Φίλιππος Κάσσος
Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής, KPMG Ορκωτοί Ελεγκτές Α.Ε.
Η KPMG προσφάτως δημοσίευσε δύο ενδιαφέρουσες έρευνες σχετικά με συντάξεις μέσω προγραμμάτων καθορισμένων εισφορών -μια παγκόσμια λύση στο πρόβλημα χρηματοδότησης των συντάξεων και μια έρευνα σχετικά με την αποδοτική διαχείριση συνταξιοδοτικών ταμείων.
Α. Διεθνής έρευνα: Συντάξεις μέσω προγραμμάτων καθορισμένων εισφορών, μια παγκόσμια λύση στο πρόβλημα χρηματοδότησης των συντάξεων
Tα αποτελέσματα της διεθνούς έρευνας της KPMG αναδεικνύουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες ανά τον κόσμο σχετικά με τη χρηματοδότηση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και συντάξεων, που εντείνεται από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση και τις δημογραφικές εξελίξεις. Μια λύση συνίσταται στην κατάρτιση μόνο πλήρως χρηματοδοτούμενων συστημάτων συνταξιοδότησης και στη μετατόπιση του βάρους για την εξασφάλιση των αποταμιεύσεων για συνταξιοδότηση αποκλειστικά στους ιδιώτες ασφαλισμένους. Τα προγράμματα προκαθορισμένων εισφορών για παροχή συντάξεων ή εφάπαξ είναι μια ελκυστική λύση σε έναν αυξανόμενο αριθμό χωρών.
Οι αναλυτές της KPMG χρησιμοποίησαν για την έρευνά τους στατιστικά στοιχεία για 22 χώρες ανά τον κόσμο, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, κυρίως από τον παγκόσμιο Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD Global Pension Statistics), καθώς και λοιπά δημοσιευμένα στοιχεία, μελέτες και αναλύσεις από διάφορες διαθέσιμες πηγές πληροφόρησης.
Στο σχεδιάγραμμα (σχήμα 1) και στον πίνακα (πίνακας 1) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας επί των βασικότερων παραγόντων του δημογραφικού προβλήματος. Ενδεικτικά, η μέση διάρκεια ζωής, σε περίοδο μικρότερη από
πενήντα χρόνια, έχει αυξηθεί κατά 11 χρόνια, ενώ πλέον η μέση διάρκεια απολαβής σύνταξης είναι 14 χρόνια σε σύγκριση με τα 8 του 1960. Επιπλέον, το 1960 οι άνθρωποι εργάζονταν 4,9 χρόνια για κάθε έτος συνταξιοδότησης, σε σύγκριση με μόνο 3,2 χρόνια το 2008.
Η Αυστρία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Πορτογαλία διοχέτευσαν περίπου 30% ή περισσότερο από τα έσοδα του δημοσίου σε κρατικές συντάξεις το 2010.
Η έλλειψη κρατικής χρηματοδότησης για τις πληρωμές κοινωνικής ασφάλισης Οι πληρωμές για τη διατήρηση των συστημάτων pay-as-you-go κοινωνικής ασφάλισης ισοδυναμεί με σημαντικό ποσοστό των εσόδων πολλών χωρών του ΟΟΣΑ. Η Αυστρία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Πορτογαλία διοχέτευσαν περίπου το 30% ή περισσότερο των εσόδων του δημοσίου για τις συντάξεις τους το 2010 (σχήμα 2). Τόσο η Ελλάδα αλλά και πολλές από αυτές τις χώρες έχουν βιώσει σοβαρές ελλείψεις στην κρατική χρηματοδότηση κατά τη διάρκεια του 2011. Επιπλέον, οι συνταξιοδοτικές δαπάνες του δημοσίου αναμένεται να αυξηθούν πάνω από 30%των εσόδων για το Βέλγιο, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τουρκία μέχρι το 2020 και τη Γερμανία και την Ισπανία από το 2030. Η πραγματική κλίμακα της πρόκλησης χρηματοδότησης μπορεί να είναι μεγαλύτερη από εκείνη που αναφέρεται στο σχήμα 2, όπως σε ορισμένες χώρες τα κρατικά έσοδα συμπεριλαμβάνουν τα έσοδα από κρατικές εταιρείες. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και ακόμη και το στοίχημα στην Ελλάδα είναιμονοπώλιο κρατικής ιδιοκτησίας (με υψηλή μετοχική σχέση). Εάν δεν εφαρμοστεί ένας συνδυασμός που περιλαμβάνει την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, τη μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών ή την αύξηση των ατομικών εισφορών, η αναλογία από τα έσοδα του δημοσίου που θα πρέπει να δαπανηθούν για τις συντάξεις σε όλες αυτές τις χώρες αναμένεται να έχει σημαντική άνοδο έως το 2030. Όσον αφορά τη σχέση μισθωτών και συνταξιούχων, έχουμε να παρατηρήσουμε ότι στην Ελλάδα μαζί με την Ιταλία και την Τουρκία
αναλογούν λιγότερο από δύο (2) εργαζόμενοι προς κάθε συνταξιούχο, κάτι που υποδηλώνει το μέγεθος του προβλήματος ιδιαίτερα στις χώρες αυτές (σχήμα 3).
Υψηλό κόστος των χρηματοδοτούμενων παροχών προς τους δημόσιους υπαλλήλους Εκτός από την κρατική χρηματοδότηση για τις συνταξιοδοτικές παροχές, οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να χρηματοδοτήσουν τη συνταξιοδότηση των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα. Σε έναν αριθμό χωρών σε όλο τον κόσμο, πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι απολαμβάνουν pay-as-you- go συντάξεις, οι οποίες χρηματοδοτούνται κυρίως από τους φορολογουμένους. Η έλλειψη διαφάνειας στα οικονομικά του δημοσίου καθιστά δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί η οικονομική επιβάρυνση προς τους φορολογούμενους, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι χώρες αυτές που έχουν υιοθετήσει προγράμματα προκαθορισμένων εισφορών για παροχή συντάξεων ως κύρια μέθοδο παροχής σύνταξης φαίνεται να βιώνουν λιγότερα προβλήματα χρηματοδότησης για τα στελέχη των δημόσιων οικονομικών.
Β. Διεθνής έρευνα: Αποδοτική διαχείριση συνταξιοδοτικών ταμείων Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι επιπτώσεις της εξακολουθούν να επηρεάζουν τη λειτουργία των συνταξιοδοτικών ταμείων σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι όροι της λειτουργικής αρτιότητας ή της αποδοτικής διαχείρισης μπορούν σε γενικές γραμμές να οριστούν ως η ικανότητα ενός συνταξιοδοτικού ταμείου για τη μεγιστοποίηση της οικονομικής αξίας (αξίας του ενεργητικού και συνταξιοδοτικών παροχών), ελαχιστοποίηση του κόστους λειτουργίας του,
πληρωμής των συντάξεων στην ώρα τους και γενικά βελτιστοποίηση των υπηρεσιών που παρέχονται στα μέλη του.
Οι αναλυτές της KPMG χρησιμοποίησαν για την έρευνά τους στατιστικά στοιχεία για 22 χώρες ανά τον κόσμο, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, κυρίως από τον ΟΟΣΑ (OECD Global Pension Statistics), καθώς και λοιπά δημοσιευμένα στοιχεία, μελέτες και αναλύσεις από διάφορες διαθέσιμες πηγές πληροφόρησης.
Με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, συνταξιοδοτικά ταμεία μπορούν να μεγιστοποιήσουν τα οικονομικά αποτελέσματα, να μειώσουν τα λειτουργικά κόστη, να καταβάλουν τις συνταξιοδοτικές παροχές στην ώρα τους και να βελτιστοποιήσουν τα κέρδη στα μέλη τους. Στο σχήμα 4 δίδεται η αναλογία των εξόδων διαχείρισης των ταμείων ως προς το ύψος των περιουσιακών τους στοιχείων υπό διαχείριση. Παρατηρούμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα ως προς τις υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ, που σημαίνει σχετικά χαμηλό κόστος διαχείρισης.
Στο σχήμα5 παρουσιάζεται η θετική συσχέτιση (coefficient 0,92) μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων υπό διαχείριση και των λειτουργικών εξόδων. Αυτό σημαίνει ότι όσο αυξάνονται τα περιουσιακά στοιχεία αυξάνονται και τα έξοδα, που δείχνει ότι υπάρχει μεγάλο πεδίο για στρατηγικές εξοικονομήσεις πόρων με στόχο τη μείωση της συσχέτισης (κάτω από το επίπεδο του 0,92).
Διαχρονική εξέλιξη
Στο παρελθόν η λειτουργική αρτιότητα και αποδοτική διαχείριση δεν θεωρούνταν κρίσιμες για τη λειτουργία των ταμείων, επειδή τα τελευταία λειτουργούσαν σε ένα καθεστώς υποχρεωτικότητας. Ως αποτέλεσμα, τα ταμεία δεν χρειάζονταν να ανταγωνίζονται τόσο σκληρά για την προσέλκυση μελών και κεφαλαίων.
Οι σχετικά υψηλοί φραγμοί εισόδου στην αγορά μείωναν τον ανταγωνισμό, με αποτέλεσμα τη μικρότερη έμφαση στη βελτίωση της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας των ταμείων.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, λόγω της μείωσης ή εξάλειψης των ανωτέρω φραγμών και της ανάγκης για κεφαλαιοποιητικά συστήματα, αποδείχτηκε εξίσου σημαντικό το θέμα της αποδοτικής διαχείρισης.
Συμπερασματικά, η επιδίωξη της λειτουργικής αρτιότητας και αποδοτικής διαχείρισης των ταμείων δεν θα πρέπει να αποτελεί ή να εκληφθεί ως ένα μεμονωμένο και αυτοτελές επιχειρησιακό σχέδιο. Αντίθετα, χαρακτηρίζεται ως ένα ταξίδι συνεχούς βελτίωσης, όπου το προσωπικό και η διοίκηση των ταμείων είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις για νέες μεθόδους διαχείρισης, διαφορετικές από αυτές που κυριάρχησαν στο παρελθόν και εξακολουθούν να κυριαρχούν στις μέρες μας σε μεγάλο βαθμό.