Η πανδημία του κορονοϊού (SARS-CoV-19) συνεχίζει να εξαπλώνεται σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και οι εθνικές αρχές παρέχουν συμβουλές για τις επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων. Η κρίση αυτή έχει επίσης σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στις επιχειρήσεις, για παράδειγμα λόγω περιορισμών στην παραγωγή, το εμπόριο και την κατανάλωση ή λόγω απαγόρευσης ταξιδιωτικών μετακινήσεων.
Αυτές οι οικονομικές επιπτώσεις έχουν αντίκτυπο στη λογιστική, την υποβολή εκθέσεων και τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων των ενδιαφερόμενων εταιρειών ή ομίλων. Αυτή η δημοσίευση υπογραμμίζει ορισμένες από αυτές τις πιθανές επιπτώσεις. Ωστόσο, οι επιπτώσεις στις εταιρείες διαφοροποιούνται και τόσο οι εταιρείες όσο και οι ελεγκτές τους θα πρέπει να εξετάσουν πώς επηρεάζουν τις δραστηριότητές τους και να τις επισκοπούν τακτικά. Η περαιτέρω εξέλιξη, η διάρκεια και η επίδραση του κορονοϊού δεν μπορεί να προβλεφθεί. Σε κάθε περίπτωση, οι λογιστές και οι ελεγκτές θα πρέπει να υπενθυμίζουν στις εταιρείες τις διάφορες εθνικές πρωτοβουλίες για την ανακούφιση των επιχειρήσεων.
Παρακάτω εξετάζουμε τα αποτελέσματα του κορονοϊού:
➜ στη λογιστική και την υποβολή εκθέσεων για τις εταιρείες την 31η Δεκεμβρίου 2019,
➜ στη λογιστική και την υποβολή εκθέσεων για εταιρείες με ημερομηνία λήξης χρήσης το 2020,
➜ στον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων την 31η Δεκεμβρίου 2019 και μετά,
➜ σε πρακτικά θέματα για τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων.
Επιδράσεις στη λογιστική και στην υποβολή εκθέσεων για τις εταιρείες την 31η Δεκεμβρίου 2019
Πρέπει να τηρούνται πλήρως τα πρότυπα χρηματοοικονομικής αναφοράς όπως τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (ΔΛΠ), τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ) και οι σχετικές εθνικές Γενικώς Αποδεκτές Λογιστικές Αρχές (GAAP). Επιπλέον, οι εταιρείες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να προχωρήσουν πέρα από αυτά για να ανταποκριθούν στις πραγματικές προκλήσεις λογιστικής και χρηματοοικονομικής αναφοράς που αντιμετωπίζουν λόγω κορονοϊού με έναν λογικό και πρακτικό τρόπο.
Αντανάκλαση των συνθηκών που υπήρχαν κατά την ημερομηνία του ισολογισμού
Την 31η Δεκεμβρίου 2019, η Κίνα ειδοποίησε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για πολλές περιπτώσεις ασυνήθιστης μορφής πνευμονίας στη πόλη Wuhan. Ωστόσο, οι ουσιαστικές πληροφορίες σχετικά με τα στοιχεία που εντοπίστηκαν τώρα ως κορονοϊοί ήρθαν στο φως μόλις στις αρχές του 2020.
Δυνατότητα συνέχισης δραστηριότητας των επιχειρήσεων (Going Concern)
Οι εταιρείες που πλήττονται από τον κορονοϊό, όπως για παράδειγμα οι μικρές επιχειρήσεις ή οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα των μετακινήσεων, της αναψυχής και της φιλοξενίας, καθώς και της αεροπορίας, πρέπει να εξετάσουν τα ζητήματα που αφορούν τη δυνατότητα συνέχισης της δραστηριότητάς τους. Πρέπει να εκπονήσουν, ενδεχομένως, διάφορες αναλύσεις ευαισθησίας για να προσδιορίσουν αν υπάρχει ουσιώδης αβεβαιότητα ως προς την ικανότητά τους να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετες γνωστοποιήσεις, ιδίως εάν υπάρχει όντως ουσιώδης αβεβαιότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι απαραίτητο να εξεταστεί κατά πόσο είναι σκόπιμο να καταρτιστούν οι λογαριασμοί βάσει συνέχισης δραστηριότητας. Για τον σκοπό αυτό, η εταιρεία πρέπει να εξετάσει όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις επιπτώσεις στις μελλοντικές συναλλαγές. Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα, πρέπει να ληφθούν υπόψη τουλάχιστον οι πρώτοι 12 μήνες μετά την ημερομηνία του ισολογισμού ή μετά την ημερομηνία υπογραφής των οικονομικών καταστάσεων. Όμως, συνιστάται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αυτή η αξιολόγηση της δυνατότητας συνέχισης δραστηριότητας θα πρέπει να ενημερώνεται συνεχώς μέχρι την ημερομηνία έγκρισης των οικονομικών καταστάσεων.
Μη διορθωτικά γεγονότα μετά τον ισολογισμό
Η γενική απαίτηση είναι ότι ο ισολογισμός αντικατοπτρίζει τη θέση στο τέλος της περιόδου αναφοράς. Ως εκ τούτου, για τις εταιρείες της Ευρώπης με λήξη χρήσης την 31η Δεκεμβρίου 2019, η εμφάνιση του κορονοϊού είναι μη διορθωτικό γεγονός, δεδομένου ότι η έκρηξη της πανδημίας έλαβε χώρα στα μέσα Ιανουαρίου 2020.
Η φύση οποιουδήποτε ουσιώδους μη διορθωτικού γεγονότος και η εκτίμηση της οικονομικής του επίδρασης πρέπει να γνωστοποιούνται με τη μορφή σημειώσεων. Συνεπώς, οι εταιρείες πρέπει να εξετάσουν τις επιπτώσεις του κορονοϊού στην επιχείρησή τους, η οποία θα ποικίλλει ανάλογα με τις συγκεκριμένες συνθήκες στις οποίες αυτή λειτουργεί. Αυτό σημαίνει ότι οι γνωστοποιήσεις αναφέρουν ενδεχόμενες επιπτώσεις στην επόμενη περίοδο αναφοράς.
Περαιτέρω γνωστοποιήσεις στην έκθεση διοίκησης
Οι εταιρείες θα πρέπει επίσης να εξετάσουν εάν πρέπει να αναφερθούν στην ενδεχόμενη επίπτωση της πανδημίας του κορονοϊού όταν αναφέρουν τους κύριους κινδύνους και αβεβαιότητες στην έκθεση της διοίκησης. Καταρχήν, θα πρέπει να το αναφέρουν όταν είναι δυνατόν οι περαιτέρω εξελίξεις να οδηγήσουν σε αρνητικές αποκλίσεις από τις προβλέψεις της εταιρείας.
Περίοδος επισκόπησης μετά την ημερομηνία ισολογισμού
«Γεγονότα μετά το τέλος της περιόδου αναφοράς» περιλαμβάνουν όλα τα γεγονότα έως την ημερομηνία που οι οικονομικές καταστάσεις εγκρίνονται για δημοσίευση. Είναι σημαντικό να ενσωματωθεί μια συνολική επισκόπηση μετά την κατάρτιση του ισολογισμού στο σχέδιο αναφοράς του τέλους του έτους.
Επιπτώσεις στη λογιστική και στην υποβολή εκθέσεων για εταιρείες με λήξη χρήσης το 2020
Καθώς διανύουμε το 2020, αναδύονται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την κλίμακα και τον αντίκτυπο του κορονοϊού. Μπορεί να απαιτείται μεγαλύτερος βαθμός κρίσης κατά τον προσδιορισμό των συνθηκών στις ημερομηνίες ισολογισμού μετά το 2019 και κατά συνέπεια να αξιολογηθεί κατά πόσον οι εξελίξεις αποτελούν διορθωτικά ή μη διορθωτικά γεγονότα. Ο κορονοϊός είναι, κατά κανόνα, ένα διορθωτικό γεγονός για κάθε περίοδο αναφοράς που λήγει από την 31η Ιανουαρίου 2020 και έπειτα.
Οι εταιρείες θα πρέπει να επανεξετάσουν, πέραν της δυνατότητάς τους να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους, όλους τους τομείς λογαριασμών που υπόκεινται σε κρίση και αβεβαιότητα εκτίμησης, μεταξύ των οποίων:
➜ λογιστικές εκτιμήσεις,1
➜ επιμετρήσεις εύλογης αξίας,
➜ απομείωση περιουσιακών στοιχείων,
➜ εκτιμήσεις αναμενόμενης πιστωτικής ζημίας,
➜ λογιστική αντιστάθμισης,
➜ άλλες απαιτήσεις γνωστοποίησης στις οικονομικές καταστάσεις.
Ο αντίκτυπος των παραβιάσεων των συμβάσεων, των επαχθών διατάξεων περί συμβάσεων και των σχεδίων αναδιάρθρωσης αξίζει επίσης να ληφθεί υπόψη.
Επιδράσεις στον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων από την 31η Δεκεμβρίου 2019 και μετά
Η συμμόρφωση με τα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου (ISAs) θα πρέπει να συνεχιστεί πλήρως, ακόμη και υπό την πίεση των αλλαγμένων χρονοδιαγραμμάτων. Επιπλέον, οι ελεγκτές θα πρέπει να αποφύγουν τη διαδικασία και να εξετάσουν περαιτέρω την ανταπόκριση στις συγκεκριμένες προκλήσεις που προκαλεί ο κορονοϊός στις εταιρείες και στην αναφορά τους.
Επιπτώσεις του κορονοϊού στην εκτίμηση κινδύνου μιας εταιρείας από τον ελεγκτή
Η εκτίμηση του κινδύνου από τον ελεγκτή, που ίσως να πρέπει να επισκοπηθεί λόγω της απειλής νέων σημαντικών κινδύνων, για παράδειγμα της ρευστότητας της εταιρείας. Δεδομένου ότι η σημερινή κατάσταση είναι πολύ ρευστή, θα πρέπει να επανεξετάζεται συνεχώς κατά τη διάρκεια του ελέγχου. Περαιτέρω καθοδήγηση μπορεί να βρεθεί στο ΔΠΕ 315 «Εντοπισμός και αξιολόγηση κινδύνων ουσιώδους σφάλματος».
Λήψη ελεγκτικών τεκμηρίων
Οι ελεγκτές θα πρέπει να εξετάσουν τον τρόπο συλλογής επαρκών και κατάλληλων ελεγκτικών τεκμηρίων. Σε αυτό, οι ελεγκτές θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι ενδέχεται να χρειαστεί να αλλάξουν την προσέγγιση του ελέγχου και να αναπτύξουν εναλλακτικές διαδικασίες, ιδίως σε αναθέσεις ελέγχων ομίλων με θυγατρικές εταιρίες στις οποίες περιορίζεται η πρόσβαση. Αυτό εξακολουθεί να απαιτείται για να είναι σε θέση να υποβάλει έκθεση ή να εξετάσει την τροποποίηση της γνώμης του. Ο ελεγκτής θα πρέπει να υιοθετήσει τη μεγαλύτερη χρήση της τεχνολογίας για την ανταλλαγή δεδομένων ή τη διοργάνωση διαδικτυακών συναντήσεων. Το ΔΠΕ 500 «Ελεγκτικά τεκμήρια» παρέχει περαιτέρω λεπτομέρειες.
Συνέπειες για την αξιολόγηση της δυνατότητας συνέχισης δραστηριότητας μιας οντότητας από τον ελεγκτή
Αυτό αναμφισβήτητα θα αποτελέσει βασικό στόχο πολλών υφιστάμενων και επικείμενων ελέγχων, δεδομένου ότι η αβεβαιότητα σχετικά με την παγκόσμια οικονομία και οι άμεσες προοπτικές για πολλές εταιρείες έχουν αυξηθεί. Το ΔΠΕ 570 «Δυνατότητα συνέχισης δραστηριότητας» εξακολουθεί να ισχύει.
Για παράδειγμα, η εκτίμηση της διοίκησης για τη δυνατότητα συνέχισης δραστηριότητας μπορεί να περιλαμβάνει:
➜ επικαιροποίηση των προβλέψεων και της ευαισθησίας, όπως κρίνεται σκόπιμο, λαμβάνοντας υπόψη τους παράγοντες κινδύνου που εντοπίστηκαν και τα διάφορα πιθανά αποτελέσματα,
➜ επισκόπηση της προβλεπόμενης συμβατικής συμμόρφωσης σε διαφορετικά σενάρια,
➜ αλλαγή των σχεδίων της διοίκησης για μελλοντικές ενέργειες,
➜ διεύρυνση των γνωστοποιήσεων.
Ο αντίκτυπος των μελλοντικών προοπτικών της εταιρείας στην έκθεση του ελεγκτή
Ο ελεγκτής πρέπει να εξετάσει τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει η διοίκηση στην κατάρτιση των μελλοντικών προβλέψεων, αναγνωρίζοντας την εξαιρετικά αβέβαιη και ρευστή κατάσταση. Πράγματι, αυτές οι προβολές θα μπορούσαν να αλλάξουν σημαντικά σε σύντομο χρονικό διάστημα. Είναι σημαντικό για τους ελεγκτές να χρησιμοποιούν επαγγελματική κρίση και σκεπτικισμό. Πρέπει να φροντίσουν ώστε οι προβολές να αντικατοπτρίζουν την κατάσταση όταν, και όποτε, πρόκειται να υπογραφεί μια έκθεση ελέγχου. Δείτε το ΔΠΕ 560 «Μεταγενέστερα γεγονότα» για περισσότερες λεπτομέρειες.
Εξέταση της επάρκειας των γνωστοποιήσεων της διοίκησης σχετικά με τον αντίκτυπο του κορονοϊού
Ο ελεγκτής πρέπει να διασφαλίσει ότι οι γνωστοποιήσεις της διοίκησης περιγράφουν κατάλληλα τις προοπτικές της εταιρείας και τον τρόπο με τον οποίο ενδέχεται να επηρεαστούν οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων. Όλα αυτά αναγνωρίζοντας τον τρέχοντα υψηλό βαθμό αβεβαιότητας. Οι ελεγκτές πρέπει επίσης να εξετάσουν τις ευθύνες τους σε σχέση με άλλες πληροφορίες που παρουσιάζονται από τη διοίκηση με τις οικονομικές καταστάσεις. Αυτό καλύπτεται από το ΔΠΕ 720 «Οι ευθύνες του ελεγκτή που σχετίζονται με άλλες πληροφορίες».
Ενδεχόμενες επιπτώσεις στην έκθεση του ελεγκτή
Οι συνέπειες για την έκθεση του ελεγκτή μπορεί να περιλαμβάνουν:2
➜ Για οντότητες δημοσίου συμφέροντος, ένα Σημαντικότερο Θέμα Ελέγχου (Key Audit Matter) που σχετίζεται με πρόσθετο ελεγκτικό έργο που απαιτείται λόγω της επιδημίας κορονοϊού. Για παράδειγμα, για να περιγράψετε την προσέγγιση ενός ελέγχου ομίλου, εξηγήστε ότι δεν υπάρχει ουσιώδης αβεβαιότητα ή δεν υπάρχει αβεβαιότητα όσον αφορά τη δυνατότητα συνέχισης δραστηριότητας αυτού.
➜ Παράγραφος «έμφασης θέματος» για παράδειγμα, για να επισημανθεί ένα σημαντικό μεταγενέστερο γεγονός που παρουσιάζεται στις οικονομικές καταστάσεις ή μια σημαντική αβεβαιότητα που προκύπτει λόγω της επιδημίας.
➜ Ουσιώδης αβεβαιότητα σε σχέση με την παράγραφο περί δυνατότητας συνέχισης δραστηριότητας.
➜ Επιφύλαξη ή αρνητική γνώμη, για παράδειγμα όσον αφορά τις ανεπαρκείς γνωστοποιήσεις ή τις αβεβαιότητες που αφορούν τη δυνατότητα συνέχισης δραστηριότητας, στις οικονομικές καταστάσεις.
➜ Γνώμη με επιφύλαξη ή αδυναμία έκφρασης γνώμης λόγω περιορισμού του πεδίου ελέγχου, όταν δεν είναι σε θέση να αποκτήσει επαρκή και κατάλληλα ελεγκτικά τεκμήρια. Για παράδειγμα, όταν δεν μπορούσε να παρακολουθήσει αυτοπροσώπως τα αποθέματα.
ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ
Προκαταρκτικές συζητήσεις των ελεγκτών με τις εταιρείες που είναι πελάτες τους
Συμβουλεύουμε τους ελεγκτές να ενεργούν προληπτικά και να συζητούν με τους πελάτες τους τον αντίκτυπο του κορονοϊού στην εταιρεία, τις δραστηριότητές της, τις λειτουργίες, το χρονοδιάγραμμα αναφοράς και το σχετικό χρονοδιάγραμμα ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων των αντίστοιχων σχεδίων έκτακτης ανάγκης. Υπάρχει κίνδυνος καθυστερήσεων επειδή η εταιρεία μπορεί να διακοπεί κατά την κατάρτιση των πληροφοριών.
Θέματα διοικητικής μέριμνας κατά την κατάρτιση λογαριασμών και την ανάληψη διενέργειας ελέγχων
Ορισμένες εταιρείες και ελεγκτές αντιμετωπίζουν πρακτικές δυσκολίες κατά την κατάρτιση λογαριασμών και τη διενέργεια ελέγχων. Αυτό ενδέχεται να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι ελεγκτικές εταιρείες θα ελέγξουν τις εταιρείες αυτές. Δεδομένου ότι τα ταξίδια, οι συναντήσεις και η πρόσβαση σε ιστότοπους της εταιρείας είναι όλο και πιο περιορισμένα, οι ελεγκτές πρέπει να αναπτύξουν εναλλακτικές διαδικασίες ελέγχου για τη συγκέντρωση επαρκών και κατάλληλων ελεγκτικών τεκμηρίων.
Ζητήματα επισκόπησης ελέγχου ομίλου
Οι ελεγκτές ομίλων πρέπει να εξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύουν να επισκοπήσουν τις εργασίες των ελεγκτών των επιμέρους εταιρειών του ομίλου, ώστε να πληρούν τις απαιτήσεις των προτύπων. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την εξέταση του κατά πόσον πρέπει να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικές διαδικασίες, για παράδειγμα, όταν η ταξιδιωτική μετακίνηση είναι περιορισμένη.
Απρόβλεπτες περιστάσεις
Όταν ο έλεγχος δεν μπορεί να διενεργηθεί καθόλου, για παράδειγμα εξαιτίας περιορισμού μετακίνησης ή ασθένειας του υπογράφοντος ελεγκτή, προτείνεται η επικοινωνία με την αρμόδια ρυθμιστική αρχή για οδηγίες σχετικά με τα επόμενα βήματα.
Περισσότερες πηγές
Οι πηγές περί κορονοϊού για τους ευρωπαίους λογιστές από τα ινστιτούτα – μέλη μας, τις ρυθμιστικές αρχές, τις επιχειρήσεις και άλλους μπορούν να βρεθούν στον διαδικτυακό κόμβο μας (www.accountancyeurope.eu).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Για παράδειγμα, αναγνώριση εσόδων, αποθέματα, φόρος εισοδήματος, ακίνητα, εγκαταστάσεις και εξοπλισμός, επενδύσεις σε συγγενείς επιχειρήσεις και κοινοπραξίες, προβλέψεις ενδεχόμενων υποχρεώσεων κ.λπ.
2. Ισχύουν τα ακόλουθα ΔΠΕ: 700 (Διαμόρφωση γνώμης και έκθεση επί οικονομικών καταστάσεων), 701 (Γνωστοποίηση σημαντικότερων θεμάτων ελέγχου στην έκθεση ανεξάρτητου ελεγκτή), 705 (Διαφοροποιήσεις της γνώμης στην έκθεση του ανεξάρτητου ελεγκτή), 706 (Παράγραφοι έμφασης θέματος και παράγραφοι άλλων θεμάτων στην έκθεση του ανεξάρτητου ελεγκτή).