• Σήμερα είναι: Τετάρτη, 6 Νοεμβρίου, 2024

ΚΡΙΣΗ, ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

 

Σε κάθε μοντέρνο οικονομικό σύστημα οι επιχειρήσεις αποτελούν την «καρδιά» της οικονομίας και την πνοή επιβίωσης του κοινωνικού ιστού κάθε χώρας. Αποτελούν επίσης το βαρόμετρο για την ανάπτυξη του ΑΕΠ και της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης για όλους τους πολίτες. Για την Ελλάδα, ιδιαίτερα μετά το 2009, η επιβίωση των επιχειρήσεων αποτελεί τον πιο σημαντικό στόχο, τόσο για την ανάπτυξη του ΑΕΠ όσο και για την καταπολέμηση της ανεργίας. Όμως τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα αρνητικά. Για το έτος που πέρασε (2011) η μείωση του ΑΕΠ έφθασε στο 6,9%, ενώ για το 2012 προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω κατά 4,3%, ενώ ορισμένες πιο αρνητικές εκτιμήσεις αναφέρουν ότι η μείωση του ΑΕΠ το 2012 μπορεί να φτάσει ακόμα και το 5%, καθώς η δραστική άνοδος της φορολογίας και η μείωση των μισθών θα πιέσει ακόμη περισσότερο τη ζήτηση.

Η βιομηχανική παραγωγική για το 2011 μειώθηκε κατά 9,5%, συμπληρώνοντας μια τετραετία υποχώρησης που συνολικά έφθασε το 30%. Η ανεργία έφθασε το 21,8% του εργατικού δυναμικού, χτυπώντας ιδιαίτερα τους νέους, καθώς ένας στους δύο κάτω των 25 ετών είναι άνεργος, ποσοστό σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με την περίοδο πριν την κρίση. Οι αποκρατικοποιήσεις ανήλθαν μόλις στο 1,8 δισ. ευρώ το 2011 και δεν αναμένονται να ξεπεράσουν τα 4,5 δισ. ευρώ το 2012. Ο στόχος είναι τα 19 δισ. ευρώ μέχρι το 2015. Τα έσοδα από τη φορολογία εισοδήματος των επιχειρήσεων έφθασαν το 2,4% του ΑΕΠ. Το ποσοστό αυτό είναι ελαφρά χαμηλότερο από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (2,8%).

 

Χρηματοοικονομικές επιδόσεις

Η αξιολόγηση των χρηματοοικονομικών επιδόσεων των επιχειρήσεων αποτελεί μια λειτουργία ζωτικής σημασίας για κάθε σύγχρονο χρηματοοικονομικό σύστημα. Σύμφωνα με στοιχεία της ICAP Group που αφορούν 25.616 επιχειρήσεις, διαπιστώνεται ότι όλα τα θεμελιώδη μεγέθη παρουσιάζουν σημαντικές μειώσεις. (Πίνακας 1)
Για το 2011 σε σχέση με το 2010 οι μεταβολές για ορισμένα θεμελιώδη χρηματοοικονομικά δεδομένα είναι οι ακόλουθες:

  • Πωλήσεις: -3,45%
  • Μεικτό κέρδος: -12,97%
  • EBITDA: -13,17%
  • Ίδια κεφάλαια: -3,14%
  • Κέρδη προ φόρων: -203,62%
  • Μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης απαιτήσεων από επιχειρήσεις: 107 μέρες

 

Στρατηγικές ανάπτυξης

Σε περιβάλλον μεγάλης οικονομικής ύφεσης όπως αυτό της χώρας μας, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να εφαρμόσουν στρατηγικές οι οποίες θα εξασφαλίζουν ταυτόχρονα την επιβίωση αλλά και την ανάπτυξή τους σε νέες αγορές [βλ. Φ. Βούλγαρη, Κ. Ζοπουνίδης, (2000), Χρηματοοικονομική στρατηγική μικρομεσαίων επιχειρήσεων, εκδ. Κλειδάριθμος, Μ. Μιχαλόπουλος, Ε. Γρηγορούδης, Κ. Ζοπουνίδης, (2007), Στρατηγική των επιχειρήσεων, εκδ. Κλειδάριθμος].

Τρεις παράμετροι εμποδίζουν αυτή τη στιγμή τις ελληνικές επιχειρήσεις να πραγματοποιήσουν αποτελεσματικές στρατηγικές επιβίωσης και ανάπτυξης:

1. Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας έχει μειωθεί σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα την περίοδο 2011-12. Με βάση το γενικό δείκτη ανταγωνιστικότητας, η Ελλάδα κατατάσσεται 90ή, 80ή με βάση τους θεσμούς, υποδομή, μακροοικονομικό περιβάλλον, υγεία/πρωτοβάθμια εκπαίδευση, 65η και 81η με βάση δείκτες που αφορούν άλλες διαστάσεις, όπως η εκπαίδευση/επιμόρφωση, η απο- δοτικότητα της αγοράς αγαθών/εργασίας, η ανάπτυξη της χρηματοοικονομικής αγοράς, η τεχνολογική ετοιμότητα και το μέγεθος της εγχώριας αγοράς.

2. Η φυγή – δημιουργία ελληνικώ επιχειρήσεων στο εξωτερικό. Με δεδομένη την οικονομική κατάσταση και κυρίως το ευμετάβλητο φορολογικό σκηνικό, τα τελευταία δύο χρόνια 800 ελληνικές επιχειρήσεις δημιουργήθηκαν στην Βουλγαρία (σε σύνολο δραστηριοποιούνται αυτή τη στιγμή 3.000 επιχειρήσεις ελληνικής ιδιοκτησίας), ενώ άλλες 1.500 επιχειρήσεις έχουν έδρα την Κύπρο. Στην απόδραση των ελλήνων επιχειρηματιών από τη χώρα του, σημαντικό ρόλο έπαιξαν εμπόδια τα οποία, με βάση την έρευνα του ΚΕΜΕ- ΕΒΕΑ, είναι:

– Οι συνεχείς αλλαγές και η έλλειψη σταθερότητας στο φορολογικό, εργασιακό και ασφαλιστικό καθεστώς (σε ποσοστό 80%).

– Το ύψος των φορολογικών συντελεστών και των άλλων τελών που διαμορφώνουν το κόστος λειτουργίας μιας επιχείρησης (σε ποσοστό 62%).

– Η γραφειοκρατία στις συναλλαγές με το δημόσιο (ποσοστό 57%).

– Η αδυναμία πάταξης του παρεμπορίου και της παραοικονομίας (ποσοστό 57%).

– Η αδυναμία πάταξης της φοροδιαφυγής (ποσοστό 55%).

Η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο συντελεστή φορολόγησης (23%) ανάμεσα στις νέες χώρες της Ε.Ε. (εξαίρεση αποτελεί η Μάλτα, με 35%).

3. Η εξαγορά – πώληση ελληνικών επιχειρήσεων σε ξένες. Η στρατηγική επιβίωσης έχει κόστος. Πολλές επιχειρήσεις που σήμερα καρκινοβατούν θα διασωθούν, αλλά η ιδιοκτησία τους θα αλλάξει εθνικότητα. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, εκτιμάται ότι περίπου 180.000 επιχειρήσεις δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν κίνδυνο «λουκέτου» το επόμενο δωδεκάμηνο, με κίνδυνο να χαθούν περίπου 240.000 θέσεις εργασίας. Αρκετές βιομηχανίες προχωρούν σε κλείσιμο μονάδων ή γραμμών παραγωγής (τελευταίο επεισόδιο το κλείσιμο δύο μονάδων από την Coca-Cola 3E). Πολυεθνικές εταιρείες εγκαταλείπουν την Ελλάδα (η γαλλική FNAC), ενώ ο όμιλος Media-Saturn ανακοίνωσε το κλείσιμο τριών καταστημάτων του δικτύου.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις που αλλάζουν «χέρια» είναι η Μακεδονική εταιρεία Λαδόπουλου η οποία πουλήθηκε στον τουρκικό όμιλο Pak Holdings. Ο γεωργιανός επιχειρηματίας Kahka Bendukidze διέθεσε πάνω από 40 εκατ. ευρώ για τις τρεις μεγάλες μονάδες ιχθυοκαλλιεργειών της Ελλάδας (Νηρέας, Σελόντα, Δίας). Σειρά παίρνουν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες στη Χαλκιδική (ρώσοι επιχειρηματίες), η Ελληνική Υφαντουργία της οικογένειας Ακκά (αμερικανικό fund) και η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης. H περίπτωση της ΣΕΚΑΠ επανεξετάζεται, αφού οι Ινδοί της Bommidala απέσυραν την τελευταία στιγμή το ενδιαφέρον τους. Σε έρευνα του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης αναφέρεται ότι 627 επιχειρήσεις – μέλη έβαλαν «λουκέτο» το τελευταίο τρίμηνο. Επίσης, έρευνα που πραγματοποίησε ο «Σύμβουλος του Βιοτέχνη» έδειξε ότι 6 στις 10 επιχειρήσεις – μέλη του ΒΕΘ, που έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό, στρέφονται πλέον τελευταία και προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη, ενώ μέχρι πρότινος η ΝΑ Ευρώπη αποτελούσε τη δημοφιλέστερη περιοχή για εξαγωγές. Τέλος, άλλη μια έρευνα σε 239 μεταποιητικές επιχειρήσεις και 155 επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών της Θεσσαλονίκης έδειξε ότι το σημαντικότερο «αγκάθι» που αντιμετωπίζουν είναι το υψηλό κόστος παγίων (ΟΑΕΕ, ενοίκιο, φόροι). Στο παραπάνω σκηνικό πρέπει να προστεθεί η δυσλειτουργία στην αγορά εισαγόμενων προϊόντων, καθώς οι προμηθευτές απαιτούν πλέον άμεση εξόφληση σε μετρητά.

 

Προτάσεις

Το ζητούμενο αυτή την περίοδο για την ελληνική πολιτεία, την κοινωνία και τις επιχειρήσεις είναι η στρατηγική της ανάπτυξης, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους.

1. Το κράτος να μειώσει τους φόρους. Όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, ο ΦΠΑ πρέπει να μειωθεί στα επίπεδα του 19%. Παράλληλα προτείνει φορολογικό συντελεστή 15% για κάθε μορφή επιχείρησης στην Ελλάδα, ώστε η χώρα να καταστεί φορολογικά ανταγωνιστική με άλλες χώρες στη ΝΑ Ευρώπη και τη Μεσόγειο.

2. Να απαλειφθούν όλα τα εμπόδια που αναφέρθηκαν παραπάνω για την επιχειρηματικότητα (σταθερό φορολογικό, εργασιακό, ασφαλιστικό καθεστώς, γραφειοκρατία, φοροδιαφυγή κ.λπ.)

3. Να καταστεί η Ελλάδα χώρα υποδοχής ξένων επενδύσεων με την ίδρυση Ελεύθερων Οικονομικών Ζωνών (ΕΟΖ) ανά την επικράτεια. Αυτό προϋποθέτει ταχύτατη έκδοση αδειών και προκήρυξη διαγωνισμών-εξπρές με λιγότερες προσφυγές. Επιπλέον, η ίδρυση τράπεζας επενδύσεων (τύπου ΕΤΒΑ, ΕΤΕΒΑ του παρελθόντος) θα δώσει λύση στην πιστωτική στενότητα που αντιμετωπίζουν χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και στη χρηματοδότηση μεγάλων αναπτυξιακών έργων.

4. Οι πιο δυνατές και υγιείς επιχειρήσεις θα πρέπει να επεκταθούν και να κυνηγήσουν ευκαιρίες στο εξωτερικό, ξεπερνώντας το φόβο που τους έχει δημιουργήσει η κρίση. Στην προσπάθεια αυτή, η στήριξη του τραπεζικού συστήματος είναι απαραίτητη για πολλούς λόγους που αναφέρθηκαν πιο πάνω στην ανάλυσή μας. Τελειώνοντας, αναφέρουμε το ρόλο της καινοτομίας ως βασικού εργαλείου – όπλου για την επιβίωση και τη γρηγορότερη προσαρμογή των ελληνικών επιχειρήσεων στο νέο διεθνές γίγνεσθαι.