• Σήμερα είναι: Δευτέρα, 10 Φεβρουαρίου, 2025

ΤΟ «ΝΕΚΡΟ ΣΗΜΕΙΟ» ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ, Αντρέας Μπαρλικας

Αντρέας Μπαρλικας, Oρκωτός ελεγκτής λογιστής, Deloitte

Λέγοντας νεκρό σημείο (break even point), με άλλα λόγια «ίσα βάρκα, ίσα νερά», εννοούμε το ύψος εκείνο των πωλήσεων στο οποίο η οικονομική μονάδα καλύπτει ακριβώς τα σταθερά και μεταβλητά της κόστη, χωρίς να παρουσιάζει κέρδος ή ζημία.

Ο προσδιορισμός του «νεκρού σημείου» βασίζεται στη συμπεριφορά του κόστους, αφού ένα μέρος του κόστους είναι μεταβλητό και είναι σε αναλογική σχέση προς τις πωλήσεις, ενώ ένα άλλο είναι σταθερό, τουλάχιστον για ένα μεγάλο ύψος πωλήσεων.

Τα κόστη (δαπάνες) που δεν μεταβάλλονται και είναι ανεξάρτητα από την πραγματοποίηση ή όχι πωλήσεων είναι το σταθερό κομμάτι του κόστους. Τα διοικητικά έξοδα, τα έξοδα ενοικίων, οι αποσβέσεις κ.λπ. είναι τέτοιου είδους κόστη.

Επιπλέον, ενδέχεται κάποια κόστη να διατηρούνται σταθερά, μέχρι ένα συγκεκριμένο ύψος πωλήσεων, πέρα όμως από αυτό να απαιτούνται επιπλέον κόστη.

Από την άλλη, τα μεταβλητά κόστη έχουν μία ανάλογη σχέση προς το ύψος των πωλήσεων της οικονομικής μονάδας.

Πέρα όμως από τα σταθερά και μεταβλητά κόστη, υπάρχουν και τα ημιμεταβλητά κόστη, που περιλαμβάνουν ένα σταθερό και ένα μεταβλητό κομμάτι.

Το «νεκρό σημείο» είναι ο οδηγός για τη διοίκηση της οικονομικής μονάδας προκειμένου να ληφθούν ορθολογικές αποφάσεις. Ο υπολογισμός του «νεκρού σημείου» δείχνει ποιο είναι το ελάχιστο ύψος πωλήσεων το οποίο θα πρέπει να πετύχει η οικονομική μονάδα προκειμένου να καλύπτει τα κόστη της, σταθερά και μεταβλητά. Θα μπορούσε κάποιος να πει μέχρι ποιο σημείο η οικονομική μονάδα μπορεί να περιορίσει τις πωλήσεις της χωρίς να παρουσιάσει κέρδος ή ζημία.

Βέβαια, η κάθε οικονομική μονάδα έχει το δικό της «νεκρό σημείο», το οποίο βρίσκεται εξισώνοντας τις πωλήσεις της με το συνολικό κόστος της, το οποίο σημαίνει ότι το οικονομικό της αποτέλεσμα στο σημείο αυτό ισούται με το μηδέν. Για πωλήσεις μεγαλύτερες του «νεκρού σημείου» υπάρχει κέρδος για την οικονομική μονάδα, ενώ για πωλήσεις μικρότερες του «νεκρού σημείου» υπάρχει ζημία.

Εκφράζεται με διαφόρους τρόπους:

• Ως αξία πωλήσεων: Σε τι ύψος πωλήσεων η οικονομική μονάδα δεν πραγματοποιεί ούτε κέρδος ούτε ζημία.

• Ως ποσοστό επί των πωλήσεων: Σε ποιο ποσοστό επί των προβλεπομένων πωλήσεων η οικονομική μονάδα δεν πραγματοποιεί ούτε κέρδος ούτε ζημία.

• Ως ποσότητα πωλήσεων: Πόσα τεμάχια (ή άλλη μονάδα μέτρησης) πρέπει να πωλήσει η οικονομική μονάδα για να μην πραγματοποιήσει ούτε κέρδος ούτε ζημία.

• Ως χρόνος: Σε έναν ετήσιο χρονικό ορίζοντα, πόσους μήνες θα χρειασθεί η οικονομική μονάδα για να πραγματοποιήσει εκείνες τις πωλήσεις που θα την φέρουν σε σημείο να μην πραγματοποιήσει ούτε κέρδος ούτε ζημία.

1. Μέθοδοι υπολογισμού του νεκρού σημείου (Break even techniques).

Τρεις είναι οι βασικότερες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του «νεκρού σημείου» μιας οικονομικής μονάδας.

• Η μέθοδος του μικτού περιθωρίου.

• Η μέθοδος της μαθηματικής ισότητας.

• Η μέθοδος της γραφικής παράστασης.

Παρακάτω γίνεται μια σύντομη περιγραφή αυτών:

Η μέθοδος του μικτού περιθωρίου

Η μέθοδος αυτή δείχνει τις σχέσεις μεταξύ πωλήσεων, κόστους και κερδών της οικονομικής μονάδας.

Για να υπολογίσουμε το «νεκρό σημείο» σε αξία πωλήσεων είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός του συντελεστή μικτού περιθωρίου με βάση τη σχέση

Συντελεστής μικτού περιθωρίου = (τιμή πωλήσεων ανά μονάδα προϊόντος – μεταβλητά κόστη ανά μονάδα προϊόντος) / τιμή πωλήσεων ανά μονάδα προϊόντος.

«Νεκρό σημείο» σε αξία πωλήσεων = σταθερά κόστη / συντελεστής μικτού περιθωρίου.

Η μέθοδος της μαθηματικής ισότητας

Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μέθοδο έχουμε:

Πωλήσεις = Σταθερά κόστη + Μεταβλητά κόστη + Κέρδος (Π= ΣΚ + ΜΚ + ΚΔ).

Επειδή στο «νεκρό σημείο» το κέρδος της οικονομικής μονάδας είναι μηδέν, η παραπάνω σχέση γίνεται: Π = ΣΚ + ΜΚ

Ο υπολογισμός του «νεκρού σημείου» σε μονάδες πωλήσεων γίνεται ως εξής:

Τα έσοδα από πωλήσεις είναι το γινόμενο της ποσότητας των πωλήσεων επί της τιμής πώλησης, οι σταθερές δαπάνες είναι σταθερές και οι μεταβλητές δαπάνες μεταβάλλονται αναλόγως των πωλήσεων κι επομένως η παραπάνω σχέση γίνεται:

Τιμή πώλησης ανά μονάδα * ποσότητα = Σταθερά κόστη + μεταβλητό κόστος ανά μονάδα * ποσότητα

τπ * τεμ. = ΣΚ + μκ * τεμ

τεμ = ΣΚ / (τπ-μκ)

Η μέθοδος της γραφικής παράστασης

Η μέθοδος αυτή απαιτεί το σχεδιασμό του διαγράμματος. Δίνεται έμφαση στο «νεκρό σημείο», αλλά και τα υπόλοιπα σημεία του διαγράμματος είναι σημαντικά, διότι σε αυτό φαίνεται το τμήμα που η οικονομική μονάδα πραγματοποιεί κέρδη ή το τμήμα που η οικονομική μονάδα πραγματοποιεί ζημίες.

Η συγκεκριμένη μέθοδος επιτρέπει την παρουσίαση όχι μόνο του «νεκρού σημείου» αλλά και των επιδράσεων που ασκούν οι οποιεσδήποτε μεταβολές του κόστους ή του όγκου ή της αξίας των πωλήσεων της οικονομικής μονάδας επί του αποτελέσματος που πετυχαίνει.

Αν και είναι σχετικά εύκολος ο σχεδιασμός του συγκεκριμένου διαγράμματος, ωστόσο η ακρίβεια των απεικονιζόμενων μεγεθών εξαρτάται από την ακρίβεια με την οποία τοποθετούνται τα δεδομένα πάνω σε αυτό.

Ο πλέον συνηθισμένος τρόπος παρουσίασης του «νεκρού σημείου» έχει στον κάθετο άξονα τα διάφορα κόστη, ενώ στον οριζόντιο άξονα είναι ο αριθμός των πωλούμενων μονάδων ή η αξία των πωλήσεων της οικονομικής μονάδας (διάγραμμα).

Πιο συγκεκριμένα, η ευθεία των συνολικών εσόδων εμφανίζει τα συνολικά έσοδα, τα οποία πραγματοποιεί η οικονομική μονάδα για κάθε ύψος πωλήσεων. Η ευθεία με τα μεταβλητά κόστη εμφανίζει τις συνολικές μεταβλητές δαπάνες, οι οποίες είναι εξαρτημένες από τον όγκο της παραγωγής ή των πωλήσεων, με την παραδοχή ότι μεταβάλλονται αναλογικά προς την παραγωγή ή τις πωλήσεις της οικονομικής μονάδας. Ενδέχεται οι μεταβλητές δαπάνες να μεταβάλλονται με ρυθμό χαμηλότερο, εξαιτίας οικονομιών κλίμακας, οι οποίες διαφέρουν για την κάθε οικονομική μονάδα. Η ευθεία με τα σταθερά κόστη δείχνει το ύψος των σταθερών δαπανών της οικονομικής μονάδας.

Τα σταθερά κόστη, τα οποία παραμένουν αμετάβλητα, προστίθενται στη συνέχεια στα μεταβλητά και δημιουργείται η ευθεία του συνολικού κόστους της οικονομικής μονάδας. Στο σημείο που οι ευθείες με τα συνολικά έσοδα και τα συνολικά κόστη τέμνονται βρίσκεται το «νεκρό σημείο» της οικονομικής μονάδας. Σε αυτό το σημείο δεν υπάρχει κέρδος ή ζημιά. Μόνο στην περίπτωση που η οικονομική μονάδα αυξήσει τις πωλήσεις της πέρα από το σημείο του «νεκρού σημείου» μπορεί να έχει κάποιο κέρδος. Όταν η οικονομική μονάδα έχει ένα χαμηλό «νεκρό σημείο» και σε διαρκή βάση λειτουργεί σε ένα υψηλό επίπεδο δραστηριότητας, τότε είναι επικερδής και επιτυχημένη. Στην αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή έχει ένα υψηλό «νεκρό σημείο», τότε είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε μία ενδεχόμενη πτώση των κερδών της, αφού μπορεί να μηδενίσει τα κέρδη της.

2.Το περιθώριο ασφαλείας

Η διαφορά ανάμεσα στις πραγματικές πωλήσεις μιας οικονομικής μονάδας και στις πωλήσεις στο νεκρό σημείο της ονομάζεται περιθώριο ασφαλείας (Safety Margin).

Είναι ένας δείκτης από τον οποίο φαίνεται κατά πόσο θα μπορούσε να μειώσει τις πωλήσεις της η οικονομική μονάδα χωρίς να παρουσιάζει ζημιές.

Όσο μεγαλύτερος είναι αυτός ο αριθμοδείκτης τόσο πιο ασφαλής είναι η οικονομική μονάδα.

Η σχέση αυτή προσδιορίζεται ως εξής:Αριθμοδείκτης περιθωρίου ασφαλείας = (100 Χ Περιθώριο ασφαλείας) / Αξία πραγματικών πωλήσεων.