γαρ σώζει βροτούς» Επίχαρμος (5ος αι. π.Χ.)
6. Η περίοδος 1950-1975
6.1 Η διασύνδεση λογιστικής και φορολογίας
«H ανάγκη για φορολογική μεταρρύθμιση στην άμεση φορολογία απασχολεί την πολιτεία και την επιστημονική κοινότητα αμέσως μετά τη λήξη του Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου. …Προς την κατεύθυνση αυτή το 1948, με εισήγηση του αείμνηστου Γεωργίου Nέζη, θεσπίζεται η υποχρέωση τήρησης βιβλίων και έκδοσης στοιχείων από τους επιτηδευματίες. Επίσης, το 1949, με υπουργό Οικονομικών τον αείμνηστο Δημήτριο Χέλμη, θεσπίζεται ο ν. 942/1949, με τον οποίο επέρχονται μεταρρυθμίσεις στη φορολογία καθαρών προσόδων, οι οποίες προετοιμάζουν την εισαγωγή του ενιαίου φόρου εισοδήματος, σε αντικατάσταση της φορολογίας των αναλυτικών κατηγοριών προσόδων» (Γεράσιμος Κουνάδης, «Πενήντα χρόνια “ενιαίος” φόρος εισοδήματος, Λογιστής, τχ. 605).
Σχετικά με την υποχρέωση τήρησης των βιβλίων, ο Νικόλαος Αλικάκος στο βιβλίο του Πρακτικός οδηγός τηρήσεως λογιστικών βιβλίων – Επί τη βάσει των επιστημονικών αρχών της λογιστικής και του υπ’ αρ. 578 Ν.Δ. της 5/4/48 «Περί τηρήσεως Λογιστικών Βιβλίων υπό των Επιτηδευματιών» αναφέρει μεταξύ των άλλων και τα εξής: «Η λογιστική ακαταστασία και η μέχρι τούδε ανυποληψία των λογιστικών βιβλίων οφείλεται κατά πρώτον λόγον εις τας απηρχαιωμένας διατάξεις του εμπορικού μας νόμου και κατά δεύτερον λόγον εις την άσκησιν του λογιστικού επαγγέλματος υπό του πρώτου τυχόντος. Το νέον Ν. Διάταγμα του οποίου το κείμενον δημοσιεύομεν ολόκληρον εις το τέλος του παρόντος, θέτει τέρμα εις τας ερμαφροδίτους διατάξεις του εμπορικού νόμου και επεκτείνει την υποχρεωτικήν τήρησιν των λογιστικών βιβλίων εις όλους τους επιτηδευματίας (εμπόρους, βιομηχάνους, επαγγελματίας, βιοτέχνας, ιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς κ.λπ.) Ο νέος νόμος, διά της συστάσεως Κεντρικής Επιτροπής Λογιστικών Βιβλίων, προσδίδει πλήρη αποδεικτικήν δύναμιν εις τα λογιστικά βιβλία ενώπιον όλων των διοικητικών αρχών του Κράτους. Προβλέπει όμως και βαρυτάτας κυρώσεις διά τας λογιστικάς αταξίας ή παραλείψεις και ακόμη βαρυτέρας διά τους μη τηρούντας λογιστικά βιβλία και δικαιολογητικά έγγραφα των συναλλαγών των».
6.2 Η λογιστική της εποχής
«H δεκαετία του 1950 είναι ουσιαστικά η αφετηρία σοβαρής και πολυεπίπεδης ανάπτυξης της λογιστικής θεωρίας, της θεωρίας του κόστους και της λογιστικής τυποποίησης. H διδασκαλία της λογιστικής και του κόστους στις ανώτατες οικονομικές σχολές αναβαθμίζονται σημαντικά. Μεταφράζονται και κυκλοφορούν: το γαλλικό Γενικό Λογιστικό Πλάνο, το αυστραλιανό Λογιστικό Σχέδιο για τη βιομηχανία και το ελβετικό Λογιστικό Σχέδιο του καθηγητή Kaefer. Με το N.Δ. 4237/1962 θεσμοθετείται η ενιαία μορφή των δημοσιευόμενων λογιστικών καταστάσεων –Ισολογισμού και Αποτελεσμάτων Χρήσεως– από τις ανώνυμες εταιρείες» (Κ. Βαρβάκης, «Τα συστήματα της αναλυτικής λογιστικής που αναπτύχθηκαν μέχρι σήμερα στα πλαίσια της λογιστικής τυποποίησης σε εθνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο», Λογιστής, τχ. 635, 5/2008).
6.3 Λογιστικά περιοδικά της εποχής
«Μεγάλης σημασίας θεωρώ την ύπαρξη και επί πολλά έτη έκδοση των δύο κλαδικών περιοδικών: της Λογιστικής Επιθεωρήσεως και του Λογιστή. Μέσα από τις σελίδες τους εκτυλίσσεται εναργέστατα η κοινωνικοεπιστημονική εξέλιξη της λογιστικής θεωρίας και πράξης στην Ελλάδα. Το (μηνιαίο) περιοδικό Λογιστής (σ.σ.: το γνωστό περιοδικό το οποίο εκδίδεται και σήμερα) εκδόθηκε, το πρώτον, υπό τη διεύθυνση του Νικ. Αλικάκου, το Μάιο του 1954. Αργότερα προστέθηκε στην έκδοση αυτή και ο Νικ. Τότσης, ως συνδιευθυντής και συνεκδότης… Μεγαλύτερη όμως, από ιστορικής σκοπιάς, σημασία έχει η σε δύο περιόδους έκδοση και κυκλοφορία του περιοδικού Λογιστική Επιθεώρηση υπό του Φώτιου Κονιδάρη (η πρώτη περίοδος προ του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, η δεύτερη μετά). Μοναδική ίσως προσπάθεια έκδοσης επιστημονικού/θεωρητικού περιοδικού στη λογιστική παραμένει η έκδοση από τον καθηγητή της Παντείου Γιώργο Καφούση του περιοδικού Λογιστικά Θέματα. Τέλος, αξιοσημείωτη παρουσία θεωρώ την έκδοση και κυκλοφορία του μηνιαίου περιοδικού Ορκωτός Λογιστής, το οποίο εξέδιδαν οι κ.κ. Δ. Ν. Αλικάκος και Ι. Σιωμόπουλος». (Β. Φίλιος, σ. 195-196).
- I.
- II.
- III.
6.4 Οι ορκωτοί λογιστές
Περί συστάσεως θεσμού Ορκωτών Λογιστών προέβλεπε ο Ν. 5078/1931 «Περί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζών», ο οποίος δεν τέθηκε σε εφαρμογή όσον αφορά το θεσμό των ορκωτών. Το Σώμα Ορκωτών Λογιστών (ΣΟΛ) ιδρύθηκε με τον Ν. 3329/1955
«Περί συστάσεως Σώματος Ορκωτών Λογιστών». «Λόγω των σπουδαίων καθηκόντων τα οποία η Πολιτεία ενεπιστεύθη εις τον νεοσύστατον θεσμόν κατεβλήθη ιδιαιτέρα φροντίς όπως οι Ορκωτοί Λογισταί επιλεγώσι μεταξύ των προσώπων εκείνων τα οποία διέθετον αρτιωτάτην θεωρητικήν και πρακτικήν λογιστικήν κατάρτισιν και πείραν, ευρυτέραν γνώσιν των προβλημάτων και αναγκών των εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων, της φορολογικής και εργατικής νομοθεσίας, και πρωτίστως ανώτερον χαρακτήρα και ανεπίληπτον ήθος. Επί πλέον το Εποπτικόν Συμβούλιον του Σώματος, αποδίδον ιδιαιτέραν σημασίαν εις την συνεχή εξέλιξη των μελών, οργανώνει ειδικάς διαλέξεις και σεμινάρια, τα οποία διευθύνουν ειδικοί περί τα θέματα της ελεγκτικής – οργανωτικής καθηγηταί ημεδαπών και ξένων Πανεπιστημίων κ.λπ. Δοθέντος ότι το Σώμα Ορκωτών Λογιστών ωργανώθει επί του προτύπου καθ’ ο λειτουργεί ο θεσμός ούτος εις τας οικονομικώς ανεπτυγμένας χώρας και ιδία εν Αγγλία, ήτις είναι η πατρίς του θεσμού τούτου, η Πολιτεία δεν εφείσθη των αναγκαίων δαπανών και έθεσεν εις την διάθεσιν του Σώματος ως Τεχνικούς Συμβούλους διά την οργάνωσιν, αλλά και δια την μετέπειτα λειτουργίαν του, Βρετανούς Ορκωτούς Λογιστάς, οι οποίοι θεωρούνται διεθνώς ως οι πλέον κατηρτισμένοι και ειδικοί» (Τέσσερα έτη λειτουργίας του Σώματος Ορκωτών Λογιστών, 1957-1960, έκδοση ΣΟΛ).
- IV.
- V.
- VI.
Εκτός από το ΣΟΛ δραστηριοποιήθηκαν και άλλα ελεγκτικά γραφεία, τα οποία όμως μέχρι το 1993 δεν αναγνωρίζονταν από την ελληνική νομοθεσία, εξαιτίας της ιδιότυπης οργάνωσης του ελεγκτικού θεσμού στην Ελλάδα. Η ουσιαστική παρουσίαση των γραφείων ορκωτών που αντιπροσώπευαν ξένους ελεγκτικούς και λογιστικούς οίκους και κατείχαν ανεγνωρισμένο στο εξωτερικό τίτλο ορκωτού λογιστή αρχίζει το έτος 1970. Τα πρώτα γραφεία ξένων ορκωτών ελεγκτών στην Ελλάδα ήταν οι εταιρείες Moore Stephens & Co, και η Arthur Young. Το 1975 ιδρύθηκε το Society of Certified Accountants και το τo 1979 ιδρύεται το ΣΕΛΕ (Σύλλογος Εγκεκριμένων Λογιστών – Ελεγκτών Ελλάδος), ως σύνδεσμοι των γραφείων αυτών (σημαντικές πληροφορίες και υλικό για το θέμα αυτό μας δόθηκαν από τον κ. Γιάγκο Χαραλάμπους).
6.5 Η εκπαίδευση
«Μεταπολεμικώς ήρχισε να διδάσκεται η λογιστική εις την Πάντειον Ανωτάτην Σχολήν Πολιτικών Επιστημών, εις το τμήμα Πολιτικών – Οικονομικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εις την Ανωτάτην Γεωπονικήν Σχολήν. Η λογιστική εις τας ανωτάτας ταύτας σχολάς διδάσκεται ουχί διά την κατάρτισιν λογιστών αλλά προς
τελειοποίησιν του κυρίως επιστη- μονικού έργου των αποφοίτων των. Διά τον αυτόν σκοπόν είχεν εισαχθή το μάθημα της Λογιστικής και εις το Εθνικόν Μετσόβιον Πολυτεχνειον άμα τη ιδρύσει του, αλλ’ αντικατεστάθη υπό της Πολιτικής Οικονομίας. Η λογιστική διδάσκεται συστηματικώς κατά παρόμοιον προς το πρόγραμμα της ΑΣΟΕΕ εις τας Ανωτάτας Βιομηχανικάς Σχολάς Αθηνών και Θεσσαλονίκης» (Οικονομική και Λογιστική Εγκυκλοπαίδεια, λ. «Λογιστική και λογαριασμοί»). Η «Eν Θεσσαλονίκη Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών», το σημερινό Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, άρχισε να λειτουργεί πρώτη φορά το ακαδημαϊκό έτος 1957-58). Επίσης ιδρύονται οι πρώτες σχολές ανώτερης εκπαίδευσης: Με το N.Δ. 652/70 (ΦΕΚ 180/τ.Α./29-08-1970) ιδρύθηκαν Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕ). Με το νόμο 576/77 ιδρύθηκαν τα Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕΕ), τα οποία συγκροτούν πλείονες Ανώτερες Τεχνικές και Επαγγελματικές Σχολές, μεταξύ αυτών και των λογιστών. Συνέχεια των ΚΑΤΕΕ αποτελούν τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΤΕΙ), τα οποία ανήκουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και ιδρύθηκαν με το νόμο 1404/83.
6.6 Η συνδικαλιστική οργάνωση των λογιστών με εξαρτημένη εργασία
«Η ίδρυση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Λογιστών (ΠΟΛ) το 1956, από πέντε συλλόγους λογιστών, ήρθε να καλύψει ένα μεγάλο κενό στο χώρο της συνδικαλιστικής οργάνωσης και ενωμένης δράσης των λογιστών της χώρας. Είχε προηγηθεί η ίδρυση της ΠΕΕΛ (σημερινής ΕΕΛΠ) το 1952. Μέχρι την ίδρυση της ΠΟΛ και παραπέρα ώς την έκδοση της πρώτης απόφασης της διαιτησίας για τον κλάδο μας (25/1960 ΔΔΔΔ Αθήνας), τα συμφέροντα του λογιστικού κόσμου “διαχειρίζεται” η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας. Με την 25/1960 πρώτη απόφασή του για τους λογιστές καθιερώνει –χωριστά– αυξημένα μισθολόγια, τόσο των λογιστών όσο και των βοηθών λογιστών, σε σχέση με αυτά των άλλων ιδιωτικών υπαλλήλων. Η απόφαση αυτή εκδόθηκε στις 22/10/60 και ίσχυσε από 1/12/59. Σπουδαίο επίτευγμα είναι ο καθορισμός ίσης αμοιβής λογιστών- λογιστριών» (Σύμβουλος του Λογιστή, 1986, ειδική έκδοση για τα 30 χρόνια της ΠΟΛ).
- VII.
- VIII.
- ΙΧ.
7. Η περίοδος 1975-1999
7.1 Η λογιστική τυποποίηση – εφαρμογή του Ενιαίου Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (ΕΓΛΣ)
«Στην υποτυπώδη λογιστική τυποποίηση έχει συμβάλει και ο νόμος για τις ανώνυμες εταιρείες, ιδίως μετά το 1962, όταν με το Ν.Δ. 4237 καθιερώθηκαν τυποποιημένες μορφές ισολογισμού και λογαριασμού αποτελεσμάτων χρήσεως. Αμέσως μόλις η ιδέα της λογιστικής τυποποιήσεως άρχισε να γενικεύεται διεθνώς και ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό χώρο, διάφοροι έλληνες συγγραφείς, ιδίως ο πρύτανης και θεμελιωτής στη χώρα μας της επιστήμης της Ιδιωτικής Οικονομικής και της Λογιστικής, ο δάσκαλος αυτός τόσων σειρών επιστημόνων, καθηγητής κ. Μάριος Τσιμάρας, άρχισαν να κηρύσσουν τη σπουδαιότητα της λογιστικής τυποποιήσεως και να διδάσκουν την έννοια του λογιστικού σχεδίου. Στο μεταξύ, άλλος σκαπανέας τη Ιδιωτικής Οικονομικής και Λογιστικής, ο αείμνηστος Στράτος Παπαϊωάννου, διευθυντής της Ανωτάτης Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών Πειραιώς, είχε την πρωτοβουλία να παρουσιάσει, με το περιοδικό της Σχολής Σπουδαί, διάφορα λογιστικά σχέδια. Ανάτυπα των σχεδίων αυτών κυκλοφόρησαν μετέπειτα με το γενικό τίτλο Τα λογιστικά πλάνα… Σοβαρή είναι η συμβολή στην ιδέα της λογιστικής τυποποιήσεως των τ. καθηγητών κ.κ. Ιωάννη Χρυσοκέρη της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών, Δημ. Παπαδημητρίου της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Πειραιώς και Δημ. Αδαμόπουλου της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Θεσσαλονίκης, οι οποίοι με τα σοβαρά συγγράμματά τους ανέπτυξαν το θέμα και το δίδαξαν επί πολλά χρόνια στους σπουδαστές των ανωτάτων αυτών ιδρυμάτων. …Το 1972, με πρωτοβουλία των Μάριου Τσιμάρα και Σπύρου Λιζάρδου, συστήθηκε νέα επιτροπή με πρόεδρο τον Σπύρο Λιζάρδο και συμμετοχή των κ.κ. Μάριου Τσιμάρα και Σπύρου Βασιλείου. Οι προσπάθειες της επιτροπής αυτής ναυάγησαν λόγω της πολιτικής ανωμαλίας της περιόδου αυτής… Το Φεβρουάριο 1978 περίληψη της όλης δομής και των βασικών αρχών του ΕΓΛΣ, καθώς και τα σχέδια νόμου και εισηγητικής εκθέσεως για την καθιέρωση στη χώρα μας των θεσμών του ΕΓΛΣ του ΕΣΛ, διαβιβάστηκαν σε πέντε καθηγητές των Ανωτάτων Οικονομικών Εκπαιδευτικών μας Ιδρυμάτων, την κυρία Έλλη Βασιλάτου-Θανοπούλου της ΑΣΟΕΕ και τους κ.κ Αθανάσιο Σταθόπουλο της ΑΣΟΕΕ Βασίλειο Σαρσέντη της ΑΒΣ Πειραιώς, Γεώργιο Καφούση της Παντείου ΑΣΠΕ και Αριστ. Ιγνατιάδη της ΑΒΣ Θεσσαλονίκης. Οι παρατηρήσεις, σχόλια και προτάσεις που λήφθηκαν από τους καθηγητές, παραδόθηκαν στην κατωτέρω πενταμελή υποομάδα, η οποία τις έλαβε υπόψη της κατά την επεξεργασία του τελικού κειμένου» (ΕΓΛΣ, β’ έκδοση, ΕΛΚΕΠΑ, 1987, σ. 48-60).
«Η μεγαλύτερη αλλαγή στο λογιστικό επάγγελμα εισήχθη στην Ελλάδα με την εφαρμογή του Ενιαίου Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (ΕΓΛΣ) (ολοκληρώθηκε το 1981, με το Π.Δ. 1123/1980). Μέχρι το 1986 η εφαρμογή του ήταν προαιρετική και από το 1987, μετά την υποχρεωτική εφαρμογή της 4ης οδηγίας της ΕΟΚ, διαδόθηκε περισσότερο. Από την χρήση 1991 το ΕΓΛΣ έγινε υποχρεωτικό στο σύνολό του από όλες τις εταιρείες ελεγχόμενες από ορκωτούς ελεγκτές (άρθρο 7, Ν. 1882/1990) και από τη χρήση 1993 επεκτάθηκε η εφαρμογή του και στις μη υπαγόμενες σε έλεγχο (άρθρο 7, Π.Δ. 186/1992, ΚΒΣ). Συνέπεσε χρονικά με τις προαναφερθείσες τεχνολογικές καινοτομίες, δημιουργώντας έτσι τις κατάλληλες συνθήκες για ριζικές ανατροπές (όπως αναφέρει ένας από τους δημιουργούς του, «οι νέες διατάξεις αποτέλεσαν την αφετηρία μιας λογιστικής επαναστάσεως», Θ. Γρηγοράκος, Ανάλυση – ερμηνεία του ΕΓΛΣ, εκδ. Σάκκουλα, 11η έκδοση, Νοέμβριος 2005, σ. 98). Η υιοθέτηση του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (ΕΓΛΣ) με το Π.Δ. 1123/1980 και η ενσωμάτωση στα μέσα της δεκαετίας του 1980 των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο εσωτερικό δίκαιο (Κ.Ν. 2190/1920), άλλαξε ριζικά το λογιστικό τοπίο στη χώρα. Οι νομοθετικές αλλαγές που έγιναν τότε, σε συνδυασμό με την εισαγωγή της πληροφορικής στο χώρο της λογιστικής, άλλαξαν τα δεδομένα δημιουργώντας μια εντελώς καινούργια και ταυτόχρονα σημαντικά βελτιωμένη κατάσταση. Μέχρι τότε τα λογιστήρια λειτουργούσαν κυρίως για την κάλυψη φορολογικών τυπικών υποχρεώσεων. Όπως θα περιγραφεί και παρακάτω, η εφορία ποτέ δεν έπαψε να επηρεάζει, κυρίως μέσω του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (ΚΒΣ), αλλά και με άλλα επιμέρους νομοθετήματα τη λογιστική πρακτική» (Κ. Μαρκάζος, «Οι αναγκαίες αλλαγές στο λογιστικό μας σύστημα», Επιχείρηση, Αύγουστος 2006).
- Χ.
- ΧΙ.
- ΧΙΙ.
7.2 Μηχανές στην υπηρεσία των λογιστών και λογισμικά προγράμματα
«Η τεχνική της “Διατύπου λογιστικής” παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά το 1904 από τον καθηγητή W. Bach, ο οποίος θεωρείται και ο εφευρέτης αυτής. Κατά την πρώτη αυτή εφαρμογή της “Διατύπου λογιστικής” το λογιστικό γεγονός εγράφετο στο ημερολόγιο και αποτυπώνετο στην καρτέλα του λογαριασμού (στη λογιστική βιβλιογραφία η “Διάτυπος λογιστική” συναντάται με διάφορες ονομασίες, όπως “Αντιγραφική λογιστική”, “Λογιστική δι’ αποτυπώσεως” κ.ά.) Μηχανές στην υπηρεσία των λογιστών και των λογιστηρίων είχαν κάνει την εμφάνιση των πολύ πριν τη χρήση της τεχνικής της “Διατύπου λογιστικής”. Οι μηχανές αυτές χρησιμοποιούντο για υπολογιστικές εργασίες και όχι για τήρηση βιβλίων. Με την εφαρμογή της τεχνικής της “Διατύπου λογιστικής” και τη στη συνέχεια επιτυχημένη χρήση των πρώτων μηχανών περνάμε σε μια νέα εποχή για τα μηχανικά μέσα τήρησης των λογιστικών βιβλίων, τα οποία εξελίσσονται με γρήγορους ρυθμούς. Αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής είναι, παράλληλα με τις συμβατικές λογιστικές μηχανές, να εμφανίζονται και νέα εναλλακτικά μηχανικά, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά μέσα (μηχανές διατρήτων δελτίων, mini computers, προσωπικοί υπολογιστές κ.ά.) για τη τήρηση των λογιστικών βιβλίων» (Χαρ. Παναγιώτου, «Διάτυπος λογιστική. Το πέρασμα από τη χειρόγραφη στη με μηχανικά μέσα τήρηση των λογιστικών βιβλίων», Λογιστής, τχ. 494, 3/1996).
Με την καθιέρωση του λογιστικού σχεδίου αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα αρκετά λογισμικά προγράμματα μηχανογράφησης των λογιστικών εργασιών, έτσι ο απαιτούμενος χρόνος για την τήρηση των βιβλίων μειώθηκε και η ακρίβειά τους αυξήθηκε σε σχέση με τον χειρόγραφο τρόπο τήρησης και επίσης έγινε ευκολότερη η εξαγωγή των λογιστικών δεδομένων και πληροφοριών, σε συνδυασμό με τη χρήση των λογιστικών φύλλων (spreadsheets), παρότι δεν άλλαξε καθόλου την ουσία της λογιστικής τεχνικής, που παραμένει το διπλογραφικό σύστημα. «Είναι γεγονός πλέον ότι η μεγάλη εξέλιξη της πληροφορικής είχε ως αποτέλεσμα τη διείσδυσή της και στο χώρο της λογιστικής, με αποτέλεσμα τα διάφορα βιβλία-κατάστιχα να αντικατασταθούν με άλλα, τα οποία τηρούνται μηχανογραφικά, για τα οποία παρέχεται η δυνατότητα να εκτυπώνονται και να φυλάσσονται σε κινητά φύλλα. Παρόλα αυτά όμως τα χειρόγραφα λογιστικά βιβλία, παρά την αυξανόμενη σταδιακά αχρησία και ως εκ τούτου περιθωριοποίησή των, δεν παύουν να αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η μέχρι σήμερα εξελικτική πορεία στο χώρο της λογιστικής οργάνωσης και των συστημάτων λογιστικής πληροφόρησης. Γι’ αυτό και η διερεύνηση της πορείας που αυτά διέγραψαν από της επινοήσεως- εμφανίσεώς των, θα αποτελεί πάντοτε αναγκαία και επίκαιρη γνώση σε κάθε ασχολούμενο με τη λογιστική και ιδιαίτερα τη λογιστική οργάνωση. (Xαρ. Παναγιώτου, «Το “ημερολόγιο- καθολικό” ή “αμερικάνικο ημερολόγιο” και η ιστορία του», Λογιστής, τχ. 514, 1/1998).
7.3 Το Εθνικό Συμβούλιο Λογιστικής (ΕΣΥΛ)
Η καθιέρωση του θεσμού του ΕΓΛΣ δημιουργεί την ανάγκη της εισαγωγής του θεσμού του Εθνικού Συμβουλίου Λογιστικής (ιδρύθηκε το 1988), το οποίο μέχρι την αντικατάστασή του από το Συμβούλιο Λογιστικής Τυποποίησης (ΣΛΟΤ) (Ν. 3148/2003), που υπάγεται στην Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ), εξέδωσε πλήθος χρήσιμων για το έργο των λογιστών γνωματεύσεων.
7.4 Το Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδας (ΟΕΕ)
Το Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδας (ΟΕΕ) ιδρύθηκε με βάση τον νόμο 1100/80 (όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 1479/1984, το άρθρο 8 Π.Δ. 475/1991, το άρθρο 1 παρ. 4 Ν. 2515/97, το άρθρο 22 Ν. 2873/2000), το ΟΕΕ αποτελεί το θεσμοθετημένο οικονομικό σύμβουλο της χώρας μας, ενώ παράλληλα είναι και ο φορέας έκφρασης των 90.000 περίπου ελλήνων οικονομολόγων, πτυχιούχων Ανώτατων Οικονομικών Σχολών και πτυχιούχων των τμημάτων της Λογιστικής, Εμπορίας και Διαφήμισης, Διοίκησης Επιχειρήσεων, Τουριστικών Επιχειρήσεων, Χρηματοοικονομικών Εφαρμογών, Χρηματοοικονομικής και Ελεγκτικής και Χρηματοοικονομικής και Ασφαλιστικής της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΤΕΙ) που είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης στην οικονομική επιστήμη των ελληνικών ΑΕΙ ή ισότιμου μεταπτυχιακού διπλώματος της αλλοδαπής και χρησιμοποιούν το πτυχίο τους ή το μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης για την κατάληψη θέσης στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα ή για την άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος (άρθρα 10 και 11 του Ν. 3912/2011) (πληροφορίες από την ιστοσελίδα του ΟΕΕ). Σημειώνεται ότι: «Τον Φεβρουάριο 2006 τα μέλη του ΟΕΕ αριθμούσαν 76.592, εκ των οποίων 44.806 είναι κάτοχοι άδειας οικονομολογικού επαγγέλματος. Άδεια επαγγέλματος λογιστή – φοροτέχνη διαθέτουν 40.653 (στους οποίους περιλαμβάνονται και 16.777 απόφοιτοι ΤΕΙ και εμπειρικοί λογιστές), και Άδεια Α’ τάξεως διαθέτουν 20.876 (περιλαμβάνονται 2.020 απόφοιτοι ΤΕΙ και 1.426 εμπειρικοί λογιστές)» (Κ. Μαρκάζος, «Ο ρόλος του λογιστή στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον», Επιχείρηση, Μάρτιος 2006).
7.5 Συγγραφείς λογιστικών βιβλίων
Την περίοδο 1980-1999 σημαντικό συγγραφικό έργο παρουσιάζουν οι: Θεόδωρος Γρηγοράκος, Κωνσταντίνος Βαρβάκης, Κωνσταντίνος Αισιόπουλος, Εμμανουήλ Σακελλής, Νικόλαος Πρωτοψάλτης, Γεώργιος Αληφαντής, Μιλτιάδης Λεοντάρης (οι περισσότεροι συμμετείχαν στην επιτροπή εκπόνησης του ΕΓΛΣ).
7.6 Κατοχύρωση και εξέλιξη του λογιστικού επαγγέλματος
Μέχρι το έτος 1976 δεν υπήρχε περιορισμός ως προς την άσκηση του επαγγέλματος και ο καθένας μπορούσε να το ασκήσει είτε ήταν πτυχιούχος είτε όχι. Με το άρθρο 42 παρ. 4 του Π.Δ. 99/77 (Κώδικας Φορολογικών Στοιχείων) τίθενται για πρώτη φορά περιορισμοί στη δυνατότητα υπογραφής των ισολογισμών από τους λογιστές. Στην περίοδο 1990-1999 επιχειρείται μια πιο
συστηματική οργάνωση και κατοχύρωση του λογιστικού επαγγέλματος με σημαντικές νομοθετικές παρεμβάσεις. «Η νομοθετική κατοχύρωση του πολυπληθούς επαγγέλματος ήταν άλλωστε πρόσφατη (σ.σ.: η ίδρυση του Οικονομικού Επιμελητήριου της Ελλάδας, ΟΕΕ) και η εν συνεχεία καθιέρωση των αδειών ασκήσεως επαγγέλματος επικεντρώθηκε γύρω από το θέμα της υπογραφής των φορολογικών δηλώσεων. (Π.Δ. 475/1991 Περί Οικονομολογικού Επαγγέλματος και της αδείας ασκήσεώς του, ΦΕΚ Α’ 176/1991 και Ν. 2515/1997 Άσκηση επαγγέλματος Λογιστή Φοροτεχνικού, ΦΕΚ Α’ 154/1997 και Π.Δ 340/1998, Περί του επαγγέλματος του Λογιστή – Φοροτεχνικού και της αδείας ασκήσεώς του, ΦΕΚ Α’ 228/1998). Σύμφωνα με το Π.Δ. 340/1998, όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 2771/1999, “έργο των λογιστών φοροτεχνικών είναι η ορθή εφαρμογή των λογιστικών αρχών, προτύπων και σχεδίων γενικών και κλαδικών, η εποπτεία και η εφαρμογή διαδικασιών για τον προσδιορισμό της φορολογητέας ύλης και των αναλογούντων φόρων, η ενημέρωση και η τήρηση των φορολογικών βιβλίων, η κατάρτιση και η υπογραφή οικονομικών καταστάσεων, ισολογισμών και αποτελεσμάτων χρήσεως επιχειρήσεων και οργανισμών, η σύνταξη, υπογραφή και υποβολή φορολογικών δηλώσεων, συμπληρωματικών και στατιστικών στοιχείων προς τις δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και μισθολογικών καταστάσεων, ασφαλιστικών εισφορών και προγραμμάτων εργασίας» (Κ. Μαρκάζος, «Ο ρόλος του λογιστή στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον», Επιχείρηση).
7.7 Μεταβολές στην οργάνωση του ελεγκτικού επαγγέλματος
Με τα Π.Δ. 226/1992 και 121/1993 και με το άρθρο 75 του Ν. 1969/1991 μετεβλήθη η μορφή οργάνωσης και λειτουργίας του ελεγκτικού επαγγέλματος στην Ελλάδα, ιδρύθηκαν ή αναγνωρίστηκαν ελεγκτικές εταιρείες από ορκωτούς ελεγκτές λογιστές που προηγουμένως ανήκαν στο Σώμα Ορκωτών Λογιστών (ΣΟΛ) ή γραφείων ορκωτών που αντιπροσώπευαν ξένους ελεγκτικούς οίκους. Από το έτος 1993 μέχρι και σήμερα οι ελεγκτικές εταιρείες που λειτουργούσαν στην Ελλάδα είναι μέλη του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (ΣΟΕΛ).
7.8 Η συνδικαλιστική οργάνωση των λογιστών ελεύθερων επαγγελματιών
Η Ένωση Φοροτεχνικών Ελεύθερων Επαγγελματιών Αττικής (ΕΦΕΕΑ) ιδρύθηκε το 1990 και είναι η παλαιότερη πρωτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση των ελεύθερων επαγγελματιών λογιστών – φοροτεχνικών. Το 1994 ιδρύθηκε από φοροτεχνικούς – λογιστές ελεύθερους επαγγελματίες η ΠΟΦΕΕ, το μοναδικό δευτεροβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο, με μέλη συλλόγους – ενώσεις σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, η οποία ανήκει στην Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ).
8. Η περίοδος 2000 έως σήμερα
Για την περίοδο αυτή, σαν την πλέον γνωστή σ’όλους μας, αναφέρουμε επιγραμματικά τα σημαντικότερα γεγονότα:
α) Επέκταση εφαρμογής της διπλογραφικής μεθόδου στον ευρύτερο δημόσιο τομέα (δήμους, νοσοκομεία κ.λπ.) (Π.Δ. 315/1999, Ν. 2819/97 κ.λπ).
β) Ίδρυση της ΕΛΤΕ (Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων). Η ΕΛΤΕ εφαρμόζει τη νομοθεσία που διέπει το ελεγκτικολογιστικό επάγγελμα. Συστάθηκε με τον Ιδρυτικό Νόμο 3148/2003 και απέκτησε διευρυμένες αρμοδιότητες με την εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με τις διατάξεις της ευρωπαϊκής οδηγίας περί υποχρεωτικών ελέγχων. Είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Η λειτουργία της εποπτεύεται από τον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών.
γ) Εφαρμογή των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων. Αρχικά η εισαγωγή τους νομοθετήθηκε με το Ν. 2992/2002, με έναρξη εφαρμογής από 1/1/2003, εν συνεχεία μετατέθηκε η υποχρέωση εφαρμογής τους (αφορούσε κυρίως επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών) από τον Ιανουάριο του 2005 (εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1606/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Ιουλίου 2002). Σήμερα, η πλειονότητα των ελληνικών επιχειρήσεων εξακολουθεί να εφαρμόζει τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ), όρος που προήλθε εξ αντιδιαστολής προς τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (ΔΛΠ) και ο οποίος σημαίνει τα λογιστικά πρότυπα που προδιαγράφονται από το ΕΓΛΣ και τις διατάξεις των άρθρων 42α έως και 43γ του Κ.Ν. 2190/1920.
δ) Η διάδοση της χρήσης του Διαδικτύου. Η ευρεία χρήση του Διαδικτύου διευκόλυνε το έργο του λογιστή. Αφενός, με την ευκολία και ταχύτητα με την οποία γίνεται η ανεύρεση της λογιστικής και φορολογικής νομοθεσίας (κυρίως μέσω συνδρομητικών υπηρεσιών που παρέχουν λογιστικά περιοδικά και πύλες λογιστικής και φορολογικής ενημέρωσης) και, αφετέρου, στην υποβολή των φορολογικών δηλώσεων η οποία να γίνεται κυρίως με ηλεκτρονικά μέσα.
Επίλογος
«Εάν έχω παραλείψει τίποτα λίγο ή πολύ σημαντικό ή απαραίτητο, ικετεύω την ανοχή σας, δεδομένου ότι δεν υπάρχει κανένας που είναι αθώος και εντελώς προνοητικός σε όλα τα πράγματα» (Leonardo Pisano, Liber abaci, 1228).
Ι. Γιάγκος Χαραλάμπους (Moore Stephens), Νίκος Ζωγράφου (Πρόεδρος ΣΟΛ) στο βάθος Μάριος Κυριακού (Peat Marwick).
II. Mr. Osborne (Secretary of ACCA), Νίκος Ζωγράφου (Πρόεδρος ΣΟΛ).
ΙΙΙ. Ανδρέας Κύρης (Moore Stephens), Μάριος Κυριακού (Peat Marwick), Νίκος Ζωγράφου (Πρόεδρος ΣΟΛ), στο βάθος μόλις που φαίνεται είναι η Δώρα (σύζυγος Μάριου Κυριακού).
ΙV. Peters (Πρόεδρος του ACCA), Κύριος Ξάνθος Σαρρής, ιδρυτής της Εταιρείας Εύρηκα Κύπρου & Ελλάδος.
V. Άθως Στυλιανού (Whinney Murray), Κυρία Δέσπω Α. Στυλιανού – θανούσα, Στυλιανού (CFO Angelikousi), Κυρία Peter, Κυρία Mαρούλλα Γ. Χαραλάμπους.
VI. Δαμιανός Κωνσταντίνου (Moore Stephens) , Κύριος Ξάνθος Σαρρής ιδρυτής της Εταιρείας Εύρηκα Κύπρου & Ελλάδος.
VII. Ανδρέας Κύρης (Moore Stephens), Mάριος Κυριάκου (Peat Marwick), Νίκος Ζωγράφος (Πρόεδρος ΣΟΛ).
VIII. Mr. Osborne (Secretary of ACCA), Άθως Στυλιανού (Whinney Murray) , Πόλυς Λεωνίδας (Shipping Company).
IX. Γιάγκος Χαραλάμπους (Moore Stephens), Κύριος Ξάνθος Σαρρής, ιδρυτής της Εταιρείας Εύρηκα Κύπρου & Ελλάδος.
X. Mr. Osborne (Secretary of ACCA), Mr. Peters (Πρόεδρος του ACCA).
XI. Καθισμένες: Mάρω Δ. Κωνσταντίνου, Λίτσα Α. Κύρη, Πίσω: Κυρία Mαρούλλα Γ. Χαραλάμπους, Κύριος Peters, Γιάγκος Χαραλάμπους.
XII. Tα πρώτα μαθήματα για τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα: Professor Michael Harvey, Mr. Grant (President of ACCA), Γιάγκος Χαραλάμπους.
ΠΗΓΕΣ
- Βασίλειος Φ. Φίλιος, Ιστορία της Νεότερης Ελληνικής Λογιστικής, Αθήνα 1998. Έργο πολύτιμο για τον μελετητή της ιστορίας της λογιστικής, αλλά και της λογιστικής γενικότερα.
- Οικονομική και Λογιστική Εγκυκλοπαίδεια, διευθυνταί: Νικόλαος Αλικάκος – Γεώργιος Μουσταφέλλος, Εκδοτικός Οίκος Ιωάννου Σιδέρη, Αθήναι 1957. Δεκάτομο μνημειώδες έργο, με πλήθος πληροφοριών και με συγγραφείς τους σπουδαιότερους της εποχής.