Ιστορία της λογιστικής στην Ελλάδα

Κωνσταντίνος Ι. Νιφορόπουλος
Ορκωτός Ελεγκτής – Λογιστής, ΩΡΙΩΝ Α.Ε.

Ιστορία της λογιστικής στην Ελλάδα
ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛ ΛΑΔΑ

Από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους
έως το 2005

1827-1831. Η εποχή του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.

Ο Καποδίστριας είχε ορίσει ως υποχρεωτικό το μάθημα της διπλογραφίας στο Ορφανοτροφείο Αιγίνης. Το δε βιβλιοεγχειρίδιο διδασκαλίας περί της διπλογραφικής τεχνικής εκτυπώθηκε στο Εθνικό Τυπογραφείο («Εγχειρίδιον διπλογραφίας ή σύντομος διδασκαλία του πώς να κρατούνται τα κατάστιχα της διπλογραφίας: Ερανισθείσα από το γαλλικόν, προς χρήσιν των εις το εμπόριον ασχολουμένων νέων Ελλήνων / υπό Στεφάνου Αποστ. Παππά – Εν Αιγίνη: Εκ της Εθνικής Τυπογραφίας, 1831»).

1835. Ο «Εμπορικός Νόμος», το πρώτο νομοθέτημα που ελληνικού κράτους για το εμπόριο.

Στην Ελλάδα ο θεσμός της Ανώνυμης Εταιρείας εισάχθηκε με τον Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα του 1807. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, ο Γαλλικός Εμπορικός Κώδικας υιοθετήθηκε στη γαλλική γλώσσα από όλες τις Εθνοσυνελεύσεις ως το ισχύον εμπορικό δίκαιο της Ελλάδος. Επί βασιλείας Όθωνος, εκπονήθηκε επίσημη μετάφραση, που δημοσιεύθηκε με το διάταγμα της 19.4./1.5.1835. Στον νόμο αυτό, εκτός των άλλων, γίνεται αναφορά στην τήρηση των βιβλίων και στις μορφές των εμπορικών εταιρειών.

1855. Η Λογιστική διδάσκεται στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Το 1855 το μάθημα της διπλογραφίας εισήχθηκε για υποχρεωτική διδασκαλία στη Βασιλική Πολυτεχνική Σχολή (σ.σ: το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο). Ο τότε καθηγητής είχε εκδώσει και το έργο «Διπλογραφία, υπό Ιω. Χρυσάνθου, διευθύνοντος το ειδικόν Λογιστήριον του Υπουργείου των Εσωτερικών και Διδάσκοντος την διπλογραφίαν εν τω Βασιλικώ Πολυτεχνείω». Το ίδιο έτος ιδρύθηκε στην Αθήνα η πρώτη ιδιωτική σχολή διπλογραφίας, το φροντιστήριο Καλαϊτζάκη, ο οποίος κυκλοφόρησε και εγχειρίδιο διπλογραφίας «Ευμέθοδος Καταστιχογραφία: Απλογραφική τε και διπλογραφική και γενική λογιστική προς χρήσιν παντός εμπορευομένου και συναλλαττομένου / Υπό Κωνσταντίνου Καλαϊτζάκη…» 1.

1894. Εμπορική και Βιομηχανική Ακαδημία.

«Πρωτοπόρος εις την μόρφωσιν στελεχών των κλάδων τούτων υπήρξεν ο Όθων Ρουσόπουλος (1856-1922), όστις το 1894 ίδρυσεν εν Αθήναις την Εμπορική και Βιομηχανικήν Ακαδημίαν… Κατά την περίοδον ταύτην ιδρύθη επίσης εν Αθήναις και η ιδιωτική εμπορική σχολή Γεράκη» 1.

Το 1905 αναγνωρίζεται ως «ίδρυμα ανωτέρας τεχνικής εκπαιδεύσεως», τίθεται υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας και καθίσταται ουσιαστικά ισότιμη σχολή με Πολυτεχνείο… Εκδίδει το «Δελτίον Βιομηχανικής και Εμπορικής Ακαδημίας» (1895-1896). Στο Εμπορικό Τμήμα εφαρμόσθηκαν νέοι τρόποι διδασκαλίας των εμπορικών μαθημάτων, νέοι για την εποχή εκείνη, φυσικά. Περιπατητικές συνομιλίες, γραφεία πρακτικών εφαρμογών και η περιπτωσιακή μέθοδος… Η Ακαδημία λειτούργησε στον Πειραιά για δύο μόνο χρόνια. Το 1896 μετέφερε την έδρα της στην Αθήνα, όπου και λειτούργησε μέχρι το 1923, ένα χρόνο δηλαδή μετά τον θάνατο του ιδρυτή της.

1903. «Περί συστάσεως εμπορικών σχολών».

«Το κράτος ηναγκάσθη εκ των πραγμάτων να ακολουθήση την ιδιωτικήν πρωτοβουλίαν και το 1903 εξεδόθη ο πρώτος νόμος “Περί συστάσεως εμπορικών σχολών”, βάσει του οποίου εξεδόθη το Διάταγμα της 11/9/1903 και ιδρύθη εν Αθήναις η πρώτη Δημόσια Εμπορική Σχολή, την διεύθυνσιν της οποίας ανέλαβεν ο καθηγητής Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αθηνών Κυπάρισσος Στεφάνου.
Διά του αυτού διατάγματος ιδρύθη και η εν Πάτραις Δημοσία Εμπορική Σχολή. Μετά δύο έτη ιδρύθησαν διά του διατάγματος 18/8/1905 η εν Σύρω Δημοσία Εμπορική Σχολή και η εν Τσαγγαράδα… Δι’ ετέρου Διατάγματος της 9/7/1908 ιδρύθη, πρωτοβουλία του Εμπορικού Συλλόγου Κερκύρας, η Δημοσία Εμπορική Σχολή Κερκύρας… Παραλλήλως προς τας άνω σχολάς ελειτούργουν εις το εξωτερικόν και αι πρότερον τούτων ιδρυθείσαι υπό ομογενών του εξωτερικού Εμπορικαί Σχολαί “Πορφυριάς” εν Ν. Καρλοβάσω της Σάμου, η εν Θεσσαλονίκη Ελληνογαλλική Εμπορική Σχολή Α. Κωνσταντινίδη και το εν τη ιδία πόλη Πρακτικόν Λύκειον Στ. Νιούκα, αι οποίαι ανεγνωρίσθησαν ως ισότιμοι προς τας δημοσίας»2.

1904. Ιδρύθηκε η Εμπορική και Λογιστική Σχολή Παναγιωτοπούλου.
Ο Κωνσταντίνος Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε το 1872 (ή το 1876) και πέθανε το 1936. Μαθήτευσε στην «Πορφυριάδα Εμπορική Σχολή Καρλοβασίου» και φοίτησε στην «Εμπορικήν και Βιομηχανικήν Ακαδημίαν Ρουσσοπούλου και Γεράκη». Ίδρυσε το 1904 δική του ιδιωτική Σχολή στον Πειραιά, με την επωνυμία Εμπορική και Λογιστική Σχολή Παναγιωτοπούλου. Το 1906 εξέδωσε την πρώτη βαθμίδα της «Εγκυκλοπαιδικής Εμπορικής Μορφώσεως». Κατά την ίδρυση της Ανωτάτης Σχολής Εμπορικών και Οικονομικών Επιστημών (1920), διορίζεται καθηγητής της Λογιστικής. Εκδίδει επίσης και το περιοδικό «Εμπόριον» (1908-1911) και πλήθος συγγραμμάτων Λογιστικής.

1918. Οι πρώτες διατάξεις περί της καταρτίσεως και του περιεχομένου του ισολογισμού.

Το έτος 1918, με το Ν. 1348 «περί εποπτείας ανωνύμων εταιρειών», θεσπίστηκαν, για πρώτη φορά, διατάξεις περί της καταρτίσεως και του περιεχομένου του ισολογισμού των ανωνύμων εταιρειών, οι οποίες το έτος 1920 περιλήφθηκαν σχεδόν αυτούσιες στον γνωστό νόμο 2190/1920.

1919. Νόμος 1640 «περί φορολογίας των καθαρών προσόδων».

Ο νόμος 1640/1919 καθιέρωσε για πρώτη φορά την άμεση φορολογία στα εισοδήματα και αποτέλεσε τη βασική φορολογική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα μέχρι το 1955. Η επιβολή φορολογίας στην Ελλάδα εμφανίστηκε το 1830, ως φόρος επιτηδεύματος, ενώ το έτος 1877 επιβλήθηκε και φόρος εισοδήματος στο μέρισμα που διένειμαν οι ανώνυμες εταιρείες στους μετόχους τους. Μέχρι το 1919 είχαν επιβληθεί διάφοροι φόροι, ο υπολογισμός των οποίων γινόταν κυρίως είτε στην ακαθάριστη πρόσοδο (π.χ. δεκάτη στα αγροτικά εισοδήματα) είτε ως ειδική φορολογία στα προϊόντα που πωλούνταν μέσω των εθνικών μονοπωλίων (π.χ. πετρελαίου, παιγνιοχάρτων, σπίρτων κ.λπ.)

1920. Ίδρυση της Ανωτάτης Σχολής Εμπορικών Σπουδών.

Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι, κατά σειρά αρχαιότητας, το τρίτο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας και το πρώτο στον χώρο των οικονομικών επιστημών. Το 1926 μετανομάζεται σε Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών, η γνωστή στην Ελλάδα ΑΣΟΕΕ. Το 1989 μετονομάζεται σε Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

1920-1939. Η δημιουργία της «τάξης» των λογιστών και το περιοδικό «Λογιστική Επιθεώρησις».

Μεταξύ των ετών 1920-1939 δημιουργήθηκε η τάξη των λογιστών, η οποία μάλιστα, κατά διάφορες εποχές, ίδρυσε διάφορα σωματεία. Την περίοδο αυτή ο αριθμός των μεγάλων επιχειρήσεων άρχισε ν’ αυξάνει με σταθερούς ρυθμούς, ενώ συγχρόνως αυξανόταν ο κίνδυνος από τις διακυμάνσεις του συναλλάγματος και ο κίνδυνος από τον ανταγωνισμό, οπότε η ανάγκη λογιστικής υπηρεσίας κατέστη επιτακτική. Σημαντική υπήρξε η συμβολή της Πανελλήνιας Επιστημονικής Λογιστικής Εταιρείας (ΠΕΛΕ), στο Διοικητικό Συμβούλιο της οποίας χρημάτισαν πρόεδροι οι Ιωάν. Δροσόπουλος, Δημ. Μάξιμος (διοικητές της Εθνικής Τράπεζας) και Εμμ. Τσουδερός (διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος), και του επίσημου οργάνου της, του περιοδικού «Λογιστική Επιθεώρησις», που κυκλοφόρησε το 1930 (το πρώτο αμιγές λογιστικό περιοδικό στην Ελλάδα). Συντακτική επιτροπή του περιοδικού αυτού ήταν, μεταξύ των άλλων, οι Κ. Παναγιωτόπουλος, Κ. Παπαζαχαρίου, Σ. Συρμόπουλος, Α. Νέζος, Μ. Τσιμάρας, Ι. Χρυσοχού, Σ. Βαρδάκος, κ.λπ., οι οποίοι μέσα από τις σελίδες του προσπάθησαν για την ανύψωση και διάδοση της Λογιστικής Επιστήμης2.

1924. Κυκλοφορεί η εφημερίδα «Ναυτεμπορική».

Η ημερήσια οικονομική εφημερίδα «Ναυτεμπορική» ιδρύθηκε το 1924 (είναι η αρχαιότερη οικονομική εφημερίδα), από τους αδελφούς Αθανασιάδη, σηματοδοτώντας την ουσιαστική εμφάνιση του ημερήσιου οικονομικού τύπου στην Ελλάδα. Η πρώτη έκδοσή της ήταν, με τον τίτλο «Ναυτικόν και Εμπορικόν Δελτίον Πειραιώς», στις 4 Απριλίου του 1924.

1938. Ίδρυση της Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών.

Το Πανεπιστήμιο Πειραιώς ιδρύθηκε ως «Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών» το 1938, από τον Σύνδεσμο Βιομηχάνων και Βιοτεχνών, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Ανωνύμων Εταιρειών της Ελλάδος, με έδρα την Αθήνα. Το 1958 μετονομάσθηκε σε Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς και ορίστηκε ως έδρα της ο Πειραιάς.

Το 1989 η Σχολή μετονομάζεται σε Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

1948. Ο πρώτος Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων.

H ανάγκη για φορολογική μεταρρύθμιση στην άμεση φορολογία απασχολεί την πολιτεία και την επιστημονική κοινότητα αμέσως μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Προς την κατεύθυνση αυτή, το 1948, με εισήγηση του Γεωργίου Nέζη, θεσπίζεται η υποχρέωση τήρησης βιβλίων και έκδοσης στοιχείων από τους επιτηδευματίες. «Το Νομοθετικόν Διάταγμα 578 του 1948, “περί τηρήσεως Λογιστικών Βιβλίων υπό των επιτηδευματιών”, αποτελούν πράγματι βασικήν μεταρρύθμισιν της περί Βιβλίων ισχυούσης εν Ελλάδι νομοθεσίας… Προώρισται να συμβάλη μεγάλως εις την λογιστικήν οργάνωσιν και τάξιν εν Ελλάδι. Από της απόψεως αυτής δέον να χαιρετισθή ειλικρινώς ο Κ.Φ.Σ. από τον λογιστικόν κόσμον και από τους φίλους της Λογιστικής»3.

1954. Εκδίδεται το περιοδικό «Λογιστής».

O Nικ. Tότσης, μαζί με τους Nικ. Aλικάκο και Δημ. Γεωργιλή, εξέδωσαν το 1954 το περιοδικό «Λογιστής», το οποίο εκδίδεται μέχρι σήμερα. Μέσα από τις σελίδες του εκτυλίσσεται εναργέστατα η κοινωνικο-επιστημονική εξέλιξη της λογιστικής θεωρίας και πράξης στην Ελλάδα… Επίσης σημαντική προσφορά στη λογιστική και στη φορολογία είχαν και τα περιοδικά «Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας», το γνωστό περιοδικό, το οποίο εκδίδεται μέχρι σήμερα και το οποίο έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών, που ιδρύθηκε το 1946 από τους Δημήτριο Γ. Καλδή (1914-2010) και Θεόδωρο Π. Γόλια, και η «Φορολογική Επιθεώρηση» (έτος ίδρυσης 1954), το γνωστό περιοδικό το οποίο εκδίδεται μέχρι σήμερα από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων ΔOY, την τότε Πανελλήνια Ένωση Εφοριακών Υπαλλήλων.

1955. Η ίδρυση του Σώματος Ορκωτών Λογιστών.

Περί συστάσεως θεσμού ορκωτών λογιστών προέβλεπε ο Ν. 5078/1931 «Περί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζών», ο οποίος δεν τέθηκε σε εφαρμογή όσον αφορά το θεσμό των ορκωτών. Οι πρώτοι ορκωτοί λογιστές (Βρετανοί) ήλθαν στην Ελλάδα το 1948, στο πλαίσιο της Διεθνούς Οικονομικής Συνεργασίας και της σύμβασης που υπέγραψαν με το ελληνικό κράτος. Το Σώμα Ορκωτών Λογιστών (ΣΟΛ) ιδρύθηκε με τον Ν. 3329/1955 «περί συστάσεως Σώματος Ορκωτών Λογιστών».

1955 και 1958. Μεταβολές στη φορολογία εισοδήματος.

«Με το Ν.Δ. 3323/1955 θεσπίστηκε ο “ενιαίος” ή “προσωπικός” φόρος επί του συνολικού εισοδήματος των φυσικών προσώπων, σε αντικατάσταση του συστήματος φορολογίας των αναλυτικών κατηγοριών προσόδων, που είχε καθιερωθεί στη μεγάλη μεταρρύθμιση της άμεσης φορολογίας, το έτος 1919. Το νομοθέτημα αυτό, που περιλαμβάνει ουσιαστικές, διαδικαστικές και δικονομικές διατάξεις, αποτελεί ένα άρτιο νομοθέτημα, που προκαλεί το θαυμασμό για τη νομοτεχνική του αρτιότητα. Μεταγενέστερα, με το Ν.Δ. 3843/1958, θεσπίζεται η φορολογία του εισοδήματος των ανωνύμων εταιρειών, των συνεταιρισμών, των νομικών προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, καθώς και των αλλοδαπών νομικών προσώπων»4.

1956. Ο «Πρύτανης της Λογιστικής» Μάριος Τσιμάρας και το Α’ Πανελλαδικό Συνέδριο Λογιστικής.

«H δεκαετία του 1950 είναι ουσιαστικά η αφετηρία σοβαρής και πολυεπίπεδης ανάπτυξης της λογιστικής θεωρίας, της θεωρίας του κόστους και της λογιστικής τυποποίησης. H διδασκαλία της λογιστικής και του κόστους στις ανώτατες οικονομικές σχολές αναβαθμίζονται σημαντικά» (Κ. Βαρβάκης, «Τα συστήματα της αναλυτικής λογιστικής», Λογιστής, τεύχος 635, 5/2008).

Ο Μάριος Τσιμάρας του Νικολάου (1896-1983) έλαβε πτυχίο (1920) και διδακτορικό δίπλωμα (1932) Οικονομικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Λωζάννης. Η επαγγελματική σταδιοδρομία του ήταν: Υφηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1933-1940). Τακτικός καθηγητής των εδρών Ιδιωτικής Οικονομικής και Λογιστικής της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (1940-1967), της οποίας διετέλεσε και πρύτανης το ακαδημαϊκό έτος 1965-66. Ομότιμος καθηγητής Ανώτατης Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών, στην οποία δίδαξε την περίοδο 1948-1964. Πρόεδρος του Α’ Πανελλαδικού Συνεδρίου Λογιστικής (1956), το οποίο διοργανώθηκε με πρωτοβουλία και εκ μέρους του Συνδέσμου Διπλωματούχων της ΑΣΟΕΕ στην Αθήνα. Μερικά από τα θέματα του συνεδρίου ήταν: α) Ενιαίος τύπος ισολογισμού, β) Λογιστικόν Σχέδιον, γ) Λογιστική μηχανογραφία, δ) Σύστασις Ανωτάτου Συμβουλίου Λογιστικής, ε) Οργάνωσις και κατοχύρωσις του λογιστικού επαγγέλματος, στ) Λογιστικά βιβλία, Κώδιξ Φορολογικών Στοιχείων…

1956. Ιδρύεται η Πανελλήνια Ομοσπονδία Λογιστών.

«Η ίδρυση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Λογιστών (ΠΟΛ), το 1956, από πέντε συλλόγους λογιστών, ήρθε να καλύψει ένα μεγάλο κενό στον χώρο της συνδικαλιστικής οργάνωσης και ενωμένης δράσης των λογιστών της χώρας. Είχε προηγηθεί η ίδρυση της ΠΕΕΛ (σημερινής ΕΕΛΠ) το 1952. Με την 25/1960 πρώτη απόφασή του για τους λογιστές, καθιερώνει –χωριστά– αυξημένα μισθολόγια, τόσο των λογιστών όσο και των βοηθών λογιστών, σε σχέση με αυτά των άλλων ιδιωτικών υπαλλήλων…» (Σύμβουλος του Λογιστή, 1986, ειδική έκδοση για τα 30 χρόνια της ΠΟΛ).
1957. Λειτουργεί η Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών.

Η «Eν Θεσσαλονίκη Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών» ιδρύθηκε το 1948, αλλά δέχθηκε τους πρώτους φοιτητές της το ακαδημαϊκό έτος 1957-58. Το 1966 μετονομάσθηκε σε Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης. Το 1990 η ΑΒΣΘ μετεξελίχθηκε σε Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών.

1962. Καθιερώνονται τυποποιημένες μορφές ισολογισμού.

Με το Ν.Δ. 4237/1962 και την κωδικοποίηση σε ενιαίο κείμενο, που έγινε με το Β.Δ. 174/1963 (ΦΕΚ Α, 37/30.3.1963), απαιτήθηκε για πρώτη φορά, στην ουσία, ενιαίος τύπος ισολογισμού. Έτσι ορίσθηκαν: α) Ο τρόπος παρουσίασης του ισολογισμού, β) Ο τρόπος παρουσίασης των αποτελεσμάτων χρήσεως και διάθεσης των αποτελεσμάτων, γ) Κανόνες αποτίμησης και έκθεση Διοικητικού Συμβουλίου.
1970. Ιδρύονται Σχολές Λογιστικής Ανωτέρας Εκπαιδεύσεως.

Με το N.Δ. 652/70 ιδρύθηκαν Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής Εκπαιδεύσεως (ΚΑΤΕ). Με τον νόμο Ν. 576/77 ιδρύθηκαν τα Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως (ΚΑΤΕΕ), τα οποία συγκροτούν πλείονες Ανώτερες Τεχνικές και Επαγγελματικές Σχολές, μεταξύ αυτών και των λογιστών. Συνέχεια των ΚΑΤΕΕ αποτελούν τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΤΕΙ), τα οποία ανήκουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και ιδρύθηκαν με τον νόμο Ν. 1404/83.

1977. Κατοχύρωση για πρώτη φορά του λογιστικού επαγγέλματος.
Μέχρι το έτος 1976 δεν υπήρχε περιορισμός ως προς την άσκηση του επαγγέλματος και ο καθένας μπορούσε να το ασκήσει, είτε ήταν πτυχιούχος είτε όχι. Με το άρθρο 42 παρ. 4 του Π.Δ. 99/77 (Κώδικας Φορολογικών Στοιχείων) τίθενται για πρώτη φορά περιορισμοί στη δυνατότητα υπογραφής των ισολογισμών από τους λογιστές.

1980. Η ίδρυση του ΟΕΕ.

Πριν από τη μεταπολίτευση (1974), οι μόνοι οργανωμένοι φορείς για την προάσπιση των συμφερόντων όλων των αποφοίτων των Οικονομικών Σχολών ήταν οι Σύνδεσμοι Πτυχιούχων των σχολών αυτών. Στην δεκαετία του ’60, οι σύνδεσμοι διπλωματούχων (πτυχιούχων) και οι σύλλογοι φοιτητών των Οικονομικών Σχολών κάνουν μεγάλους αγώνες με αίτημα «την κατοχύρωση των πτυχίων», χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Το 1974 δημιουργήθηκε ο Σύνδεσμος Δημιουργίας Οικονομικού Επιμελητήριου Ελλάδος (ΣΔΟΕΕ), μέλη του οποίου γίνονται πτυχιούχοι από όλες τις Οικονομικές Σχολές, ο οποίος είχε μοναδικό σκοπό την δημιουργία Οικονομικού Επιμελητήριου και με τον οποίο συμπαρατάχθηκε αποφασιστικά η πλειοψηφία των Συνδέσμων των Οικονομικών Σχολών. Στις 22 Δεκεμβρίου 1980 υπογράφεται ο Ν. 1100/1980 «περί ιδρύσεως Οικονομικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος».

1980-1993. Ενιαίο Γενικό Λογιστικό Σχέδιο (ΕΓΛΣ).

Η μεγαλύτερη αλλαγή στο λογιστικό επάγγελμα εισήχθη στην Ελλάδα με την εφαρμογή του Ενιαίου Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (ΕΓΛΣ) (Π.Δ. 1123/1980).
Μέχρι το 1986 η εφαρμογή του ήταν προαιρετική, και από το 1987, μετά την υποχρεωτική εφαρμογή της 4ης Οδηγίας της ΕΟΚ, διαδόθηκε περισσότερο. Από την χρήση 1991 το ΕΓΛΣ έγινε υποχρεωτικό στο σύνολό του από όλες τις εταιρείες ελεγχόμενες από ορκωτούς ελεγκτές (άρθρο 7, Ν. 1882/1990) και από τη χρήση 1993 επεκτάθηκε η εφαρμογή του και στις μη υπαγόμενες σε έλεγχο (άρθρο 7, Π.Δ. 186/1992, ΚΒΣ). Συνέπεσε χρονικά με τις τεχνολογικές καινοτομίες, δημιουργώντας έτσι τις κατάλληλες συνθήκες για ριζικές ανατροπές. Όπως αναφέρει ένας από τους δημιουργούς του, «οι νέες διατάξεις αποτέλεσαν την αφετηρία μιας λογιστικής επαναστάσεως» (Θ. Γρηγοράκος, «Ανάλυση – Ερμηνεία του ΕΓΛΣ», Νοέμβριος 2005). Η υιοθέτηση του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (ΕΓΛΣ) με το Π.Δ. 1123/1980 και η ενσωμάτωση, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο εσωτερικό δίκαιο (Κ.Ν. 2190/1920) άλλαξε ριζικά το λογιστικό τοπίο στη χώρα. Οι νομοθετικές αλλαγές που έγιναν τότε, σε συνδυασμό με την εισαγωγή της πληροφορικής στον χώρο της λογιστικής, άλλαξαν τα δεδομένα, δημιουργώντας μια εντελώς καινούργια και ταυτόχρονα σημαντικά βελτιωμένη κατάσταση. Η καθιέρωση του θεσμού του ΕΓΛΣ δημιουργεί την ανάγκη της εισαγωγής του θεσμού του Εθνικού Συμβουλίου Λογιστικής (ΕΣΥΛ).

1987. Η εισαγωγή του ΦΠΑ

Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας επιβλήθηκε από το κοινοτικό δίκαιο στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα καθιερώθηκε (Νόμος 1642/1986) την 1η Ιανουαρίου 1987, αντικαθιστώντας τον Φόρο Κύκλου Εργασιών (ΦΚΕ). Η ανάγκη υποβολής περιοδικών δηλώσεων ΦΠΑ (κυρίως) αύξησε σημαντικά τις εργασίες των λογιστών.

1990. Οι εφαρμογές της πληροφορικής στη λογιστική.

«Με την εφαρμογή της τεχνικής της Διατύπου Λογιστικής (το λογιστικό γεγονός εγγραφόταν στο ημερολόγιο και αποτυπωνόταν στην καρτέλα του λογαριασμού), και τη στη συνέχεια επιτυχημένη χρήση των πρώτων μηχανών, περνάμε σε μια νέα εποχή για τα μηχανικά μέσα τήρησης των λογιστικών βιβλίων, τα οποία εξελίσσονται με γρήγορους ρυθμούς. Αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής είναι, παράλληλα με τις συμβατικές λογιστικές μηχανές, να εμφανίζονται και νέα εναλλακτικά μηχανικά, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά μέσα (μηχανές διάτρητων δελτίων, mini computers, προσωπικοί υπολογιστές κ.ά.), για τη τήρηση των λογιστικών βιβλίων» (Χαρ. Παναγιώτου, «Διάτυπος λογιστική», Λογιστής, τχ. 494, 3/1996).
Με την καθιέρωση του «λογιστικού σχεδίου» αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα αρκετά λογισμικά προγράμματα μηχανογράφησης των λογιστικών εργασιών, έτσι ο απαιτούμενος χρόνος για την τήρηση των βιβλίων μειώθηκε και η ακρίβειά τους αυξήθηκε σε σχέση με τον χειρόγραφο τρόπο τήρησης και επίσης έγινε ευκολότερη η εξαγωγή των λογιστικών δεδομένων και πληροφοριών, σε συνδυασμό με τη χρήση των λογιστικών φύλλων (spreadsheets), παρότι δεν άλλαξε καθόλου η ουσία της λογιστικής τεχνικής, που παραμένει το διπλογραφικό σύστημα.

1991-1998. Κατοχύρωση του λογιστικού επαγγέλματος.

Στην περίοδο 1991-1998 επιχειρείται μια πιο συστηματική οργάνωση και κατοχύρωση του λογιστικού επαγγέλματος, με σημαντικές νομοθετικές παρεμβάσεις. «Η νομοθετική κατοχύρωση του πολυπληθούς επαγγέλματος ήταν άλλωστε πρόσφατη [σ.σ.: η ίδρυση του Οικονομικού Επιμελητήριου της Ελλάδας] και η εν συνεχεία καθιέρωση [με τα Π.Δ. 475/1991 «Περί οικονομολογικού επαγγέλματος και της αδείας ασκήσεώς του» (ΦΕΚ Α, 176/1991) και Ν. 2515/1997 «Άσκηση επαγγέλματος Λογιστή Φοροτεχνικού» (ΦΕΚ Α, 154/1997) και Π.Δ. 340/1998 «Περί του επαγγέλματος του Λογιστή – Φοροτεχνικού και της αδείας ασκήσεώς του» (ΦΕΚ Α, 228/1998)] των αδειών ασκήσεως επαγγέλματος επικεντρώθηκε γύρω από το θέμα της υπογραφής των φορολογικών δηλώσεων» (Κ. Μαρκάζος, «Ο ρόλος του λογιστή στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον», περ. Επιχείρηση, Μάρτιος, 2006).

1993. Μεταβολές στην οργάνωση του ελεγκτικού επαγγέλματος – Ίδρυση του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών.
Με τα Π.Δ. 226/1992 και 121/1993 και με το άρθρο 75 του Ν. 1969/1991 μετεβλήθη η μορφή οργάνωσης και λειτουργίας του ελεγκτικού επαγγέλματος στην Ελλάδα και ιδρύθηκαν ή αναγνωρίστηκαν ελεγκτικές εταιρείες από ορκωτούς ελεγκτές λογιστές που προηγουμένως ανήκαν στο Σώμα Ορκωτών Λογιστών (ΣΟΛ) ή σε γραφεία ορκωτών που αντιπροσώπευαν ξένους ελεγκτικούς οίκους.

1994. Η συνδικαλιστική οργάνωση των λογιστών ελευθέρων επαγγελματιών.
Η Ένωση Φοροτεχνικών Ελεύθερων Επαγγελματιών Αττικής (ΕΦΕΕΑ) ιδρύθηκε το 1990 και είναι η παλαιότερη πρωτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση των ελεύθερων επαγγελματιών λογιστών – φοροτεχνικών. Το 1994 ιδρύθηκε από φοροτεχνικούς – λογιστές ελεύθερους επαγγελματίες η ΠΟΦΕΕ, το μοναδικό δευτεροβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο, με μέλη συλλόγους – ενώσεις σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, η οποία ανήκει στη Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ).

1999. Η επέκταση εφαρμογής της διπλογραφικής μεθόδου στον ευρύτερο δημόσιο τομέα

Με τον Ν. 2819/97 και το Π.Δ. 315/1999, κυρίως, υποχρεώθηκαν σημαντικοί τομείς του δημόσιου (δήμοι, νοσοκομεία κ.ά.) στην εφαρμογή της διπλογραφικής μεθόδου και στη σύνταξη ισολογισμών.

2003. Η ίδρυση της Επιτροπής Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων

Η ΕΛΤΕ (Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων) εφαρμόζει τη νομοθεσία που διέπει το ελεγκτικολογιστικό επάγγελμα. Συστάθηκε με τον νόμο 3148/2003 (τροποποιήθηκε με τον Ν. 4170/2013) και μεταξύ των αρμοδιοτήτων της είναι: Να εισηγείται στον υπουργό Οικονομικών θέματα λογιστικής τυποποίησης και ελέγχων, διεθνών ελεγκτικών προτύπων, Γενικού Λογιστικού Σχεδίου, Κλαδικών Λογιστικών Σχεδίων και Διεθνών Λογιστικών Προτύπων, καθώς και την εναρμόνισή τους με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα διεθνή πρότυπα. Σημαντικής σημασίας όργανο της ΕΛΤΕ είναι και το Συμβούλιο Λογιστικής Τυποποίησης (ΣΛΟΤ), που γνωμοδοτεί σε θέματα λογιστικής τυποποίησης.

2005. Η εφαρμογή των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων.

Αρχικά η εισαγωγή τους νομοθετήθηκε με τον Ν. 2992/2002, με έναρξη εφαρμογής από 1/1/2003, εν συνεχεία μετατέθηκε η υποχρέωση εφαρμογής τους (αφορούσε κυρίως επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών) από τον Ιανουάριο του 2005 (Εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1606/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Ιουλίου 2002).

ΠΗΓΕΣ
Πέραν από τις κατονομαζόμενες σε κάθε εδάφιο πηγές, σημαντική βοήθεια στον μελετητή της ιστορίας της Λογιστικής στην Ελλάδα προσφέρουν και τα παρακάτω:

1. Βασίλειος Φ. Φίλιος, «Ιστορία της Νεότερης Ελληνικής Λογιστικής», Σύγχρονη Εκδοτική, Αθήνα 1998. Έργο πολύτιμο για τον μελετητή της ιστορίας της Λογιστικής, αλλά και της Λογιστικής γενικότερα, καθώς και το έργο του «Λογιστική για την οικονομική ανάπτυξη», Σύγχρονη Εκδοτική, Αθήνα 1998.
2. «Οικονομική και Λογιστική Εγκυκλοπαίδεια», Διευθυνταί: Νικολ. Αλικάκος – Γεωργ. Μουσταφέλλος, Εκδοτικός Οίκος Ιωάννου Σιδέρη, Αθήναι 1957. Δεκάτομο μνημειώδες έργο, με πλήθος πληροφοριών και με συγγραφείς τους σπουδαιότερους της εποχής.
3. Νικολάου Αλικάκου, «Πρακτικός οδηγός τηρήσεως λογιστικών βιβλίων», Γραφικαί Τέχναι Π. Διαλησμά, Αθήνα 1948.

4. Διονύση Γερ. Κουνάδη, «Πενήντα χρόνια “ενιαίος” φόρος εισοδήματος», περ. «Λογιστής», 1/9/2005.

Το 1948, με εισήγηση του Γεωργίου Nέζη, θεσπίζεται η υποχρέωση τήρησης βιβλίων και έκδοσης στοιχείων από τους επιτηδευματίες