Αν μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε με μια φράση τον 21ο αιώνα, αναμφίβολα θα λέγαμε ότι πρόκειται για την εποχή των μεγαλύτερων τεχνολογικών ανατροπών στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ο βαθμός εξάρτησης του ανθρώπου από την τεχνολογία παίζει καθοριστικό ρόλο, όχι μόνο στον τρόπο που οργανώνει την εργασία του αλλά και την ίδια του τη ζωή, κάνοντας πολλούς να αναρωτιούνται ποιος έχει τελικά τον έλεγχο. Ο άνθρωπος ή η μηχανή;
Πριν από μερικές δεκαετίες, αν κάποιος τολμούσε να μιλήσει για έναν κόσμο όπου τα ρομπότ θα είναι σε θέση να αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους και θα λαμβάνουν πρωτοβουλίες προκειμένου να λύνουν σημαντικά προβλήματα της ανθρωπότητας, θα τον χαρακτήριζαν, αν όχι τρελό, τουλάχιστον συνωμοσιολόγο.
Στις μέρες μας, έννοιες όπως αυτές της τεχνητής νοημοσύνης και του Internet of Things έχουν κατακλύσει την καθημερινότητά μας και έχουν γίνει μέρος της. Ανάμεσά μας κυκλοφορούν άνθρωποι καλωδιωμένοι με συσκευές που τους επιτρέπουν να αισθάνονται τις αλλαγές του καιρού ή το τι συμβαίνει στο φεγγάρι, ενώ τα ρομπότ έχουν αρχίσει να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στο επιχειρείν. Μην ξεχνάμε την πρωτότυπη απόφαση που έλαβε η Σαουδική Αραβία, όταν χορήγησε υπηκοότητα σε ένα… ανθρωποειδές ρομπότ, τη Σοφία!
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα που οι συσκευές δεν δέχονται απλά εντολές αλλά αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους. Σε πολλές περιπτώσεις είναι σε θέση να αντικαταστήσουν τον δημιουργό τους, αναλαμβάνοντας να κάνουν δουλειές πιο γρήγορα και αποτελεσματικά, και κυρίως με πολύ χαμηλότερο κόστος για τις εταιρείες.
Στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η τεχνολογία έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο, αφού είναι εκείνη που θα καθορίσει το μέλλον των κοινωνιών παγκοσμίως, αναδεικνύοντας νικητές και χαμένους σε οικονομικό επίπεδο. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός απαιτεί από τα κράτη και τις επιχειρήσεις του αύριο την υιοθέτηση των νέων τεχνολογικών εργαλείων. Η άμεση μετάβαση στην ψηφιακή εποχή, που χαρακτηρίζεται από γρήγορη πρόσβαση στα δεδομένα και διασυνδεσιμότητα, είναι το ζητούμενο.
Την ίδια ώρα, έρευνες που σχετίζονται με το μέλλον της εργασίας αναφέρουν ότι μέχρι το 2040 όλες οι εργασίες θα έχουν αυτοματοποιηθεί πλήρως και οι σκέψεις όλων είναι στα νέα επαγγέλματα που θα προκύψουν.
Όπως είναι φυσικό, κάθε αλλαγή που συντελείται δημιουργεί ερωτηματικά και φόβους για το αν η μετάβαση θα είναι ομαλή και αν το νέο καθεστώς θα είναι καλύτερο από το προηγούμενο. Σίγουρα η έλευση των ρομπότ στην αγορά εργασίας θα οδηγήσει σε αφανισμό κάποιων επαγγελμάτων που δεν θα έχουν πια λόγο ύπαρξης, ωστόσο, νέες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν για την κάλυψη καινούριων αναγκών.
ΤΟ ΠΡΩΤΟ CYBORG ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ!
Ο Neil Harbisson, ο άνθρωπος που χάρη στην τεχνολογία μπορεί να ακούει τα… χρώματα, βρέθηκε στη χώρα μας στο πλαίσιο του διαγωνισμού Disrupt Greece, με θέμα το μέλλον της ανθρώπινης εργασίας.
Γεννημένος με ένα σπάνιο είδος αχρωματοψίας, που τον αναγκάζει να βλέπει τον κόσμο μόνο με αποχρώσεις του γκρι, ο βρετανός καλλιτέχνης της σύγχρονης τέχνης και ακτιβιστής υπέρ των cyborg, που ζει μόνιμα στη Βαρκελώνη, αποφάσισε να ακούσει όλα όσα δεν μπορεί να δει. Όλα ξεκίνησαν όταν σπούδαζε πιάνο στο Dartington College of Arts στη νοτιοδυτική Αγγλία και, σε ένα project για την επίδραση της τεχνολογίας στη μουσική, ένας συμφοιτητής του ανέπτυξε λογισμικό το οποίο μετέτρεπε στον υπολογιστή τα χρώματα σε ηχητικές συχνότητες.
Έτσι, το 2004 προχώρησε στην εμφύτευση στο κρανίο του μιας κεραίας, η οποία αποτελεί πλήρως ενσωματωμένο μέλος του σώματός του και αντιλαμβάνεται τα χρώματα, που στη συνέχεια τα επεξεργάζεται μέσω ενός τσιπ και τα εκπέμπει ως δονήσεις στο κεφάλι του Neil. Αυτές οι δονήσεις γίνονται ήχοι, που του επιτρέπουν να ταυτοποιεί τα χρώματα τα οποία δεν μπορούν να δουν τα μάτια του. Η κεραία τού επιτρέπει επίσης να αντιλαμβάνεται ορατά και αόρατα χρώματα μέσω ακουστικών κραδασμών στο κρανίο του, συμπεριλαμβανομένων των υπέρυθρων και υπεριωδών, καθώς και να λαμβάνει χρώματα από το διάστημα, από εικόνες, βίντεο, μουσική ή τηλεφωνικές κλήσεις απευθείας στο κεφάλι του μέσω σύνδεσης στο Διαδίκτυο.
«Η τεχνολογία με βοηθάει να ανακαλύψω την πραγματικότητα που υπάρχει και ως άνθρωπος δεν μπορώ να αντιληφθώ» ανέφερε ο Neil από τη σκηνή του Disrupt Greece, παρακινώντας και άλλους ανθρώπους να γίνουν ανοιχτοί σε τέτοιου είδους παρεμβάσεις, ώστε να αποκτήσουν αισθήσεις και δεξιότητες που μέχρι πρότινος δίνονταν μονάχα σε μηχανές. Φέρνοντας στο προσκήνιο το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και της εξάντλησης των φυσικών πόρων, η λύση, σύμφωνα με τον Neil, θα ήταν η μετεξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Αν, όπως είπε, οι άνθρωποι ανέπτυσσαν με τη βοήθεια της τεχνολογίας τη νυκτερινή όραση, δεν θα χρειαζόταν να σπαταλάμε ηλεκτρική ενέργεια τη νύχτα και να επιβαρύνουμε το περιβάλλον.
Ο ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Από την πλευρά του, ο γνωστός ακαδημαϊκός, πολιτικός μηχανικός και συγγραφέας Θεοδόσης Τάσσιος επεσήμανε ότι αυτό που θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας δεν είναι ότι η τεχνολογία αντικαθιστά εργαζόμενους αλλά το ότι κάνει αποτελεσματικά και με ακρίβεια πράγματα που δεν μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι. Προσπαθώντας να απομυθοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη, εξήγησε ότι αποτελεί την απλουστευμένη μαθηματική παράσταση αντικειμένων γνώσης, ενώ τόνισε πως η δημιουργικότητα και το συναίσθημα είναι στοιχεία που δεν θα μπορέσουν ποτέ να αναπτύξουν τα ρομπότ!
Για την Μαρία Ευθυμίου, ιστορικό στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα συνοδευτεί από βιαιότατες κοινωνικές αλλαγές, παγκοσμίως, δημιουργώντας συνθήκες που δεν έχουμε δει ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας. Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή, η κ. Ευθυμίου υπενθύμισε ότι η βιομηχανική επανάσταση που πραγματοποιήθηκε τον 18ο αιώνα στη Μεγάλη Βρετανία ήταν ουσιαστικά αυτή που καθόρισε την τύχη της δυτικής Ευρώπης, αλλά και τη μέχρι σήμερα πορεία της. Έδωσε μια άλλη διάσταση στο επιχειρείν και μέσω της μαζικής παραγωγής οδήγησε σε οικονομίες κλίμακος και ραγδαίες αλλαγές στην αγορά εργασίας.
Εκτός από τα εργοστάσια, έμφαση δόθηκε στην «κατάκτηση» της θάλασσας, αφού κατέστη σαφές ότι εφόσον το 80% του πλανήτη περιβάλλεται από θάλασσα, όποιος καταφέρει να τη «δαμάσει» εμπορικά θα ισχυροποιήσει τη θέση του στην παγκόσμια οικονομική σκακιέρα. «Αν 300 χρόνια πριν έπρεπε να κατακτηθεί η θάλασσα, σήμερα καλούμαστε να κατακτήσουμε τα ρομπότ.
Ο καθυστερημένος και τρίτος κόσμος θα μείνει χωρίς αντικείμενο εργασίας και εκτιμώ ότι θα βρεθούμε αντιμέτωποι με ένα τεράστιο χάσμα, που θα έχει ως αποτέλεσμα δραματικές αλλαγές σε πολιτικό-οικονομικό επίπεδο» τόνισε η κ. Ευθυμίου, αποδίδοντας το χάσμα στα προβλήματα αφομοίωσης που φέρνει η επέλαση της τεχνολογίας.
Τις εντυπώσεις έκλεψε η Kriti Sharma, ειδική στην τεχνητή νοημοσύνη, η οποία σε ηλικία μόλις 12 ετών έφτιαξε τον δικό της ηλεκτρονικό υπολογιστή, ακολουθώντας τις οδηγίες από ένα βιβλίο. Η τεχνολογική ακτιβίστρια από την Ινδία, που μέσω της τεχνολογίας θέλει να εκπαιδεύσει τις μηχανές ώστε να είναι «ευγενικές» μαζί μας όταν θα κατακτήσουν τον κόσμο, βοηθά παιδιά ηλικίας 13-16 ετών να γίνουν artificial intelligence experts. Όπως λέει, τα ρομπότ δεν δημιουργούνται για να καταστρέψουν τον κόσμο αλλά για να δώσουν λύσεις σε μια σειρά από προβλήματα, από το χώρο της ιατρικής μέχρι την εκπαίδευση. Πρόσθεσε μάλιστα πως τα επόμενα χρόνια θα περνάμε περισσότερο χρόνο μιλώντας σε μηχανές παρά σε ανθρώπους και προέτρεψε τους νέους να ασχοληθούν με ένα χώρο που στο μέλλον θα έχει επαγγελματικές προοπτικές.
ΣΤΑ $30 ΤΡΙΣ. Η ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ IOT ΤΟ 2028
«Πάμε σε μια οικονομία υπηρεσιών. Η λογική είναι ότι τα πάντα θα συνδέονται με τα πάντα. Μιλάμε ουσιαστικά για εκδημοκρατισμό της τεχνολογίας, όπου όλοι θα έχουν πρόσβαση σε αυτή, με ένα κόστος χαμηλό» ανέφερε ο Βασίλης Νάσης, ιδρυτής της Netronix, υπενθυμίζοντας πως ήδη 15 δισεκατομμύρια συσκευές είναι αυτή τη στιγμή συνδεδεμένες στο cloud. Η εκτίμησή του είναι πως η αγορά του Internet of Things, μέχρι το 2028, θα ανέλθει σε αξία στα 30 τρισ. δολάρια, επηρεάζοντας την οικονομική πορεία των κρατών παγκοσμίως.
Σύμφωνα με τον κ. Νάση, το γεγονός ότι έχουμε μάθει να ζούμε με δεδομένα, έχοντας πρόσβαση σε αυτά ανά πάσα στιγμή, υπογραμμίζει και τον καθοριστικό ρόλο που θα παίξει τα επόμενα χρόνια στη ζωή μας το Internet of Things. Σταδιακά θα δημιουργηθεί ένας μεγάλος αριθμός θέσεων εργασίας, για άτομα ηλικίας 20 έως 40 χρόνων, που δεν θα αφορά μόνο τους προγραμματιστές ή τους μηχανολόγους, αλλά για την πρόσληψή τους θα προϋποθέτει τη γνώση προγραμματισμού.
Ενδεικτική για το μέλλον της αγοράς εργασίας είναι και η έρευνα που εκπόνησε η McKinsey, σύμφωνα με την οποία έως το 2030 κινδυνεύουν με εργασιακό «αφανισμό» έως και 800 εκατομμύρια εργαζόμενοι ανά τον πλανήτη –μέγεθος που αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 1/5 του υφιστάμενου παγκόσμιου εργατικού δυναμικού.
Ο πολυεθνικός κολοσσός υποστηρίζει ότι στο «στόχαστρο» των ρομπότ θα βρεθούν 250 εκατ. θέσεις στην Κίνα, περισσότερες από 100 εκατομμύρια στην Ινδία και 80 εκατ. στις ΗΠΑ. Οι προβλέψεις κάνουν λόγω για 400 εκατομμύρια εργαζόμενους που θα κληθούν να αναζητήσουν νέα εργασία μέσα στα επόμενα 13 χρόνια. Στη μελέτη της η ΜcKinsey, η οποία συνέλεξε στοιχεία για 46 χώρες και περισσότερα από 800 επαγγέλματα, επισημαίνει ότι εκείνοι που θα πληγούν πιο άμεσα από την αυτοματοποίηση είναι οι χειριστές μηχανημάτων, υπάλληλοι γραμματειακής υποστήριξης, αλλά και οι εργαζόμενοι σε ταχυφαγεία ή σούπερ μάρκετ.
Αυτό που μένει να δούμε είναι εάν οι «Κασσάνδρες» επιβεβαιωθούν στην πράξη!
ΜΑΡΙΑ ΑΚΡΙΒΟΥ
Δημοσιογράφος